իսկ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [isk]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ վանկեր՝ իսկ
Ստուգաբանություն
խմբագրելԱծական
- ճշմարիտ, իրական, բուն
- տե՛ս իսկը
- դերանուններից և գոյականներից հետո սաստկացնում է իմաստը՝ հենց նշանակությամբ ◆ Ինքն իսկ:
◆ Հայրն իսկ:
Վերաբերական
խմբագրել- եղանակավորիչ բառ, որ գործածվում է ընդգծելու և շեշտելու այն բառն ու բառակապակցությունը, որին վերաբերում է (դրվում է սովորաբար ետադաս) ◆ Մանավանդ նա արգելում էր Տեր֊Առաքելենց բարեկամների անտանելի այցելությունները, որոնցից խորշում էր հիվանդը յուր առողջության ժամանակ իսկ։ (Րաֆֆի) ◆ Գարեգին անունն իսկ, երբ արտասանում էին, քաղցր էր հնչում իմ ականջին։ (Մուրացան)
- եղանակավորիչ բառ, որ գործածվում է մատնացույց անելու՝ առանձնակի կարևորությունը նշելու այն բառի, որի հետ գործածվում է ◆ Այդ իսկ պատճառով կամենում եմ օգտվել իմ կյանքի մնացորդից և գրել ձեզ մի քանի բան։ (Մուրացան) ◆ Ապստամբության առաջին իսկ նշանին կոչնչացնես պարսից զորագունդ։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Եթե հարգում չլինեի այդ մարդուն, այն րեպեին իսկ մի ապտակ կտայի նրան։ (Մուրացան) ◆ Եզ մենք ընդդեմ մեր իսկ կամքին, պատվեր տվինք մեր բանկին։ Հովհաննես Թումանյան
Գոյական
- իսկություն ◆ Եթե իսկը ուզում ես իմանալ, գնա հորդ հարցրու, նա դեպքերին ներկա էր։ ◆ Թե ինչ է տեղի ունեցել, իսկը ոչ ոք չգիտե։
}}
Շաղկապ
- հակադրական
- կապում է հակադրվող նախադասությունները կամ նախադասության անդամները՝ հակառակը, ընդհակառակն նշանակությամբ ◆ Սակայն մարգարեն մերժեց նրա ողորմությունը, իսկ մենք ընդունեցինք։ ◆ Այն օրը վարժապետի համար հարսանիք էր, իսկ մեզ համար մահ (Րաֆֆի) {{օրն|Մի համադրություն, մի ձև իսկապես, որի վրա կարծես ամեն աստված իր կնիքն էր դրել… Այս էր ամուսինդ․ բորբոսնած մի հասկ, որ վարակում է առողջ եղբորը։|Շեքսպիր} ◆ Վարժապետը ցերեկը դաս է տալիս, իսկ մթանը իջնում է ներքնահարկ և փամփուշտ հաշվում։ (Ակսել Բակունց) }
- կապում է երկու նախադասություն, որոնցից մեկը չի համապատասխանում խոսողի կարծածին՝ սպասածին՝ մինչդեռ, այնինչ նշանակությամբ ◆ Այսպես անցավ մի քանի օր, իսկ տեղեկությունները պատերագմի մասին դեռ շարունակում Էին մնալ անորոշ Ալեքսան Մեխակյան ◆ Երեկ կռվեցին, իսկ այսօր իրարից չեն բաժանվում։ ◆ Խաչոն դեռ նստած էր, իսկ նրա մեծ որդին, հայրապետը, որ մնաց հոր մոտ, չիբուխ էր պատրաստում նրա համար։ (Րաֆֆի)
