կալ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [kɑl]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ կալ 

Գոյական

1. հացահատիկը կալսելու տեղ, կալատեղ ◆ Մի գյուղացու իսկույն ուղարկում է կալը, որ ծառային զարթնեցնե։ (Ազատ Վշտունի)
2. որանի ծեծելու գործողությունը, կալսելը, կալ անելը ◆ Հունձը վերջացել էր, կալի ժամանակն էր։ (Ակսել Բակունց)
3. կալսելու ժամանակը ◆ Վարձը կալին է տալու ցորենով։ (Ակսել Բակունց)
4. օրանի այն քանակը, որ մեկ անգամ փռում ու ծեծում, բարդոձ, խրձակույտ
5. որանի այն քանակը, որը կալսում են այդ տարում ◆ Որպես վարձ իր ծառայության համար ամեն տարի մեծ պարոնի կալից ստանում էր հինգ ջվալ սիմինդր։ (Րաֆֆի)
6. ջիթհանքի առագաստ, որի մեջ ծեծում են բոված կտավատը
7. գլխի մեջտեղում ածիլված՝ մազազուրկ տեղ

Հոմանիշներ

1. կալատեղ, կալսանոց, կալսարան (հացահատիկը կալսելու տեղ)
2. կալակուտ, կալուկուտ, կալուկաս, կալկուտ, ցորենահարությունը (կալսելը, կալ անելը, օրան ծեծելու գործողությունը)
3. բարդոց, խրձակույտ (օրանի այն քանակը, որ մեկ անգամ փռում ու ծեծում)
4. կալուկ (գլխի մեջտեղի մազազուրկ տեղը)

