ծնվել (փխբ․)◆ Բնական է, որ այս ընտանիքում աչք բացած երեխան պետք է հետևեր ծնողների մասնագիտությանը։ «Եթեր»◆ Հո՛ղ վստահ, ուր ամեն մարդ ու կին, / Այնտեղ նոր աչք բացող մանուկին / ...Կը նայի հրճվանքով մը սովոր, / Կը լեցվի անդորրով մը անհուն։ Թեք. ◆ Աչք ենք բացել քեզնից հեռու, քո կարոտով ծերացել, / Մի՞թե պիտի մեռնենք մի օր քեզնից անմա՜ս, Արարատ։ Սիլվա Կապուտիկյան
(փխբ․) գիտակցության գալ, գիտակցության բերել, ուշքի գալ ◆ Վահան Թոթովենցը վաղ աչք բաց արեց կյանքի սոցիալական և ազգային անհավասարությունների և չարիքների հանդեպ։ (Վահան Թոթովենց)◆ «Ուշք ու միտքս տվեցի անապատի մշակությանը, մինչև աչք բացեցի, ծերացա»։ Մուշեղ Գալշոյան
(փխբ․) ուշքի գալ ◆ Ես շփոթվեցի և նոր աչք բացի: Սաղ նալոգի ենք տալի։ Դերենիկ Դեմիրճյան◆ Առած կնիկները երկար չեն ապրեր, էրիկ մարդը որովհետև, բռունցքի տակ, աչք բանալ տված չէ անոնց։ Թլկ. ◆ Դաստակս ուժով մը քաշեցի իմ վրա հսկող ոստիկանին ձեռքեն և դեռ աչք չբացած, խլեցի անոր հրացանը։ Արշավիր Շիրակյան◆ Օր մը, սատանային անսալով, աղքատ աղջկան մը հետ ալ կարգվեր էր, որ իրեն պարգևած էր, առանց աչք բանալ տալու, իրարու վրա երեք հատ լաճեր։ Եր.
հանգիստ առնել ◆ - Շատ եմ աշխատո՜ւմ։ Տնաշե՛ն, ասա գարուն-ձմեռ ա՞չք ենք բաց անում: Դերենիկ Դեմիրճյան◆ Վերևից թափվող նետերի, գնդակների, քարերի ու բոցավառ իրերի հոսանք աչք բաց անելու ժամանակ չէր տալիս։ ն ◆ - Որովհետև անձնական գժտություններ ժամանակ չեն տալիս աչք բանալու և ժողովուրդը տեսնելու։ (Մուրացան)
նայել սկսել ◆ Ես շփոթեցի և նոր աչք բացի, տեսա, որ հեռացել եմ ճանապարհից։ (Ղազարոս Աղայան)◆ Ի՜նչպես առավոտին մեջ, վարդերուն վրա թառած սոխաներու դայլայլանքին ունկնդրեցիք, / Ի՜նչպես առանց ձեր գերեզմանին փոսը փորելու, կարողացաք արշալույսներուն առջև աչք բանալ: Սիամ.
ներսում ծագել, ծայր առնել, գլուխ բարձրացնել ◆ Անորոշ մի զգացում էր աչք բացել, խլրտում էր հոգու ծալքերում։ Մուշ.Մանուկյան ◆ Եվ ներսում աչք է բացում անստույգ վիրավորանքը։ Մուշեղ Գալշոյան
