գաղափար
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɡɑʁɑˈpʰɑɾ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ գաղափար
վանկեր՝ գա•ղա•փար
Ստուգաբանություն խմբագրել
Փոխառություն իրանական աղբյուրից՝ kal(a)pad, հունարեն καλαποδιον (g > գ անցմամբ, որ տեղի չի ունեցել նույն ծագումն ունեցող կաղապար բառի մեջ)։
Գոյական
- իրականությունը մարդու գիտակցության մեջ արտացոլող հասկացություն, հասկացողություն, պատկերացում ◆ Խոսքը վերաբերում է գաղափարների փիլիսոփայական ճշգրիտ սահմանմանը։ Լենին
- աշխարհայացքի հիմնական, էական սկզբունք
- գործունեության գործողությունների գիտակցական նպատակադրում ◆ Վեհ գաղափարի համար ընկնելով, Չեն կորել անհետ պատվի զոհերը։ (Հակոբ Հակոբյան)
- որևէ բանի հիմնական միտքը, իմաստը (իդեա), էություն ◆ «Ապրել» մի բառ է, մի անուն է լոկ… Եվ նրա անհայտ, մութ գաղափարը Ամեն մարդ մի կերպ է հասկանում։ Հովհաննես Թումանյան
- համոզմունք, հայեցակետ, տեսակետ ◆ Այստեղ կռիվ է տեղի ունենում երկու գաղափարների միջև և ոչ թե երկու անձնավորության։ (Վահան Տերյան)
- միտք, մտահղացում, մտադրություն ◆ Ահա այն աշխարհը, որին օգնելու ◆ գաղափարը դրվատել են իր ազգի ամենաընտիր հեղինակները։ (Շիրվանզադե)
- կարծիք, պատկերացում ◆ Ես միայն զարմանում եմ, թե այդ ինչ հրեշավոր գաղափար ունիս իմ մասին։ (Նար-Դոս) ◆ Կամսարյանի գաղափարը հայ գյուղացու արժանիքների մասին արդեն փոխված էր։Մ
- (խսկց․) խելք ◆ Ես, ախպեր ջան, գաղափարից հարուստ չեմ։ Հովհաննես Թումանյան
- (հնց․) նախագաղափար
- (փիլ․) տե՛ս իդեա
Հոմանիշներ խմբագրել
- միտք, խուրհուրդ
- համոզմունք, տեսակետ, հայացք, կարծիք
- մտահղացում, մտադրություն (իդեա)
- պատկերացում
Արտահայտություններ խմբագրել
- գաղափար կազմել - ծանոթանալ, պատկերացում կազմել ◆ Նրանք հետաքրքրական երիտասարդներ են և ես առիթ կունենայի կենդանի օրինակներ տեսնելու և իրական գաղափար կազմելու բասկերի մտայնության և ձգտումների վերաբերմամբ։ (Ավետիք Իսահակյան)
- գաղափար տալ - պատկերացում տալ, ծանոթացնել ◆ Գյուղատնտեսը դպրոցի դիրեկտորին բացատրում էր, ընդհանուր գաղափար էր տալիս նրան այգեգործական աշխատանքների… մասին։ Անահիտ Սեկոյան
- գաղափար ունենալ - ծանոթ լինել, որոշ հասկացություն ունենալ ◆ Շահյանը ամենևին գաղափար չուներ ոչ գյուղացու և ոչ նրա տնտեսական կամ այլ դրության մասին։ (Նար-Դոս)
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | գաղափար(ը) | գաղափարներ(ը) |
| Սեռ. | գաղափարի | գաղափարների |
| Տր. | գաղափարի(ն) | գաղափարների(ն) |
| Հայց. | գաղափար(ը) | գաղափարներ(ը) |
| Բաց. | գաղափարից | գաղափարներից |
| Գործ. | գաղափարով | գաղափարներով |
| Ներգ. | գաղափարում | գաղափարներում |
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Մ․Մ․ Ռոզենտալի, Փիլիսոփայական բառարան (Հայաստան), Երևան, 1975 — 468 էջ։
- Լ․ Տիմոֆեև, Ն․ Վենգրով, Գրականագիտական տերմինների համառոտ բառարան (Հայպետուսմանհրատ), Երևան, 1957 — 247 էջ։