բուռ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [bur]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ բուռ 

Ստուգաբանություն

Փոխառություն սեմական աղբյուրից (միջնորդված). հմմտ. ակկադերեն pūlu(m), որից՝ հունարեն πώρος՝ «տուֆ»։

Գոյական

1. (հնք․) մի տեսակ կրային կարծր հող, որ կրակի մեջ այրվելով տալիս է գաջ (գիպս)
2. Սեբաստիա՝ պատ ծեփելու գաջ, կիր

Հոմանիշներ

1. կիր (հնք․)
2. տե՛ս գաջ

Արտահայտություններ

1. բուռ սպիտակ - ճեփ-ճերմակ (մազերի համար)
2. բռան աղվես - բարակ, երկարահասակ, նիհար մարդ
3. Սեբաստիա՝ բռան ծահրին - կրային հողերում բուսնող ծոթրին

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ gypsum, lime գերմաներեն՝ gips դանիերեն՝ gips թուրքերեն՝ alçıtaşı իսպաներեն՝ yeso իտալերեն՝ gesso հոլանդերեն՝ gips հունարեն՝ γύψος շվեդերեն՝ gips պորտուգալերեն՝ gipsita ռուսերեն՝ гипс (ru) ‎(gips), известь (ru) ‎(izvestʹ) վրացերեն՝ თაბაშირი ֆրանսերեն՝ gypse

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ * bhōr- կամ * bhōr-no-՝ * bher- «բերել, տանել» արմատից, որտեղից՝ բերել, բեռն. հմմտ. հին հնդկերեն bharitra-m «ձեռք», հունարեն հուն., լատիներեն fur «գող»։

Գոյական

1. Զեյթուն՝ ձեռքի միջին փոսորակը, որ ստացվում է կուչ բերելով և մատներն իրար հպելով
2. այն քանակությունը կամ ծավալը, որ կարելի է բռի մեջ տեղավորել
3. երկու ձեռքի ափերի միացումով ձևացող կուցը

Արտահայտություններ

1. բռի մեջ աղ չլինել, բռի միջին աղ չլինել - արածը չգնահատվել, երախտիքը չիմանալ
2. բռիցը հոտ հանել, առնել - կանխագուշակել ◆ Ա դե եսիմ, է․․․ բռիցս հոտ եմ առել, որ իմանամ, ինձ էլ Մուքելի տղան ասաց։ (Ակսել Բակունց)
3. բռումը հուպ տալ - իրավասության տակ պահել, ձեռքում լինել, կախում ունենալ ◆ Դրանք բռնումս հուպ տված են․․․ ասում էր Խուդոն։ (Պերճ Պռոշյան)
4. բռան մեջ լինել, մնալ, պահել, հավաքել, անել - մեկին ենթարկված, մեկից լիովին կախված ◆ Դե, հիմա ողջ գյուղը կհավաքեն իրանց բռան մեջ, այնպես․․․ որ մեկն էլ ծպտուն չհանի։ Սերո Խանզադյան ◆ Շողոն մարդին իր բռան մեջ էր առել։ Քաջ Նազարը մին էլ տեսնում է՝ աշխարհքը իր բռան մեջ։ Հովհաննես Թումանյան
5. բռանը մտիկ տալ - մեկի ձեռքին նայել, նրա օգնությանը սպասել
6. բուռ անել, լինել -
   1. կուց անել, երկու ձեռքի ափերը իրար կպցնելով՝ գոգավոր փոս առաջացնել ◆ (Նա) եթե մի անգամ ձեռքերը բուռ աներ և կռանար այդ հստակ ջրի վրա, խմեր, խմեր կում-կում։ (Ակսել Բակունց)
   2. Սիվրիհիսար՝ հասկանալ, ըմբռնել ◆ Խելքս բուռ չի անում։ (Ձեռագիր)
   3. ամաչել ◆ Երբ բոլորի մոտ նրա ստերը բռնեցի, նա բուռ եղավ և կարմրեց։ (Ձեռագիր)
   4. զգալ, տեսնել ◆ Ծերացել եմ, աչքս բուռ չի անում։ (Ձեռագիր)
   5. Խոտուրջուր, Սեբաստիա՝ գարի, խոտ, վիկ և այլն ձեռքի մեջ հավաքելով քաշել, պոկել ◆ Ինկած խոտերդ բուռ էրա։ (Մ․Հաճյան)
7. բուռը ածել - բռի մեջ հավաքել, իրավասության տակ առնել ◆ Կեսուրը տան բոլոր գործերը բուռը ածել է։ (Կարապետ Գաբիկյան)
8. բուռը բան դնել - կաշառք տալ ◆ Ուզում է, որ բուռը մի բան դնես։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
9. բուռ բոլորվել, բուռը բոլորվել - հնազանդվել, ենթարկվել ◆ Ինչ անում ենք, էս տղան բուռ չի բոլորվում։ (Ձեռագիր)
10. Արարատյան, Նոր Ջուղա՝ բուռը դնել, կոխել - ներկայացնել ◆ Երբ այդ բոլորը նրա բուռը դրի, ձայնը կտրեց ու սսկեց։ (Ձեռագիր) ◆ Սարի չափ սիրտս բուռդ եմ կոխել։ (Պերճ Պռոշյան)
11. բուռը հավաքել - հնազանդեցնել, ենթարկել, իրենը դարձնել, սեփականել ◆ Թուխինք Թորին․․․ հանդի կեսը զավթել ա, սաղ գեղը բուռը հավաքած՝ դորն ուզում ա, դենը քշում ա։ Հովհաննես Ճուղուրյան ◆ Հոռոմը մարդին բուռն ա հավաքել, էլ խմում չի։ (Ձեռագիր)
12. բուռը մտնել - մեկի իշխանությանը ենթարկվել, հնազանդվել, հպատակվել ◆ Տեսա՞ր, ոնց մտավ բուռը։ Սահակ Ամատունի
13. Սեբաստիա՝ բուռ մը մարխ -
    1. վառված մարխ
    2. (փխբ․) չարաճճի՝ կրակուբոց երեխա
14. Սեբաստիա՝ (փխբ․) բուռ մը մարխով երեսը չերևնար կոր - շատ տխուր է, վհատված է
15. բուռ մը չեչ դառնալ - խիստ նիհարել, հյուծվել ◆ Ան աժդահար մարթը բուռըմ չեչ է դառցե։ (Ձեռագիր)
16. մի բուռ - քիչ ◆ Մի բուռ ժողովուրդ ենք մնացել։ (Ձեռագիր)
17. մի բուռ դառնալ - փոքրանալ, կծկվել ◆ Խեղճ հալիվորը դարդիցը մի բուռ ա դառել։ (Ձեռագիր)

