պայթել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [pɑjˈtʰɛl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ պայթել
վանկեր՝ պայ•թել
Ստուգաբանություն
խմբագրելԹերևս պատկերավոր-բնաձայնական կազմություն։
Բայ
- մասերի՝ կտորների՝ բեկորների բաժանվել պայթյունից ◆ Ռումբը պայթեցխրամատի առջևում։
- ներքին ճնշումից՝ կենտրոնախույս ուժերի ներգործությունից և այլն մասերի բաժանվել՝ ճաքել՝ պատռվել ◆ Ապակյա անոթը պայթեց:
- պայթուցիկ նյութի բռնկվելուց ու պայթյունից ճայթյուն առաջացնել, ճայթել ◆ Հեռվում դղրդյունով պայթում Էր ուժանակը։
- կրակվել, կրակոցի ձայն հանել ◆ Պայթում Էին հրացանները։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- (փխբ․) դղրդալ, դղրդյուն հանել՝ բարձրացնել ◆ Ամպերը պայթում են. ուր որ է կփլվեն երկրի վրա։
- (փխբ․) պայթեցվել, պայթուցիկ նյութերով՝ ռումրեբով և այլնով կործանվել՝ քանդվել ◆ Տարածվել Է մի ուրիշ սարսափելի կարծիք, որ պայթել Է բերդը։ Եղիշե Չարենց
- (փխբ․) պատյանը մասերի բաժանվել՝ ճեղքվելով բացվել ◆ Իրար ետևից պայթում են բողբոջները։
- (փխբ․) անսպասելիորեն և ամենքին հայտնի դառնալ՝ լալել, տարածվել ◆ Պատերազմի լուրը պայթեց, ինչպես որոտը պարզկա երկնքում (Ակսել Բակունց)
- պատյանը՝ արգելակող կեղևը և այլն ճեղքելով արտաժայթքել՝ ժայթքել ◆ Նրա շնորհիվ մեր ամրոցը մի հրաբխի վրա Է կանգնած, որ ամեն րոպե պայթելու վրա Է։ (Րաֆֆի)
- բռնկվելով՝ բոցավառվելով մեծ ուժ՝ Էներգիա արտազատել՝ արտամղել՝ առաջացնել ◆ Ամբարների ագատ տարածության մեջ կուտակված գազը, ընդհարվելով մի չնչին կայծի, պայթում Է հազարավոր թնդանոթների գորությամբ:(Շիրվանզադե)
- ուժգնորեն զարկվելով՝ բախվելով մի բանի՝ շռնդյունով փշրվել՝ բեկորների բաժանվել ◆ Նորից մի ալիք պայթեց նավակի կողի վրա:(Վահրամ Փափազյան)
- (փխբ․) բուռն կերպով սկսվել՝ ծագել՝ տեղի ունենալ ◆ Գուցե պայթեր մի թունդ վեճ, եթե ներս չգար մի …մարդ։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- (փխբ․) որոտընդոստ ձայնով տեղի ունենալ, որոտընդոստ ձայն բարձրացնել, թնդալ ◆ Դահլիճում պայթեց ծափահարություն:(Նաիրի Զարյան)
- (փխբ․) կաշկանդումից՝ զսպումից՝ արգելքից ազատվելով արտահայտություն՝ դրսևորում ստանալ, բուռն կերպով արտահայտվել ◆ Առտվընե ի վեր զսպված հազումն Էր, որ ալ կպայթեր: «Երևանյան օրեր»
- (փխբ․) պատռվել։ ◆ Նեղ հագուստը նրա աթլետիկ մարմնի վրա առաջին իսկ շարժումից պայթեց, պատառ-պատառ եղավ: ◆ Աղիքը՝ լեղապարկը պայթել:
- (փխբ․) զայրանալ, սաստիկ հուզվել (սովորաբար՝ առանց արտահայտելու հնարավորություն ունենալու)։ ◆ Զրպարտված նախագահը պայթումԷր, չէր կարողանում տեղում հանգիստ նստել, իսկզրպատիչը, թեև արդեն մերկացված, բայց իր վրա չէր վերցնում։