- ցույց է տալիս հակադրվող նախադասությունների կամ նրանց անդամների զիջական երանգը՝ սակայն, բայց և այնպես, այնուամենայնիվ նշանակությամբ ◆ Բանաստեղծները մահանում են, իսկ ե՛րգը, ե՛րգը, ե՛րգը կմնա միշտ Գուրգեն Մահարի ◆ Սպասում էին մահամերձի մահին, իսկ նա դեռ չէր մեռնում (Շիրվանզադե) ◆ Անցել են դարեր, դարեր, իսկ իր կամքը դեռ խոսում է։ Եղիշե Չարենց
- ցույց է տալիս հակադրվող մտքի անսպասելի՝ տարակուսելի՝ նախորդին անհամատեղելի լինելը՝ չէ որ, ախր, բայց թե նշանակությամբ ◆ Խոսեցին ռուսերեն, հետո հայերեն ասին, -Հիվանդանոց տանել, իսկ աքաբին շատ հաստ և առողջ է Գուրգեն Մահարի համեմատական։
- ցույց է տալիս համեմատություն՝ ինչ վերաբերում է նշանակությամբ ◆ Դու՛, արեգա՛կ, դուրս արի, իսկ ես հովում կխաղամ։
- զուգորդում Է միաժամանակյա տարբեր դեպքերը՝ երևույթները՝ վիճակները ևն՝ մինչդեռ, այն ժամանակ, երբ նշանակությամբ ◆ Նա շտապ փողոց նստեց, իսկ այնտեղ ոչ ոք չկար արդեն։ միավորիչ
- կապում Է նախադասությունները կամ նրանց անդամները տարբեր դեպքերի՝ առարկաների՝ գործողությունների ևն հաջորդական նկարագրության կամ թվարկման ժամանակ ◆ Վահագնը քաջություն Էր պահանջում, Անահիտը՝ արհեստ, իսկ Աստղիկը՝ սեր և բանաստեղծություն (Րաֆֆի)
- կապում Է ըստ ժամանակի հաջորդականություն արտահայտող նախադասություններ կամ նրանց անդամները (սովորաբար՝ ժամանակի մակբայների հետ) ◆ Նախ նրանք եկան, իսկ հետո՝ ես։ Սկզբում դժվարությամբ դուրս գալով ախոռից, իսկ հետո միանգամից դուրս ցատկելով՝ Քուռակը խուլ մի խրխինջ արձակեց (Նաիրի Զարյան)
- կապում Է արտահայտված միտքը զարգացնող, լրացնող կամ բացատրող բառերը կամ նախադասությունները։ ◆ Վարպետ Սիմոնը չէր խոսում և միայն եփում Էր, իսկ ճաշը շատ աղի Էր։ Գուրգեն Մահարի
- հարցական նախադասությունների սկզբում գործածվում Է իբրև խոսքի սկիզբ՝ արդյոք նշանակությամբ ◆ Իսկ դուք գիտե՞ք, թե ի՞նչ հետաքրքիր բան պատահեց այսօր։
- բացականչական նախադասությունների սկզբում գործածվում Է հուզական երանգ տալու և արտահայտչականության սաստկացման համար՝ ախ, չէ՞ որ նշանակությամբ ◆ Իսկ ես այնպես եմ ուզում լինել ձեր լեռներում։
- կապում Է միջանկյալ խոսքը նախորդ նախադասության կամ նրա անդամի հետ իբրև բացատրություն կամ հաստատում ◆ Տոնական օրերին, իսկ տոների թիվը առասպելական է Իտալիայում…, այդ գլխարկը մի քանի անգամ լցվում Էր արծաթ դրամներով (Վահրամ Փափազյան) ◆ Եթե ճիշտ է, որ այս մարդը մեր բարեկամն է, իսկ դա հայտնի է բոլորին, - ապա մենք ոչինչ չպետք է խնայենք նրա փրկության համար։
Հոմանիշներ
խմբագրել- հակառակը, ընդհակառակը
- մինչդեռ, այնինչ
- սակայն, այնուամենայնիվ, բայց, բայց և այնպես
- չէ որ, ախբ, բայց թե
- ինչ վերաբերվում է
- մինչդեռ, այն ժամանակ, երբ
- արդյոք
Արտահայտություններ
խմբագրել| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։