ծամել

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [t͡sɑˈmɛl]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ծամել

վանկեր՝ ծա•մել 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *g՛mbh-՝ *g՛embh- «կծել, կրծել, ատամներով ջարդել, ծամել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն jámbhatē, jábhatē «ատամներով բռնել», հունարեն γομφίος՝ «ատամ»։

Բայ

1. ուտելիքը բերանում ատամներով մանրացնել և թքի հետ շաղախել
2. որևէ բան ատամներով տրորել առանց մանրացնելու
3. (արհմրհ․) երկարորեն՝ շարունակ ուտել, ուտելուց չդադարել ◆ Մի գլուխ ծամում ես, ետ դարձիր մի տե՛ս, գուցե կշտացե՞լ ես։
4. (փխբ․) մաշել, ուտել, ոչնչացնել ◆ Մահը նրան ծամում է, ծամում։ (Ավետիք Իսահակյան)
5. (փխբ․) տրորել, ճմլել (առանց կտրելու) ◆ Մեքենան ծամել էր նրա դեմքը։
6. տե՛ս որոճալ
7. (փխբ․) շարունակ կրկնել, անընդհատ նույն բանն ասել ◆ Նրանք ծամում են այդ ցուրտ խոսքերը, զառամ շրթերը քսում իրար։ Եղիշե Չարենց
8. (խոհր․) սննդի մարսման մեխանիկական մշակում բերանի խոռոչում, ատամների օգնությամբ, որքան լավ է ծամվում, այնքան հեշտությամբ է սնունդը ստամոքսում և հետագայում մարսվում

Հոմանիշներ

1. որոճալ, լմել, ծասքել (հնց․)
2. ուտել, սնվել, կերակրվել, ճաշել, ճաշակել, վայելել, ընդունել, անուշա անել (ժողվրդ.), ընթրել (երեկոյան), նախաճաշել (առավոտյան), խժռել (ժողվրդ.), խժկել, խժպտել, խժռտել, խպշտել, լափել, ըմբոխժնել, շպղել, մռզգայել, մցռել, թշել (ագահաբար), զխտել (բրբ․), զխտվել, զխտկտվել, զխկտվել (անարգական), պտկվել, խժպել պճկել, չթկել, խռթել, կոխել, տռզվել, տզռել, քպսել (շատ անհագաբար), մատնոռել, մատնել, մատլոզել (մատներով), լամլոմել, ծամծմել (զառամածի), ճմճմատել, ճմճմոտել, ճմճմել (դանդաղ), քեցխտալ, գելկլալ, ծղծամ տալ (առանց ախորժակի), բերանը հաց դնել (ժողվրդ.), բերանը պատառ դնել, բերանն առնել, բերանը բան գցել, բերանը բան դնել, բերանը խաբել, հափ անել (մանկ.), քշել (բրբ․), լոթը գցել, լոթը լցնել, լոթը կոխել (ագահաբար), փորը լցնել, փորն ածել, փորը քաշել, փորը կղպել (կուշտ), փորը քշել

Արտահայտություններ

1. ծամել դնել բերանը
   1. մանրամասնորեն բացատրելով սովորեցնել (այնպես, որ սովորողին այլևս անելու բան չմնա)
   2. որևէ մեկին հանձնարարված մի բան այնպես նախապատրաստել, որ այլևո նրան անելու շատ քիչ բան մնա
   3. լավ խնամել, հոգատարությամբ սնել` կերցնել