Ածական

1. քիչ, աննշան, փոքրաթիվ

Հոմանիշներ

1. ափ
2. կուց, ափկից, կից, կիցք, ագուռ (հնց․)

Արտահայտություններ

1. բուռը (մի) բան դնել, լցնել - կաշառել
2. բուռն առնել - իր իշխանության տակ առնել, հպատակեցնել, ամբողջովին իրեն ենթարկեցնել
3. բուռը մտնել - ենթարկվել, հպատակվել
4. բուռը հավաքել
   1. իրեն ենթարկել, իր կամակատարը դարձնել
   2. ճնշել, նեղել, կեղեքել
5. բռան մեջ - տե՛ս ենթակա, հպատակ
6. բռան մեջ առնել (հավաքել, պահել)
   1. տե՛ս ենթարկել
   2. տե՛ս սանձել
7. բռից հոտ առնել - տե՛ս գուշակել
8. բռով ջուր վերցնել
9. մի բուռ ալյուր
10. մի բուռ
11. մի բուռ դառնալ
12. բուռ-բուռ

Բաղադրյալ բառեր
բուռեբուռ բուռլակ բուռն

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ handful գերմաներեն՝ Handvoll դանիերեն՝ håndfuld թուրքերեն՝ avuç իսպաներեն՝ manojo իտալերեն՝ manciata հոլանդերեն՝ handvol հունարեն՝ χούφτα շվեդերեն՝ handfull պորտուգալերեն՝ punhado ռուսերեն՝ пригоршня (ru) ‎(prigoršnja), горсть (ru) ‎(gorstʹ), горстка (ru) ‎(gorstka) վրացերեն՝ მუჭა ֆրանսերեն՝ poignée

Գոյական

1. Արամո, Մուշ, Վան, Ուրմիա՝ բռնակ (սրի, գութանի, արորի, մաճի, մարկոսի և այլն) ◆ Մարկոսի բուռը վերցրու ձեռդ, պինդ քաշի, որ թումբ կապենք։ Սահակ Ամատունի ◆ Մեջքդ բարակ, խանչալի բուռ։ Սահակ Ամատունի

Արտահայտություններ

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ

Թարգմանություն

Գոյական

1. Բաղեշ, Մոկս՝ վառելու խռիվ, կպչան ◆ Նաֆթ ափսուս ի, քացեք բուռ բերեք։ (Ձեռագիր)
2. Նոր Նախիջևան՝ կառչող բույսերի արձակած թելը, որով փաթաթվում են այլ բույսերի
3. Խարբերդ, Մոկս, Սիվրիհիսար՝ տրցակ, փունջ

Արտահայտություններ

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ

Թարգմանություն

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։