ժամ
Հայերեն
Արտասանություն
ՄՀԱ: [ʒam]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ժամ
ժամ 1 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Առանձնացված է իրանական žamān ձևից՝ ān և հայերեն -ան ածանցների բաղարկմամբ։
Գոյական
- ժամանակի չափման միավոր, որ հավասար է օրվա քսանչորսերորդ մասին և որ պարունակում է վաթսուն րոպե ◆ Թշվառ աղջիկը թունավորել էր իրեն մկնդեղով, երկու ժամից ետ նա հոգին ավանդեց։ (Մուրացան) , ◆ Անցավ մի ժամ ևս, երկու ժամ ևս, նա չհայտնվեցավ։ (Րաֆֆի)
- ժամացույցի թվացույցի ամբողջ թվերից յուրաքանչյուրը, որ մի ժամ է ցույց տալիս ◆ Ժամը դեռ ութն էր, նա պետք է այցելեր նրանց գոնե տասի մոտ։ (Մուրացան) , ◆ Դասերը սկսվում են առավոտյան ժամը ութին։
- ուսումնական պարապմունքի հատկացվող ժամանակ, որ տևում է 40-50 րոպե ◆ Նա համալսարանում ժամեր ունի։
- ուսումնական պարապմունք՝ դասախոսություև՝ դաս, որի համար իբրև միավոր է ծառայում ուսումնական ժամը ◆ Հենց այդ ժամին փողոցի ծառերը շարժում են իրենց ճյուղերը։ (Ակսել Բակունց) , ◆ Հնչեց նոր տարվա ժամը ցնծալից։ (Ավետիք Իսահակյան)
- որպես տարածության մոտավոր չափ՝ մեկ ժամում անցնելու ճանապարհ ◆ Մեր նախաճաշի ժամն է։ Սերո Խանզադյան , ◆ Վերջապես ներկայացման ժամը մոտեցավ։ (Մուրացան)
- ժամանակ, պահ ◆ Այդ ժամին զբոսայգին լիքն էր զբոսնողներով։, ◆ Չեմ էլ հիշում չար ու խավար էս ժամին, երբ են փայլել ուրախ օրերն իմ սրտում։ Հովհաննես Թումանյան , ◆ Վարդանն արդեն այս ժամին պարզ, ինչպես այն ժամանակ շատ աղոտ տեսնում էր, որ ճշմարիտ չէր դա։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- որևէ բանի ժամանակը, ժամկետ ◆ Ախր խորովածն իր ժամն ունի, դամն ունի, համն ունի։ Դերենիկ Դեմիրճյան , ◆ Համբերելու ժամն անցել է արդեն։ (Վահան Տերյան)
- (եկեղ․) ժամերգություն
- (եկեղ․) պատարագ, որի ժամանակ հիշվում է եկեղեցուն կամ վանքին նվեր տված ննջեցյալը
- (եկեղ․) ննջեցյալի հիշատակին պատարագ և հոգեհաց ◆ Ժամն է արդեն…Ու կրկին մինն ալեկոծ ծովն է մտնում, մյուսն աղոթում եզերքին։ Հովհաննես Թումանյան
- եկեղեցի ◆ Նույն օրը երեկոյան ժամի ժամանակ կոչնակը զարկեցին։ (Ղազարոս Աղայան) , ◆ Երբ ժամը վերջացավ, դուրս եկանք եկեղեցու բակը։ (Րաֆֆի)
- ◆ Հնում ինքնասպանին թաղում էին առանց ժամ ու պատարագի։
- ◆ Թող արինք փակ մեր տուն ու ժամ, բանալիներն Արազն ածինք։ Հովհաննես Թումանյան , ◆ Ժամ ես դարջել տեսքով քո սուրբ Հավլաբարի թաղի մեջ։ Եղիշե Չարենց
- ◆ Ժամի մի տասներկուսը զարկեց։
- ◆ Մոտ է ժամս, պատրաստած է նետը անգութ օրհասի։ ՀԹ
- ◆ Շուշի բերդից երկու ժամ հեռավորության վրա գտնվում է Խնածախ բերդը։ (Րաֆֆի) , ◆ Հինգ ժամ անդադար գնում էր նա, դեռ երկու ժամ էլ քայլելու էր։
