բաց
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [bɑt͡sʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ բաց
Ստուգաբանություն
խմբագրելԱծական
Մակբայ
- բացված դրության մեջ, բացած, չծածկած, չծածկված ◆ Բաց պատուհանի առաջ հավաքվել էին մի խումբ պարուհիներ։ (Բոգդան Վերդյան)
- փակով, փականքով, կողպեքով չփակած ◆ Նա հրեց դուռ, բաց էր։
- միմյանց չկպած, իրարից հեռացած, միմյանցից հեռու գտնվող ◆ Ու իրենց կարկամ շրթունքները բաց՝ Խոսք են ասելու աշխարհքի դիմաց։ Հովհաննես Թումանյան
- որևէ բանի ներքին մասը տեսանելի դարձած ◆ Լույսը ընկել էր բաց գրքի էջերին։ Սերո Խանզադյան
- չկողպած, չկնքած, չծրարած, չսոսնձած, չկպցրած ◆ Դա բաց ծրար էր, վրան պատերազմական օրերի փոստային կնիքներ։ Սերո Խանզադյան
- ծայրերը, շուրթեր են իրար չբերած ◆ բաց երախ
- չծածկված, անծածկույթ, վրան ծածկույթ չունեցող ◆ Ասավ քուչին ու նեղացած վերադարձավ գլուխը բաց։ Հովհաննես Թումանյան
- մերկ ◆ [Համոն] այնքան հին ու մին շորեր էր բերել, որ բոլոր տնեցիների բաց մարմինները ծածկվեցին։ (Անահիտ Սահինյան)
- չփաթաթված, չկապված
- (խսկց․) թեթևաբարո ◆ բաց վարքի տեր
- դռնբաց, մասնակցության իրավունք չսահմանվափակված, ցանակացողների մասնակցությունը թույլատրելի ◆ բաց ժողով, նիստ
- անկեղծ պարզ, ոչ ինքնափոպ ◆ բաց բնավորություն
- չպաշտպանված պաշտպանական ամրություններ չունեցող ◆ բաց դիրք
- ոչ մուգ, պարզ, թեթև գունավորում, ավելի պարգ գույն ունեցող ◆ բաց գույնի, ◆ բաց թեյ
- դատարկ, պարապ, չլցրած, պատի արանքը բաց է մնացել
- թերթերը, էջեր բացած, ◆ բաց գիրք տետրակ
- ծաղկաթերթերը բացված, ծաղկած ◆ Բաց են վարդերը բոլոր։ (Վահան Տերյան)
- մաքուր, դատարկ, չգրված ◆ էջի բաց տարածություն
- թափուր, չզրաղեցրած, չգրված, ազատ, արձակ ◆ Այժմ կռիվը տեղի էր ունենում գավթից դուրս, բաց դաշտում։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- բացօթյա ◆ Տարվա գրեթե մեծ մասը անց էր կացրել բաց դաշտում։ Սերո Խանզադյան
- չհանգուցված, չկապված, ճարմանդը, կոճակը և այլն արձակ, ◆ Չգցած բաց օձիքի տակից երևում էին սպիտակ մազերը։
- բացահայտ, անսքող, ոչ-գաղտնի, ոչ-թաքուն, ոչ-ծածուկ, հայտնի ◆ Ընդդեմ այս բաց անարդարության՝ մենք առայժմ մեր աչքերն ենք փակում։ Պարույր Սևակ
- գործող բորբոքուն, ակտիվ պրոցեսում գտնվող ◆ թոքաղտի բաց ձև (բժշկ․)
- արտաքին, չծածկված, երեսի կողմից չփակված, արտաքին երևացող ◆ բաց վերք
- (հշվպ․) եկամտի կամ մուտքի պակասը համեմատությամբ ծախսի կամ ելքի, պակասաորդ ◆ Թաղային սնդուկը բաց չէր ունեցած յուր ատենը։ Տիգրան Կամսարական
- տե՛ս բացատ
- արգելքներից զերծ՝ ազատ ◆ Ճանապարհը բաց է։
- ծառազուրկ, անտառազուրկ ◆ Նայած թե որտեղ է գտնվել վայրենի մարդը բաց լեռներում, թե խոր անտառներում։ Հովհաննես Թումանյան
- (լեզվբ․) իբերա-կովկասյան ընտանիքի լեզու․ պատկանում է հյուսիս-արևելյան խմբին
Հոմանիշներ
խմբագրել- ազատ արձակ, բացազատ, հոլանի, մերկ, անծածկույթ, անծածկ, անփակ
- թերություն
Արտահայտություններ
խմբագրել- բաց անել - բացել, բանող ◆ Բաց արին վրանների վարագույրները։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- բաց աչքերով - բացահայտ, ակնհայտ կերպով
- բաց աչքով լուսացնել - ամբողջ գիշերը չքնել, արթուն մնալ
- բաց առագաստ - առագաստները պարզած՝ բացած ◆ Ու լճում հանդարտ սահում է նավակը, թեթև, ձյունափայլ առագաստը բաց։ Հովհաննես Թումանյան
- բաց ասել
- բացահայտորեն, առանց քաշվելու կամ խնայելու ասել ◆ Սպարապետ, չմտնեն մեր արունքը իշխանները, չդավաճանեն մեզ, թե չէ՝ զինվորյալի սուրբ խոսք՝ բաց ասեմ և ոչ երկնչեմ, չենք խնայի ոչ տեր, ոչ ծառա։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- տե՛ս բացասել (սխ.)