Արտահայտություններ

1. կալ անել
   1. ցորենի խրձերը կալումփռել և կալսել՝ ծեծել ◆ Գաղթականները հնձեցին, կալ արին ու ցորեն ստացան։ (Պերճ Պռոշյան)
   2. չորս կողմը շրջել, պտույտ՝ շրջան անել
2. կալ գցել
3. կալ կալսել, կալում հացահատիկը ծեծել՝ ցորենը հասկից անջատել
4. կալ հանել, կալի աշխատանքներն ավարտել
5. կալ հոսել, Կաղապար:խրբ կալում հարդը ցորենից զատել, կալսել
6. կալ մը տեղ, Սեբաստիա՝ ընդարձակ տեղ՝ գետին
7. կալ մտնող աղվսը ծեծը պտի շլինքին առնի (ասացվածքը), Վտանգավոր բան ձեռնարկողը հետևանքները աչքի առաջ պետք է ունենա
8. կալ չափել ◆ Բլ կալում մաքրած ցորենը կոնաձև կիտել և տասնորդի տուրքը որոշել
9. կալ ու կալս
10. կալ ու կաս, կալ անելն ու կալսելը ◆ Ըսօր ուրբաթ ա, պաս է, դիմացը կալ ու կալս է։ ◆ Իրիցի վուրթին մեռնի, նա ինձ ասավ չհաս է։ (Գրիգոր Տեր-Ալեքսանդրյան)
11. կալ ու կուտ
    1. կալի հետ կապված բոլոր աշխատանքները ◆ Կալ ու կուտս կերջացրի։
    2. կալից ստացված հացահատիկ՝ բերք ◆ Բարաքյավոր ըլնի կալդ ու կուտդ։ (Էմինյան ազգագրական ժողովածու)
12. կալե կալ, Բալու՝ այս կալից մինչև մյուս տարվա կալ, մեկ տարի
13. կալեն ինչ տեսանք, թե կալատակին ինչ տեսնենք, կալեն ինչ խերվանք, որ քյոզարեն իշ խերվենք, Ուրմիա՝ (ասացվածք) ասվում է, երբ նախկին գործից օգուտ չեն ստացել և հետագա գործից ոչ մի հույս չունեն որևէ օգուտ ստանալու
14. կալ գցել
    1. տե՛ս կալը տալ
    2. կենդանուն շրջափակելով սկսել հալածել՝ բռնելու՝ որսալու նպատակով ◆ Որսկանները պախրին շներով կալը գցած հալածում էին։ (Սարգիս Քամալյան)
15. կալը եղել Արարատյան, Խարբերդ՝ցկիսածեծ կալը շուռ տալ՝ լրիվ կալսելու՝ ծեծելու համար ◆ Ճաշը որ ընկավ, կալը եղեցին։ Սահակ Ամատունի
16. կալը կալսել
17. կալը կալսել
    1. ցորենը կամ գարին կամով մաքրել՝ հատիկները ծղոտից զատելով ◆ Սրանք քաղաքացի են, գյուղացի հո չեն, որ կալ կալսեն։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Արտերը հնձել վերջացրել էին, գյուղը կալ էր կալսում։ (Ակսել Բակունց)
    2. (փխբ․) ծեծել, խփել ◆ Կալն էնպես կալսեմ, որ ինքն էլ զարմանա։ Սահակ Ամատունի
18. կալը կարկուտին տալ, Իրար անցնել, գլուխները կորցնել, ինչ անելը չիմանալ
19. կալը հոսել, նույնն է կալը քամել
20. կալը վերցնել, Բալու՝ կալ չափելու գործողությունից հետո հացահատիկը տուն փոխադրել
21. կալը վրա էնել՝ տալ Կարին, Խարբերդ՝
    1. կալսելիս կալի եզրերին ցրված ցորենի հավաքել՝ ամփոփել
22. (փխբ․) գրգռել
23. կալը տալ, Օրանը՝ ցորենի կամ գարու խրձերը կալում փռել՝ կալսելու համար
24. կալի կուտը մամին ու պապին հարսանիք, Կարին՝ կալից ստացված արդյունքը աշխատողի բերկրանքն է
25. կալի մղեղ, հացահատիկ կալսելուց և կալը քամելուց առաջացծ հարդախառն փոշին ◆ Դաշտերն ու հանդերը այրված են երաշտից, գյուղը լիքն է կալի մղեղով։ Հովհաննես Թումանյան
26. կալի վրա ըլալ
    1. Սեբաստիա՝ առատ սեղանի գլխին նստել
    2. Կարին՝ կալսելու, բերքը հավաքելու եռուն շրջանում լինել
27. կալի վրա հասնել, հարմար՝ լավ ժամանակին գալ՝ հասնել ◆ Հենց նոր էինք նստել ճաշի, կալի վրա հասար, դեն նստիր։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
28. կալին բոլորը վրան տալ
    1. Սեբաստիա՝ նույնն է կալը վրան էնել՝ տալ
    2. աշխատանքում միմյանց փոխադարձաբար օգնել
29. կալին մեջ եզան գլուխը չեն կապեր Պարտիզակ՝ (ասացվածք) աշխատողին պետք է թույլ տալ օգտվելու իր աշատանքից
30. կալս կալսեցի, դարմանս քամուն տվեցի, (ասացվածք) ես իմ անելիքը արեցի, վերջացրի
31. սուտ կալ Կարին, Խոտուրջուր՝ գարնանամուտին եզներին խամեից հանելու համար դրսում լծի տակ աշխատեցնելը

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ threshing floor գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ ток, гумно (ru) ‎(tok, gumno) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Գոյական

1. Արարատյան, Վան, Մուշ՝ փակ, փակված, ծածկված, գոցված (դեմք, երես գլուխ) ◆ ՄԻ հարսիդ ինչ արինք չարինք, երեսը կալ պսակեցիր, սրա համար ի՞նչ ես ասում, բաց պտի անե՞նք թե չէ։ (Պերճ Պռոշյան)

Արտահայտություններ

1. կալ դնել, ամանը շրջած բերանով դնել ◆ Պղինձը դրեց կալ, բոռաց ու ըսեց։ Սասնա ծռեր

Բաղադրյալ բառեր

Գոյական

1. Մոկս՝ եղջյուրով ոչխար ◆ Մի խուն կալի համար կը բոճի։ (Ձեռագիր)

Գոյական

1. Սասուն՝ ցուլ

Արտահայտություններ

Բաղադրյալ բառեր

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։