Հայերեն դարձվածք

  1. շարունակ ետևում թողածի կամ մնացածի մասին մտած, մտահոգվել, (~ետևը մնալ), հեռու տեղ մը կամ գործի մը վրայով հնհնալ [«մտատանջվել»] ◆ Ընտանյաց խորհուրդովը կը նշանվի օրիորդի մը հետ, որ աչքն ետևին լինել. իր բնիկ երկրին օդը, ջուրն, երկինքը, ծաղկավետ հովիտները հիշելու ատեն ասոնց մեջ ծլած շուշանն ալ հիշե։ ◆ Ընդամենը մեկ շաբաթով էր տանից հեռացել, բայց էլի աչքը ետևում է մնացել: ◆ Նորեն աչքս ետիս կը մնա, էնոր վրա կը խորհիմ, հենց որ շուքը տեսնըմ, աչքերս կը կսկծան... (Թլկատինցի) ◆ -Անկե վերջը աչքս էտիս կը մնա, որ օր մըն ալ կեռասն ու վարունգը տեսնեմ։ (Թլկատինցի)
  2. (նայվածքը ետին ըլլալ) գնալ՝ կարոտը, իղձը, անձկությունը սրտում ◆ Այո, մայրս չվայելեց իր զավակները։ Անողոք մահը տարի մը վերջ տարավ զինք։ Աչքը ետևը մնաց: Ադամյան ◆ Է՜, վաղը երբ մեկնելու ըլլանք այս աշխարհեն, աչքերնիս ետ չի մնար. տղաքը կը հասնին կոր մեկ կողմեն Վահրամ Մավյան ◆ Ու ես երգեցի իրեն. ո՜վ չի գիտեր կռունկը, բոլոր [«կլոր»] աչերն ետին մնացած ուղև որներուն կռունկը։ (Ռուբեն Սևակ) ◆ Մեռավ անոր հայրը, տարի մը ետքը... հանդարտ ու ուրախ... առանց ըլլալու «նայվածքը ետին», ժողովրդական նկարուն բացատրությամբ մը։ Հակոբ Օշական
  3. ուշք ու միտքը մեկի՝ մի բանի կողմը լինել ◆ Մի հատ էլ թուր քցեր Ալմաստը, էլի բան չէլավ, չունքի [«որովհետև»] հ'աշքը ետ էր՝ տղեն էր։
  4. անձկությամբ սպասել ◆ Էնօր աչքը ետևն է, խեղճը հըլը հուսը չի կտրե։

Աղբյուրներ

խմբագրել
  1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։