- բացն ի բաց - տե՛ս բացեիբաց ◆ Ամենքը համակրելի կգտնեին զինքը ու չէին քաշվեր բացն ի բաց իր երեսին ըսելու։ (Գրիգոր Զոհրապ)
- բաց աստի - բացի սրանից
- բաց արձակել - բաց թողնել
- բաց դուռ - երթևվեկության ճանապարհ, անցք
- բաց դուռ ծեծել, բախել - խոսել, փորձել հաստատել այն, ինչ բացահայտ, անառարկելի ճշմարտություն է, ապացուցել, պնդել, այն, ինչ որ ապացուցման կարիք չի զգում
- բաց երկնքի տակ - առանց ծածկի, գլխի ծածկ չունենալով, դուրսը, բացօթյա ◆ Մի՞թե ես, ձեր հավատարիմ բարեկամը, կթողնեմ, որ դուք մնաք բաց երկնքի տակ։ Սերո Խանզադյան
- բաց ընկնել - արձակվել, բաց թողնել
- ազատել, արձակել, թողնել
- թուլացնել
- հրապարակել, թողարկել
- հատկացնել
- հանձնել, տրամադրել
- անտես առնել, չգրել, չասել մեջ տալ
- առկախ տողնել, չլուծել
- չներկայանալ, չմասնակցել, չհաճախել
- ընդմիջել ընդատել, ժամանակավոր դադար տալ
- բաց թողնել -
- կապանքից, կալանքից, փակված վիճակից ազատ արձակել ◆ Նրան բանտից բաց են թողել։ ◆ Անասուններին դաշտ բաց թողին։
- գրելիս կամ խոսելիս որևէ բառ թիվ և այլն (մոռացմամբ կամ դիտավորյալ) չարտահայտել ◆ Նարեկացու աշխարհարարի թարգմանիչը որոշ գլուխներ բաց է թողել։
- հարմար առիթը կորցնել, ձեռքից փախցնել ◆ Վտանգավոր է պատեհ ժամը բաց թողնել։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Ո՞նց ես սերդ մի գիշերվա քաղցր քնի հետ փոխել, Ի՞նչ որսկան ես, որ իր ոտով եկած որսն ես բաց թողել։ Հովհաննես Շիրազ
- տալ, տրամադրել, հատկացնել ◆ Ինքս եմ կարգադրել, ոչ մի բաժակ կաթ բաց չթողնել ֆերմայից։ (Նաիրի Զարյան)
- նյութի (ջուր, գազ, էլեկտրական հոսանք և այլն) արգելքը վերացնելով հոսեցնել ◆ Նա սիգարի ծուխը բերնից բաց թողնելով… սպասեց Բաղամյանի պատասխանին։ (Նար-Դոս) ◆ Աղջիկը ջուրը բաց է թողնում, ու ջրաղացը գռգռում է։ Հովհաննես Թումանյան
- որևէ պահած՝ բռնած իր՝ առարկա բած թողնել
- որևէ բռնած իրից՝ առարկայից ձեռքը հետ քաշել
- որևէ խնդիր քննության չենթարկել, թողնել չլուծված ◆ Ժողովը այդ հարցին չանդրադարձավ, բաց թողեց։
- լքել, երեսի վրա թողնել, ձգել հեռանալ ◆ կնոջը բաց թողնել
- թողարկել ◆ փոխառություն բաց թողնել
- ասել, արտահայտել, թույլ տալ ◆ Ինքը բաց է թողել քաղաքական սխալ արտահայտություն։ (Նաիրի Զարյան) ◆ Նրանք այդ կեղտոտ ստերը բաց են թողել, որ քեզ զրկեն քո վերջին հենարանից։ Սերո Խանզադյան
- սանձը թուլացնելով թույլ տալ, որ ձին ազատ արշավի՝ վազի ◆ Ու բաց թողեց ձին Հալաբից։ Հովհաննես Թումանյան
- արձակել որպեսզի արածի (անասունների մասին) ◆ Նա… հանդում հանգիստ վեր է եկել ու ձին էլ բաց թողել։ Հովհաննես Թումանյան
- աշխատանքից ազատել (գործ է ածվում միայն ժխտականը) ◆ Բայց հիմա էլ քեզ շրջանից բաց չեն թողնի, ափսոսանքով գլուխը տարուբերեց նա։ Սերո Խանզադյան
