այրել
Հայերեն
ՄՀԱ՝ [ɑjˈɾɛl]
վանկեր՝ այ•րել
Ստուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ ātēr- «կրակ» արմատից. հմմտ. ավեստերեն atari, սերբերեն vàtra «կրակ»։
Բայ
- կրակով ոչնչացնել՝ սպառել◆ Եթե գտնես, որ ճշմարիտ չեմ ասում, այրիր այս նամակը։ (Նար-Դոս)
- հրդեհել, կրակի տալ◆ Սկսել էին գյուղերն այրել ու կոտորել շինականներին։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- կրակով մահապատժի ենթարկել◆ Կրաքար այրելով կիր են ստանում։
- այրուցք(ներ) առաջացնել◆ Եղինճը ձեռքերս այրեց։
- աղանձել ◆ Վառարանը ձեռքս այրեց։
- սաստիկ ջերմության ենթարկելով թրծել◆ Հուլիսյան արեգակը սաստիկ այրում էր։ (Րաֆֆի)
- սաստիկ ջերմությամբ ցավ՝ կսկիծ պատճառել◆ Գոհար շիթերը քո արտասուքի ինչպես հուր՝ ջարդված սիրտս այրեցին։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- արևահարել◆ Կայրե սրտերը սուրբ հրով։ Եղիշե Չարենց
- քիմիական կամ այլ միջոցերով զդելով ցավ՝ կսկիծ՝ քայքայում առաջացնել◆ Թող ապտակն այրի նրա դեմքը։ (Շիրվանզադե)
- թեժ կրակով խանձել (կերակուրը) ◆ Թեժ արևը, շոգն ամառվան, նրա դեմքն ու կուրծքը այրելով պատել էին ոսկի ստվերով։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Թորոսիկի երեսն արևն այրել, մաշկահան էր արել։ (Ակսել Բակունց)
- կիզել, սաստիկ ջերմությամբ փչացնել՝ չորացնել ◆ Սմբատն այլևս հոգեկան ուժ չուներ քրոջ այրող խոսքերի հոսանքի առաջն առնելու։ (Շիրվանզադե)
- խիստ կծությունից կսկիծ՝ ցավ առաջացնել◆ Ցուրտը այրում է։
- սաստիկ հոգեկան ցավ՝ մրմուռ պատճառել ― մեր վրեժը այրում է նրան (Գ. էմին) ◆ Ներսում եռացող կիրքն այրում էր նրան։ (Շիրվանզադե)
- հոգեպես հուզել՝ բորբոքել, վառել (փխբ․) ― կայրե սրտերը սուրբ հրով (Ե. Չարենց) ◆ Այդ մարդն անհետք այրեց իր բոլոր անցյալը։ (Շիրվանզադե)
- սաստիկ շոգից կամ ցրտից կսկծացնել, կտրել (փխբ․) ― ցուրտը այրում՝ խորովում է մարդու
- խոսքով՝ պատասխանով՝ վիրավորել՝ խայթել (փխբ․)
- ոչնչացնել, վերացնել, ջնջել (փխբ․)
- խանդավառել, ոգևորել, եռացնել ― Աշխատանքի կիրքը այրում է նրան։
Հոմանիշներ
խմբագրել- վառել, հրդեհել, կրակել (ժղ․)
- բոցավառել, բոցակիզել, հրկիզել, կիզել, մրրկել, խարուկել, կրակ տալ, կրակ դցել, կրակի մատնել, կրակի ճարակ (բաժին) դարձնել, կրակի զոհ դարձնել, հրդեհ գցել, հրի մատնել, հուր ձգել (բրբ․)
- մնձորել, մնձրել, վռտել, վռտել
- խանձել (կտորը), խանձատել, խաշել, վառել
- խարկել
- խարշատել, խահրել (կերակուրը) (գրբ․)
- բորբոքել, տոչորել (զգացմունքները)
- դաղել, խարել (վերքը)
Արտահայտություններ
խմբագրել| Թարգմանություններ | |
| |
Խոնարհում
խմբագրել| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։