Խոնարհում

Անորոշ դերբայ ծամել Ենթակայական դերբայ ծամող Հարակատար դերբայ ծամած Համակատար դերբայ ծամելիս Անկատար դերբայ ծամում Վաղակատար դերբայ ծամել Ապակատար դերբայ ծամելու Ժխտական դերբայ ծամի անձ եզակի հոգնակի առաջին երկրորդ երրորդ առաջին երկրորդ երրորդ Սահմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Անկատար ներկա ծամում եմ ծամում ես ծամում է ծամում ենք ծամում եք ծամում են Անկատար անցյալ ծամում էի ծամում էիր ծամում էր ծամում էինք ծամում էիք ծամում էին Ապակատար ներկա ծամելու եմ ծամելու ես ծամելու է ծամելու ենք ծամելու եք ծամելու են Ապակատար անցյալ ծամելու էի ծամելու էիր ծամելու էր ծամելու էինք ծամելու էիք ծամելու էին Վաղակատար ներկա ծամել եմ ծամել ես ծամել է ծամել ենք ծամել եք ծամել են Վաղակատար անցյալ ծամել էի ծամել էիր ծամել էր ծամել էինք ծամել էիք ծամել էին Անցյալ կատարյալ ծամեցի ծամեցիր ծամեց ծամեցինք ծամեցիք ծամեցին Ըղձական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի ծամեմ ծամես ծամի ծամենք ծամեք ծամեն Անցյալի ապառնի ծամեի ծամեիր ծամեր ծամեինք ծամեիք ծամեին Պայմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի կծամեմ կծամես կծամի կծամենք կծամեք կծամեն Անցյալի ապառնի կծամեի կծամեիր կծամեր կծամեինք կծամեիք կծամեին Հարկադրական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի պիտի ծամեմ պիտի ծամես պիտի ծամի պիտի ծամենք պիտի ծամեք պիտի ծամեն Անցյալի ապառնի պիտի ծամեի պիտի ծամեիր պիտի ծամեր պիտի ծամեինք պիտի ծամեիք պիտի ծամեին Հրամայական եղանակ դու դուք Ապառնի ծամի՛ր ծամե՛ք

Բաղադրյալ բառեր
ծամելի ծամելիք ծամվել

Խոնարհում

Անորոշ դերբայ ծամել Ենթակայական դերբայ ծամող Հարակատար դերբայ ծամած Համակատար դերբայ ծամելիս Անկատար դերբայ ծամում Վաղակատար դերբայ ծամել Ապակատար դերբայ ծամելու Ժխտական դերբայ ծամի անձ եզակի հոգնակի առաջին երկրորդ երրորդ առաջին երկրորդ երրորդ Սահմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Անկատար ներկա ծամում եմ ծամում ես ծամում է ծամում ենք ծամում եք ծամում են Անկատար անցյալ ծամում էի ծամում էիր ծամում էր ծամում էինք ծամում էիք ծամում էին Ապակատար ներկա ծամելու եմ ծամելու ես ծամելու է ծամելու ենք ծամելու եք ծամելու են Ապակատար անցյալ ծամելու էի ծամելու էիր ծամելու էր ծամելու էինք ծամելու էիք ծամելու էին Վաղակատար ներկա ծամել եմ ծամել ես ծամել է ծամել ենք ծամել եք ծամել են Վաղակատար անցյալ ծամել էի ծամել էիր ծամել էր ծամել էինք ծամել էիք ծամել էին Անցյալ կատարյալ ծամեցի ծամեցիր ծամեց ծամեցինք ծամեցիք ծամեցին Ըղձական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի ծամեմ ծամես ծամի ծամենք ծամեք ծամեն Անցյալի ապառնի ծամեի ծամեիր ծամեր ծամեինք ծամեիք ծամեին Պայմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի կծամեմ կծամես կծամի կծամենք կծամեք կծամեն Անցյալի ապառնի կծամեի կծամեիր կծամեր կծամեինք կծամեիք կծամեին Հարկադրական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի պիտի ծամեմ պիտի ծամես պիտի ծամի պիտի ծամենք պիտի ծամեք պիտի ծամեն Անցյալի ապառնի պիտի ծամեի պիտի ծամեիր պիտի ծամեր պիտի ծամեինք պիտի ծամեիք պիտի ծամեին Հրամայական եղանակ դու դուք Ապառնի ծամի՛ր ծամե՛ք

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ chew, masticate գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ жевать (ru) ‎(ževatʹ), прожевать (ru) ‎(proževatʹ), разжевать (ru) ‎(razževatʹ), мять (ru) ‎(mjatʹ), комкать (ru) ‎(komkatʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։