- թույլատրել իրավունք տալ աշխատանքից բացակայել ◆ Որսկան Ավետը Արշակ Սարգսյանին խնդրում (էր) աշխատանքից իրեն մի քիչ շուտ բաց թողնել՝ որսի գնալու համար։ Սերո Խանզադյան
- չկոճկել (հագուստի մասին) ◆ Նա բաց էր թողել բամբակալից բաճկոնակի օձիքը։ Սերո Խանզադյան
- կապից՝ շղթայից արձակել (կենդանիների մասին) ◆ (Շունը) նոր բաց թողի, եթե գիշերը բաց չթողնեմ, ինքը կապը կկտրի։ Սերո Խանզադյան
- լարել, մեկի դեմ գրգռել
- հրազենից կրակել
- նետել, դեպի վեր թռցնել ◆ արբանյակ բաց թողնել
- հանգիստ թողնել, ձեռք քաշել ◆ օձիքը բաց թողնել
- բաց լինել - բացվել
- բաց ծով -
- բոլոր պետությունների համար ազատորեն օգտագործելի ծով
- ափից դեպի ծովը ընկած հեռուները, հեռու տարածությունները
- բաց հարց - չլուծված, առկախ մնացած հարց, խնդիր
- (լեզվբ․) բաց հնչյուններ - լեզվի մակերեսի չկծված դրությամբ արտասանվող հնչյուններ
- (արևմտհ․) բաց ձգել - բաց թողնել
- բաց ձեռք - առատաձեռն, ոչ ժլատ
- բաց ճակատ - լայն ճակատ ◆ բաց ճակատ մարդ
- բաց ճակատով - համաձակ ու պարզերես, ամաչելու, քաշվելու ոչ մի առիթ չունենալով
- բաց մնալ - չլուծված, առկախ մնալ
- բաց նամակ
- չծրարված փոստային քարտ, որի մի երեսին հասցեն է գրվում, մյուս երեսին՝ նամակի բովանդակությունը, բացիկ
- մամուլում հրապարակվող նամակ՝ ուղղված որևէ մեկին ◆ բաց նամակ նախագահին
- բաց սեղան - վրան ուտելիքներ դասավորված պատրաստի սեղան ◆ Միսակյանն ու Կարագյանը արագ լվացին ձեռքերը և
առաջինը նստեցին արդեն բաց սեղանի մոտ։ Սերո Խանզադյան
- բաց սիրտ -
- անկեղծ, սրտաբաց
- նույնն է՝ բաց ձեռք
- (լեզվբ․) բաց վանկ - ձայնավորով վերջացող վանկ
- բաց վերք -
- դեռ չբուժված՝ գործող վերք
- (փխբ․) խոցելի՝ թույլ տեղը ◆ Նա… իր անզգուշությամբ դիպավ շրջկոմի քարտուղարի բաց վերքին։ Սերո Խանզադյան
- բաց ու խուփ - տե՛ս բացուխուփ
- (ռազմ․) բաց քաղաք -
- պատերազմի ժամանակ հատուկ որոշումով անպաշտպան հայտարարվող քաղաք
- նոր բնակիչների գրանցումը չսահմանափակված՝ ազատ քաղաք
- բաց քվեարկություն - ոչ գաղտնի քվեարկություն (սովորաբար ձեռք բարձրացնելով)
- բերանը բաց
- սիրտը բաց
- դուռը բաց
- ձեռքը բաց
| Թարգմանություններ | |
Գոյական
- (փխբ․) թերություն, պակասություն ◆ Հենց ձեր բացերը չենք ասել է՜… որ այս օրին ենք հասել։ Սերո Խանզադյան ◆ Անհրաժեշտ է կտրուկ կերպով բարձրացնել կերպարվեստագիտության մակարդակը, որը դեռևս ետ է մնում մեր արվեստի զարգացումից… Այս խոշոր բացը պետք է վերացվի։
- (գվռ․) գրտնակով բացած խմորի նուրբ շերտ (թխվածքի, լավաշի, արիշտայի համար) ◆ Իրիցկինը, բաթաթն առավ, բացը կպցուց, խփեց թոնրի բարկ պատին։ (Ավետիք Իսահակյան)
- հեռուն, ազատ տարածություն ◆ Ու ճեմում ենք բացերն անցած, կապույտ ջրեր, վարդ լուսաբաց։ Հովհաննես Թումանյան
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Հ.Զ. Պետրոսյան, Ս.Ա. Գալստյան, Թ.Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիա», 1975 — 328 էջ։