դուշմոն
Հայերեն բարբառային բառ
վանկեր՝ դուշ•մոն
- Հաճն՝ Թշնամի ◆ Տղամարդությունն էն ա, որ մարդ իր գլուխը դուշմանի ձեռ չտա։ Խա ◆ Դուշմանն էկէ դուռն առեր ա։ ՍԾ ◆ Սաբաբ, քու որդին մեռնի, Դուշմանի սրտով էլավ։ Աշոտ Հովհաննիսյան ◆ Միր դուշմանն ըլի լալով։ (Սայաթ-Նովա)
Արտահայտություններ
խմբագրել- դուշման քեզ տեսնելիս վար աշե (օրհնանք) - Կարին, Շիրակ՝ այնքան լավ ու մեծահոգի լինես, որ թշնամիդ ամաչի քեզնից
- թշնամուն առանց խնայելու վնասել՝ խփել՝ պատժել
- ի հեճուկս ուրիշների՝ հատկապես թշնամիների որևէ լավ բան անել, գլուխ բերել, կատարել ◆ Քեփ առա Փեփել, դուշմընի աճկը հանե։ (Գարեգին Սևունց) ◆ Միր խաթրը պահեցիք ու դուշմնու աչքը հանեցիք։ (Խաթաբալա) ◆ Դուշմնի աչքը հանեցինք, մե լավ լազաթին քեփ արինք։ (Խաթաբալա)
- դուշմանի ապրա՞նք է - ասվում է մեկին, որը որևէ բան առանց ափսոսալու օգտագործում կամ փչացնում է
- դուշմանի կամենալու բան չէ - Նոր Նախիջևան՝ այնքան վատ բան է, որ նույնիսկ թշնամուն չես ցանկանա, որ պատահի
- դուշմանի սրտով չանել կամ չլինել (օրհնանք, բարեմաղթություն) - թշնամու ցանկացածը չկատարվի, թող մեկի գործը հաջող գնա, հաջողություն ու առողջություն լինի մեկին ◆ Աստուձ կարողութին տա ու դուշմընի սրտով չանե քիզ։ (Գարեգին Սևունց) ◆ Աստուձ փրկե ու ազատե քիզ ամեն չարեմեն, դուշմընի սրտով չըլիս։ (Գարեգին Սևունց)
- Դուշմանի տանը խոմ չի՞ս - Թբիլիսի՝ ասվում է շատակերի համար, որ առանց քաղցած լինելու էլ ուտում է
- դուշմանիս տաշտը մի հաց չլինի (անեծք) - Կարին, Շիրակ՝ թշնամիս ուտելու հացի կարոտ լինի՝ դառն աղքատության մեջ կինի
- հպարտ մարդը Աստծու դուշման ա - Մուշ, Ալաշկերտ՝ ինքնահանավ, գոռոզ, ամբարտավան մարդը զզվելի է գոռոզամտությունը, ամբարտավանությունը, մեծամտությունը զզվելի բաներ են
- մարդի հովը իրան դուշման է - Արարատյան՝ ամեն մարդուց էլ պետք է զգուշանալ
- մարդի փեշը իրան դուշման է - Կարին, Շիրակ՝ ամեն մարդուց էլ պետք է զգուշանալ
- պանիր չ՛կտրա, մածնի դուշման ա - Մուշ, Ալաշկերտ՝ ասվում է շատ բութ դանակի մասին, որ պատիր կտրելուհամար անգամ պիտանի չէ
Աղբյուրներ
խմբագրել- Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ, Հայոց լեզվի բարբառային բառարան («Նաիրի» հրատարակչություն), Երևան, «ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիա», 2001-2002 — 2792 էջ։