Հոմանիշներ խմբագրել
- ժամանակ, պահ, ատեն (արևմտհ․), ամանակ (հնց․), (գվռ․)՝ դան, գահ, ժում, ժուկ
- դասաժամ, դաս (ժղ․)
- տե՛ս ժամկետ
- տե՛ս եկեղեցի
- տե՛ս ժամերգություն
- տե՛ս պատարագ
Արտահայտություններ խմբագրել
- ժամ անել
- ժամասացություն կատարել, պատարագ մատուցել
- ննջեցյալի հիշատակին հոգու հաց տալ
- մաս-մաս բաժանել՝ ուտելու համար
- ժամ ասել - ժամասացություն կատարել
- ժամը ժամից անցնել - տե՛ս ուշանալ
- ժամը մի թեյի գդալ - տե՛ս քիչ-քիչ, ընդհատաբար
- ժամ կանգնել - ժամասացությունն սկսել
- ժամը դուրս գալ - ժամերգությունը վերջանալ
- ժամը դուրս գալ մեկի - մեկի բանը վերջանալ, անհաջող ելք ունենալ
- ժամը տալ - տե՛ս կոչնակել, կահարել ◆ Ժամը տվին՝ տանդո, տան-դո։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- ժամի կնիկ - անհանդարտ, հրող-հրմշտկող, հարևանին անհանգիստ անող
- ժամերը հաշվել (համրել) - տե՛ս սպասել
- ժամ առաջ - շուտ, ավելի շուտ ◆ Ցանկություն էր առաջանում ժամ առաջ հասնել իր գծագրության սեղանին։ (Վիգեն Խեչումյան) , ◆ Վրա բերավ հարյուրապետը ձին արագացնելով, որ ժամ առաջ հասնի գերիներին։ Ստեփան Զորյան
- ժամ առ ժամ - ժամը մեկ անգամ
- ամեն վայրկյան, ամեն րոպե, շարունակ ◆ Ժամ առ ժամ սպասում էին նրա մեռնելուն։
- հետզհետե, աստիճանաբար ◆ Սակայն ժամ առ ժամ շղթան պինդ էր սեղմվում։ (Ակսել Բակունց)
- ժամ անել՝ ասել - եկեղեցական արարողություն կատարել ◆ Մեծ պասին ճաշին էլ են ժամ ասում։ (Նար-Դոս) , ◆ Էն ինչ քաղցր ժամ են ասում։ (Պերճ Պռոշյան)
- ժամ ու պատարագ – եկեղեցական արարողություն, ժամասացություն ◆ Առանց ժամ ու պատարագ մեջը դրին Մարոյին։ Հովհաննես Թումանյան
- մեկի համար ժամ ու պատարագ չլինել - որևէ բանի, սահմանված կարգի՝ օրենքի չենթարկվել
- ժամը դուրս գալ - ժամերգությունը վերջանալ
- ժամը զարկել - պահը հասնել, մի որևէ հանդիսավոր գործի ժամանակը գալ ◆ Ահա զարկեց ժամը և Տաճկաստան հարստահարված քրիստոնյաների վիճակը պիտի որոշվի։ (Րաֆֆի)
- ժամի ելնել - գնալ ժամերգության, ժամերգություն կատարել ◆ Իշխան ջոջեր, ժամերեցներ ելան ժամի։ԱԻ
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | ժամ(ը) | ժամեր(ը) |
| Սեռ. | ժամի | ժամերի |
| Տր. | ժամի(ն) | ժամերի(ն) |
| Հայց. | ժամ(ը) | ժամեր(ը) |
| Բաց. | ժամից | ժամերից |
| Գործ. | ժամով | ժամերով |
| Ներգ. | ժամում | ժամերում |
| Թարգմանություններ | |
ժամ 2 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Գոյական
- տե՛ս ժում
Հոմանիշներ խմբագրել
Արտահայտություններ խմբագրել
| Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ խմբագրել
Թարգմանություն
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։