խոսել
Հայերեն
Արտասանություն
ՄՀԱ: [xosɛl]
վանկեր՝ խո•սել
Ստուգաբանություն
խմբագրելԽՈՍԵԼ,
- Խոսել։
- Շամախի՝ Պատվիրել, ապսպըրել։ ◆ Մի ֆայտոն խոսեցի, մին բաշ Իչմիածին։ (Խաթաբալա)
- Կարին՝ Խարբերդ՝ ՆՆ Սեբաստիա՝ Մարզվան՝ Աքաղաղը կանչել։ ◆ Ատ օրը խորոզները կանուխ պաշլայեցին խոսելու։ (Խաթաբալա)
- Երգել, դայլայլել, գղգեղել։ ◆ Մեր քավորի տղեն, որ կարդում է, հենց գիդենում եմ, թե վարդենու վրա թառ ելած բլբուլն է խոսում։ (Պերճ Պռոշյան)
- Սեբաստիա՝ Արձագանքել։
- Ականջում օդի ալիքների տատանումից ձայնել, ականջը կանչել։
- Սեբաստիա՝ Երեխային մկրտության ժամանակ անվանակոչել։
Բայ
- օգտվել բանավոր խոսքից, սովորել բանավոր խոսք գործադրել ◆ Երեխան արդեն խոսում է:
- տիրապետել որևէ լեզվի ◆ Նա գերմաներեն խոսում է:
- բանավոր խոսքով կարծիքներ, մտքեր, դատողոլթյռւններ արտահայտել՝ ասել՝ հայտնել, հաղորդել լուրեր իրողություններ և այլն ◆ Խոսեց հայրը մինչև գիշեր։
- գրավոր կամ տպագրական խոսքով պատմել՝ հաղորդել ◆ Հեղինակը հանգամանորեն խոսում է նաև գրերի գյուտի մասին։
- ճառ ասել, ճառել, բանախոսել ◆ Հռետորը խոսում էր համոզիչ։
- միտք անել՝ մտածել ◆ Այսպես էր խոսում իրեն սրտի հետ Աբու Մահարին։ (Ավետիք Իսահակյան)
- բամբասել, չարախոսել
- զրույց անել, զրուցել, խոսակցել ◆ Նրանք երկար խոսում էին իրար հետ։
- բանակցել ◆ Զորավարը խոսեց սուրհանդակների հետ ու համաձայնության եկավ
- վկայել, հաստատել, մի բանի իրական դրսևորումը լինել ◆ Այս ստեղծագործությունը նրա մեծ տաղանդի մասին է խոսում:
- (խսկց․) միմյանց հետ խռով լինելուն վերջ տալ՝ հաշտվել
- (փխբ․) հաշիվը մաքրել, պատժել (ասվում է իբրև սպառնալիք) ◆ Մենք դեռ կխոսենք ձեզ հետ։
- (փխբ․) հանդիմանել, նախատել ◆ Մայրը անընդհատ խոսում է վրան, իսկ նա էլի իրենն է շարունակում։
- նշանադրել, ուզել ◆ Թագավորի դուստրը խոսեց նրան կին։ Հովհաննես Թումանյան
- (հզվդ․) հռչակել, տարածել ◆ Եվ ժողովուրդը ամեն տեղ խոսեց նրա անունը։
- նշաններով՝ շարժումներով միտքն արտահայտել ◆ Համրերը ձեռքերով խոսում են իրար հետ։
- համապատասխանել ◆ Շարվածքի քարերը լավ են խոսում իրար հետ։
- հակաճառել, առարկել ◆ Ոչ ոք չի համարձակվում նրան դեմ խոսել:
- դժգոհություն հայտնել, բողոքել ◆ Ես ընչի՞ տեր եմ, խոսեմ նրա դեմ։ Հովհաննես Թումանյան
- երևան գալ, դրսևորվել, արտահայտվել ◆ Երիտասարդի ոգևորությունն էր խոսում նրա մեջ
- վկայակոչել, մի բան իբրև հաստատող՝ ապացուցող հանգամանք հիշել ◆ Վեճի ժամանակ նա միայն օրենքից է խոսում:
