այն

Հայերեն

Արտասանություն

ՄՀԱ: [ayn]

Ստուգաբանություն

Առաջացել է բնիկ հնդեվրոպական oni-ցուցական արմատից։ Համեմատել լիտվերեն añs, anàs՝ «այն», ռուսերեն он, оно՝ «նա», խեթերեն anne-՝ «այն»։ Այ-ի համար նշում են նաև հ․ -ե․ āi- ցուցականը կամ -ati մասնիկը։

Դերանուն

վանկեր՝ այն 

1. խոսողից ու խոսակցից հեռու գտնվող առարկա՝ երևույթ և այլն
2. ոչ խոսակցի կամ խոսողի, այլ մի երրորդ անձի կողմից հաղորդված իրողություն՝ հանգամանք և այլն
3. հեռավոր ժամանակ կամ տեղ

Հոմանիշներ

1. նա
2. անիկա, ան (արևմտհ․)
3. նվիկ, նվիկա, նօկ, էնիկ (բրբ․)

Արտահայտություններ

1. այն աշխարհը
   1. հանդերձյալ կյանքը ◆ Նա այլայլվել, խստացել էր ինչպես այն աշխարհից վերադարձած մի զայրալից ուրվական։ Դերենիկ Դեմիրճյան
   2. երանական կյանք ◆ Ախ, տվեք ինձ քաղցր մի քուն Կյանքից հեռու սլանամ, Այն աշխարհը, ուր խնդություն, Ուր սերն է միշտ անթառամ։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
2. այն աշխարհը գնալ - մեռնել, սպանվել
3. այն աշխարհը ուղարկել - մեռցնել, սպանել ◆ Այդ աղջկան վաղուց էր հարկավոր Ազադիի հետ այն աշխարհն ուղարկել: (Գարեգին Սևունց)
4. այն ատեն (արևմտհ․) - այն ժամանակ ◆ Իսկ աննշան եթե մնա Երկրի մեկ խորշն հողակույտն իմ, Եվ հիշատակս ալ թառամի, Ահ, այն ատեն ես կմեռնիմ։ Պետրոս Դուրյան
5. այն գլխից - սկզբից ◆ Ես պետք է սկսեմ այն գլխից: (Գարեգին Սևունց)
6. այն է
   1. գործածվում է բացահայտելու՝ մեկնաբանելու՝ մասնավորելու համար նախադասության նախորդ անդամի իմաստը, այսինքն ◆ Այժմ նա կամաց-կամաց մոտենում էր ցանկացած նպատակին, այն է՝ ազատել մորը լվացարանում օրն է բուն չարաչար աշխատելուց։ (Մուրացան)
   2. ահա, արդեն, հենց, հենց որ ◆ Նա վերցրեց քարը և այն է՝ ձեռը թափ առավ, որ զարկի նախարարին՝ ուրիշները նրա առաջը կտրեցին։ Դերենիկ Դեմիրճյան
7. այն էլ
   1. գործածվում է «մասնավորապես», «հատկապես», «առավել ևս», «մանավանդ» իմաստները մասնավորող լրացումն իր լրացյալի հետ կապելու համար ◆ Ինչպե՞ս կարող է Սևանի աշխարհին հայտնի որսորդ Ասատուրից շատ բան իմացող լինի, այն էլ բնությունը ճանաչելու հարցում։ (Վախթանգ Անանյան)
   2. մինչև իսկ, նույնիսկ, և դեռ ◆ Ձեզ վաղուց հայտնի է եղել, թե ինչ մարդ է Բազենյանը, և մեզ այժմ եք միայն հայտնում այդ, այն էլ պատահաբար։ (Նար-Դոս)
8. այն էլ կա - պետք է հաշվի առնել նաև, պետք է նկատի ունենալ նաև ◆ Հետո այն էլ կա, քեռի՛, որ նա գործ չկատարեց։ Դերենիկ Դեմիրճյան
9. այն ժամանակ - այն պարագայում, այն դեպքում ◆ Եթե ինքն յուր բերանով չխոստովանի, այն ժամանակ, ինչ կուզեք՝ ասեք ինձ։
10. այն ինչ - այնինչ ◆ (Հայրը) նշան տվեց պայքարին, այն ինչ աղջիկն առաջ եկավ՝ կարմիր խնձորն իր ձեռքին։ Հովհաննես Թումանյան
11. այն կողմ
    1. դեն, անդին (արևմտհ․)
12. այն աստիճան - այնքան, այնքան շատ, այնպես շատ ◆ Իսկ այն, ինչ որ պատահեց, այն աստիճան վշտացրել է սիրտս, այն աստիճան վրդովել է հոգիս, որ ինձ թվում է, թե ես այլևս այն չեմ, ինչ որ առաջ։ (Նար-Դոս)

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ it, those, that գերմաներեն՝ դանիերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ тот (ru) ‎(tot), тоесть (ru) ‎(tojestʹ), как то (ru) ‎(kak to) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։