եղջյուր
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [jɛʁd͡ʒˈjuɾ]
.jpg)
Դասական ուղղագրութեամբ՝ եղջիւր
վանկեր՝ եղջ•յուր
Ստուգաբանություն խմբագրել
Բնիկ հնդեվրոպական, բայց վերականգնումը դժվարությունների է հանդիպում. *k՛er- «վերնամաս, գլուխ, եղջյուր, գագաթ» արմատից ենթադրված *k՛reuer- կամ *k՛reuro- նախաձևի դեպքում ենթադրում է *k՛r-ի նույնպիսի զարգացում, ինչպես *bhr-ի դեպքում (աղբյուր և եղբայր բառերում), որ քիչ հավանական է. անհավանական է նաև խեթերեն *karauar «եղջյուր» և հայերեն եղջյուր բառերի համար *ghr-ով նախաձևի վերականգնումը (փոխանակ *k՛r-ով նախաձևի)։
Գոյական
- պինդ` ոսկրային կազմությամբ ցցունք որոշ կենդանիների գլխի վրա, պոզ, կոտոշ ◆ Դռան ճակատին մեխել են պախրայի գլուխը՝ ճյուղավոր եղջյուրներով: (Ակսել Բակունց) ◆ Ուռենիների թավուտներից դուրս հարձակվեցավ մի ահագին եղջերու ծանր, բազմաճյուղ եղջյուրներով: (Րաֆֆի) ◆ Դռան ճակատին մեխել են պախրայի գլուխը՝ ճյուղավոր եղջյուրներով: (Ակսել Բակունց)
- եղջերյա անոթ` գինի խմելու համար ◆ Մելանյան գինի խմելու եղջյուրներն էր մաքրում։ (Րաֆֆի) ◆ Մելանյան գի նի խմելու եղջյուրներն էր մաքրում։ (Րաֆֆի)
- եղջերյա փող, եղջերափող ◆ Որքան զվարճալի են փչում այդ երկար շեփորներն ու եղջյուրներն այսօր։ Վրթանես Փափազյան ◆ Որքան զվարճալի են փչում այդ երկար շեփորներն ու եղջյուրներն այսօր։ Վրթանես Փափազյան
- (փխբ․) առարկայի դուրս ցցված մաս` ցցունք ◆ (Հեռախոսափողի) բութ եղջյուրները ցցվել էին խլացած ականջների նման։ Սերո Խանզադյան ◆ Հանկարծ նրա աչքին ընկավ լուսնի նորածին եղջյուրը: (Րաֆֆի) ◆ Լուսնի եղջյուրն ընկավ լճին, ճոճած ուռին վարանոտ։ (Շուշանիկ Կուրղինյան)
- (փխբ․) նորալուսնի եղջյուրաձև շերտը ◆ Հանկարծ նրա աչքին ընկավ լուսնի նորածին եղջյուրը: (Րաֆֆի) ◆ Լուսնի եղջյուրն ընկավ լճին, ճոճաց ուռին վարանոտ։ (Շուշանիկ Կուրղինյան) ◆ Երկու բարակ շղթաներ ամրացված էին բոլորտիքով անցնելով դեպի ծոծրակը, այնտեղ փակվում էին արծաթյա -արմանդներով։ (Րաֆֆի)
- եղջերենու պտուղը
- (բժշկ․) եղջյուրաձև անոթ, որ օգտագործվում է արյուն առնելիս
Հոմանիշներ խմբագրել
- կոտոշ, պոզ (ժղ․)
- բողկուկ
- եղջրանոթ, պոզանոթ, պոզ
- եղջերափող, եղջերափողակ, շեփոր, գալարափող
- ցցունք
- չանչափ (ժղ․)
Արտահայտություններ խմբագրել
- եղջյուր ածել
- հոխորտալ
- ազդանշան տալ (եղջյուրով, եղջերափողով)
- եղջյուր կրել - խաբված լինել (կնոջից)
- եղջյուր հնչեցնել - ազդանշան տալ (եղջյուրով, եղջերափողով)
- եղջյուրներ դնել (ամուսնու գլխին) - ամուսնուն խաբել, դավաճանել
- եղջյուրները շարժել՝ ցույց տալ - իր ուժը ցուցադրել, իր ուժով սպառնալ ◆ Ոչ, թագավորը կատակ չի անում։ Նա արդեն եղջյուրներ է ցույց տալիս։ Ստեփան Զորյան
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | եղջյուր(ը) | եղջյուրներ(ը) |
| Սեռ. | եղջյուրի | եղջյուրների |
| Տր. | եղջյուրի(ն) | եղջյուրների(ն) |
| Հայց. | եղջյուր(ը) | եղջյուրներ(ը) |
| Բաց. | եղջյուրից | եղջյուրներից |
| Գործ. | եղջյուրով | եղջյուրներով |
| Ներգ. | եղջյուրում | եղջյուրներում |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։