- մի բանի լավ տիրապետել, մի բանի լեզուն հասկանալ, հմտորեն բանեցնել մի բան Նա սովորել է խոսել մեքենաների հետ (Լեո)
- (փխբ․) խորհել, մտածել, խելք-խելքի տալ ◆ Իմ պապը… հողի հետ խոսել է: Համո Սահյան
- (փխբ․) մտքերը՝ զգացումները՝ ապրումները լուռ կերպով հաղորդել մեկին՝ մի բանի, մեկի՝ մի բանի հետ մտքով ու հոգով հաղորդակից լինել ◆ Հողը խոսում է նրա սրտի հետ, և սիրտը նրա խոսում է հողին։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (փխբ․) արտահայտել, դրսևորել, որևէ բանի արտահայտություն ունենալ ◆ Այդ դեմքի վրա ամեն մի գիծ խոսում էր:
- (փխբ․) ծուղրուղու կանչել, կանչել (աքաղաղի)
- (փխբ․) իրեն հատուկ կամ իր գործողության՝ շարժման՝ ընթացքի և այլնի հատուկ ձայնը հանել (խոխոջել, ճռվողել, հնչել, ճարճատել և այլն) ◆ Անտառը, առուն ու արտը խոսեց: Հովհաննես Թումանյան ◆ Ըմբոստ հոսում, խոսում է գետը։ Եղիշե Չարենց ◆ Եվ լարերը խոսեցին:
- մարդկային խոսքը վարժությամբ կրկնել ◆ Սենյակում թութակը խոսում էր իր սերտածը։
- որևէ ձևով՝ միջոցով հաղորդակցվել, հաղորդել ուրիշներին մտքերը՝ զգացումները և այլն ◆ Թռչունները խոսում են, իսկ նա լսում է ու հասկանում։
- հաղորդել, բանավոր խոսքով վերարտադրել ◆ Ռադիոն խոսում է:
- ազդել, ներազդել, ազդեցություն ունենալ ◆ Բանաստեղծի հուժկու պատկերները խոսում են մեր մտքի ու սրտի հետ։
- (փխբ․) իրեն զգացնել տալ, թելադրել ◆ Մոր սիրտը խոսեց նրա մեջ, և նա դարձյալ ներեց։
- (փխբ․) ասպարեզ գալ, մեջտեղ գալ, գործի դրվել ◆ Խոսքը տեղ չհասավ, հիմա թող զենքը խոսի:
Հոմանիշներ
խմբագրել- խոսակցել, զրուցել, զրուցակցել, զրույց անել, խոսխոսալ, խոսխոսել, խորաթել, ժգլել, մժլել, խոսք ու զրույց անել, արտասանել, արտաբերել, զուռցալ(բարբառ)
- դասախոսել, քարոզել
- բամբասել, ասեկոսել, չարախոսել
- արտահայտվել, ճառել, ելույթ տալ
Արտահայտություններ
խմբագրել- Խոսած ատենը կրակին վրա մոխիր չի մնար, Պրտ․ փխբ․ Մեծախոսի՝ պոռոտախոսի մեկն է։
- Խոսելու ծուծը հանել, Շիր․ Խոսելով՝ պատմելով մեծ հաճույք՝ բավականություն պատճառել ունկնդիրներին։ ◆ Տիրացու Հարեին պիտի խոսացնեիր, որ խոսալու ծուծը հաներ։ (Էմինյան ազգագրական ժողովածու)
- Խոսելու հիդ ննգնիլ, Թբ․ Մեկի ասածներին բանի տեղ դնել՝ կարևորություն տալ։ ◆ Նրա խոսելու հիդ վուր մարթ նընգնի, ուր կեհա։ (Գարեգին Սևունց)
- Խոսող ղուշ, Երգեցիկ թռչուն։ ◆ Բլբուլը, որ վարդի սիրովը կճլվլացնի, աշխարհքումս ինչքան խոսող ղշեր կան, կգան նրան գլուխ կտան ու նրա եղանակները կսորվեն։ (Պերճ Պռոշյան)
| Թարգմանություններ | |
| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։