Հայերեն դարձվածք

  1. խելագարվել, խելքը թռցնել (փխբ․) ◆ Մեր խանում-խաթուն մոր տեղակ-գաղթակա՜ն... Որ մտածում եմ՝ խելքս գլխիցս թռչում է: Ստեփան Զորյան ◆ -Վրես հալ չի մնացել, խելքս գլխիցս գնացել ա, ցնորել եմ, էլ իմաստություն չի մնացել։
  2. խելագարվել-ցնցվել, իրեն կորցնել ◆ Նա երբ էկավ ավից [որսից] ու չգտավ Մրջան խանումին տանը, խելքը գլխից թռավ: ◆ Գիտե՞ս, թե ինձ պատել են որպիսի սև-սև օրեր, / Դառն մտածմունքներից խելքս գլխիցս է կորեր: (Ջիվանի) ◆ Մարթը դուս էկավ տեհավ, ըղորդ որ [ճիշտ որ] գալիս ա։ Որ տեհավ, խելքը գլխիցս թռավ: ◆ -Ի՛մալ [ինչպե՛ս] պատահավ էդ բան, մեր աչքեր մթնդերէ, մեր խելք թռի գլխեն:
  3. ուշքը գնալ (փխբ․) ◆ Ծերուկին խելքը կը թռի գլխեն: -Գոլո՛, Գոլո՛ վազե ջուր բեր։ Հակոբ Օշական ◆ Ցած իջավ Արեգը, մտավ Մշտադալար այգին, ու քիչ մնաց խելքը գլխիցը թռչեր անմահական ծաղիկների անուշ բուրմունքից։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Բայց նրա ջանը որ վրեն չէ՛ր, խելքը գլխիցը որ թռած, աչքը արչուն կոխած, ի՞նչ կիմանար, ի՞նչ կվախեր։ (Խաչատուր Աբովյան)
  4. (բրբ․) խելագարվել, հիանալ, հրապուրվել ◆ Հովբ երանելիի համբերությունն էր պետք, որ մարդ խելքը չի թռցներ գլխեն, այսպիսի գեղեցիկ արարած առջևը տեսնելիս։ Ռափայել Պատկանյան ◆ Ձիավորն օր [որ] զաղջիկ կը տեսնա՝ խելք կէրթա գլխուց: ◆ Որ չնայեց ծառի վրեն, աչկն ախչկան առավ՝ քիչ մնաց գլխի խելքը էթար:

Աղբյուրներ

խմբագրել
  1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։