թաղել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [tʰɑˈʁɛl]
_trumna.jpg)
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ թա•ղել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *tol-՝ *tel- «հարթ, հարթ գետին, տախտակ» արմատից. հմմտ. լատիներեն tellus «երկիր, թաղամաս», հին իռլանդերեն talam «երկիր»։
Բայ
- մեռելը, դիակը գերեզմանի մեջ դնել և ծածկել ◆ Իմ խանումին խեղդեցին և գիշերով թաղեցին քաղաքի խրամատի մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Թաղում են ժողովրդին հավերժ հիշատակելի հերոսին։ (Ավետիք Իսահակյան)
- թաղման ծես կատարել
- որևէ բանի հողի մեջ դնել և հողով ծածկել, պահելու կամ ծածկնելու համարորևէ բանի հողի մեջ դնել և հողով ծածկել, պահելու կամ ծածկնելու համար ◆ Մեր գյուղացիները գինու կարասները սովորաբար թաղում են այգիներում գետնի տակ։ (Րաֆֆի) ◆ Թաղեմ քեզ հատիկ և դարդս քեզ հետ։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- խաղողի վազերը հողով ծածկել, ձմեռվա ցրտից պաշտպանելու համար (փխբ․)
- տակով անել, ծածկել, տակը պահել
- հողի մեջ խրել, վարսել, նստեցնել, տեղավորել (առանց ծածկելու)
- մեկից երկար ապրել, մեկի մահը տեսնել (փխբ․)
- մոռացության տալ, մատնել, մոռանալ (փխբ․) ◆ Նայիր, սիրելիս իդեալներ կունենաս, չլինի նավթահորերի մեջ թաղես: (Շիրվանզադե)
- հրաժարվել մի բանից ուրանալ ◆ Մարդիկ մեծ սերն անվախճան ամբողջ տարով պիտի թաղեն: Հովհաննես Հովհաննիսյան (փխբ․) ◆ Ալիքները կթաղեն իրենց գիրկին մեջ զանոնք, հետո կերգեն դառնորեն ցուրտ մահերը անողոք։ (Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան) ◆ Փշերի ծածկոցից այրվող ձեռները Կարինեն զգուշությամբ թաղեց ջրի մեջ։ (Վիգեն Խեչումյան)
- ընկղմել, խորասուզել, սուզել (փխբ․)
- գաղտնի պահել, չարտահայտել, ցույց տալ, իր մեջ թաքցնել (փխբ․) ◆ Հոգիիս մեջ հեծեծանքս ես կթաղեմ անդնդախոր։ Սիամանթո
- մի բանի առատորեն լցնել, թափել մեկի, մի բանի վրա, ծածկել, պատել մի բանի առատությամբ (փխբ․)
- մխրճելով ծածկել (փխբ․)
- խորտակել, ոչնչացնել (փխբ․) ◆ Մեռավ հին տարին իր հետ թաղելով ապարանքները իմ երազների։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Իմ հույսերս ինքս եմ թաղել: Ռուբեն Զարդարյան
- մի բանի մեջ ամփոփել, դնել ◆ (Հորովելի) տաք թրթիռնելում իրենց հոգսերն են թաղել: Համո Սահյան (փխբ․)
- թաքցնել, ի չիք դարձնել, հողին հավասարեցնել, ղցեխը կոխել ◆ Բայց գող Կարոյի նամարդ արարքը թաղեց որսկանի պատիվն ու փառքը։ (Վ.Միրաքյան) (փխբ․)
- գործածվում է բազմաթիվ անեծքների մեջ, մեռնես, մեռնի նշանակությամբ, օրինակ՝ Բոյդ թաղեմ, արևդ թաղեմ և այլն
- ձմեռվա ցրտից պաշտպանելու համար խաղողի վազերը հողով ծածկել ◆ Այգիները թաղում են վազերը ձմռան սառնամանիքներից պաշտպանելու համար։ (Դասագիրք)
- մխրճել ◆ Սողոմոնը ընկավ բերանքսիվայր և ճակատը թաղեց յափնջու մեջ։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Թաղեց ասպետին ծոցին մեջ գլուխն ոսկեհեր։ (Դանիել Վարուժան)
- մի բան մեկից վերցնել և չվերադարձնել, ուրանալով ետ չտալ ◆ Հարյուր ռուբլիս թաղեց:
Հոմանիշներ խմբագրել
- դամբանել, դամբարանել, տապարանել, գերեզմանել հորել (գվռ.), հողել, հորսել, գբել, հողին հանձնել, հողը դնել, գերեզման իջեցնել, գերեզման դնել, փոսը գցել, գլուխը հորել (գռհկ․)
(անարգ․), գլուխը կրել (անեծք) (հանգուցյալի դիակը գերեզմանի մեջ դնել, ծածկել)
- գոռել (մահմեդականների)
- հուղարկավորել, հուղարկել (թաղման ծես կատարել, դագաղի հետևից գնալ)
- տե՛ս այգեթաղել
Արտահայտություններ խմբագրել
- թաղեմ քեզ, գլուխդ թաղեմ, արևդ թաղեմ, բոյդ թաղեմ, նրան թաղեմ, նրա գկուխը՝ բոյը՝ արևը թաղեմ - մեռնես, մեռնի ◆ Թաղեմ քեզ քո անպատիվ մորուքի հետ։ (Անահիտ Սահինյան)
- Երեխայիս՝ եղբորս… թաղեմ, թե սուտ եմ ասում՝ սուտ ասեմ (երդման արտահայտություն) - ճիշտ եմ ասում, հավատա
- Ինձթաղես ◆ Ավելի լավ է ինձ սպանես… թաղես ինձ, թե խաթրս կտրես։ (Անահիտ Սահինյան)
մեկին մի բանով, մի բանի մեջ թաղել - այդ բանից շատ ունենալ ◆ մեկին մի բանով, մի բանի մեջ թաղել։
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։