- (փխբ․) հանկարծակի և կատաղորեն բարկությունը՝ հուզմունքն արտահայտել ◆ - Բայց դա չէ՞ որ գնդապետական է։ -Գնդապետակա՞ն, - պրոֆեսորը հանկարծ պայթեց, - Ո՞ր հիմարն է հորինել այդ։ ԲՊ
- (փխբ․) իրեն ուտել, նախանձից՝ չարությունից ևն ճաքել՝ հոգու բուռն խռովք ապրել։ ◆ Ես կանգնեցի այն բարձր պատուհանի տակին, որ տանտիրոջ տղան նախանձից պայթի: Եղիշե Չարենց
- (փխբ․) փքվելով՝ ուռչելով սատկել ◆ Եզը նորաբույս առվույտ կերավ ու պայթեց:
- (փխբ․) լիքը՝ տարողության ծայրահեղ չափով լցվելով նեղություն տալ ◆ Փուչիկը պայթումէր։
- (լեզվբ․) միանգամից և ուժգնորեն իրարից հեռանալ՝ անջատվել (արտասանական գործարանների մասին)
Հոմանիշներ
խմբագրել- ճայթել, տրաքվել, (գվռ․)՝ պլթալ, պլթել, պլխել, բդկել, կոմբալ
- ճաքել, պատռվել
- ժայթքել, արտաժայթքել, արտավիժել
- տե՛ս պոռթկել
- դղրդալ , թնդալ, որոտալ, գոռգոռալ, դղրդել, դրմբալ, դրմփալ, դմդմբալ, դմդրմբալ, դրնգալ, դնգալ, դնգդնգալ, դմփդմփալ, դմփալ, դնդղկտալ, գմփալ, գմփգմփալ, գվգվալ, գռմռալ, թմփթմփալ, թրմփթրմփալ, տրմփտրմփալ, դղորդել, զմբզմբալ
- զայրանալ , բարկանալ, վրդովվել, բորբոքվել, հերսոտել, մաղձոտել, չարանալ, նեղանալ, սրտնեղել, սրդողել, սրտմտել, ջղայնանալ, զայրագնել, գազազել, կատաղել, մոլեգնել, դիվոտել, փրփրել (փխբ․) (հնց․) զայրասրտել, զայրամտել, ցասնուլ (հին), զակատել, դժոխանալ, դժոխել, դժնդականալ, (գվռ․)՝ ժնգալ, ժնգժընգալ, ջգրել, ջգրվել, ճաքել, տրաք(վել), թուրքանալ, տաճկանալ, խույոտել, թեփոտել, դաղզել, մռփալ, պիպեչքանալ, պոլկտել, խրխել, համբռկել, սերդրել, սխտորել, փնչլոտել, քռստել, քացխել, հերսը ելնել, զայրույթը թափել (մեկի վրա), զայրույթից իրեն ուտել, զայրույթը թափել մեկի գլխին, մաղձը թափել, ափերից դուրս գալ, ափերից դուրս ելնել, ատամ սրել, ատամները կրճտացնել, ատամները սեղմել, արյուն դառնալ, արյունը գլխին խփել, արյունը փրփրել, բերանից բոց ու կրակ թափել, (աչքերը) (աչքը) արյու կոխել, աչքի լույսից պեծ ու կրակ վայր (վեր) թափվել, ատամները սրել (մեկի վրա), ատամները չխչխկացնել, աչքերը արյունով լցվել, աչքերը արյունոտվել, աչքերը կայծակ(ներ) արձակել՝ աչքերի մլարը պատել, թափել, աչքերը կայծակին տալ, աչքերը կրակ թափել՝ կրակ ցայտել, աչքերը մթնել, աչքերից կրակ (կրակ ու կայծակ, կայծեր, պեծ ու կրակ դուրս ցայտել), թափվել (դուրս թափվել), դուրս թռչել, աչքերից արյուն կաթել, բերանից կրակ թափել, աչք-ունքից կրակ ցայտել, բարութ կտրել, բերանը փրփրել, դևերը բերել, թևերը կրծել, թևերի միս կրծել, գլուխը պատեպատ զարկել, գլուխը պատերին (պատերով) զարկել, գլուխը քարեքար տալ, գլխի թասը թռչել, գլխի խոփը վեր կենալ, գլխի ճիճուն (որդը, որդերը) շարժել, գլխին թույն թափել, գլխին կայծակ թափել, գլխին կրակ ածել, թափել, (վառել), գլխին հուր և կայծակ թափել, դեմքից մաղձ կաթել, դևերը գալ, եղունգներն կրծել, (կրծոտել), երեսից թույն է կաթում, թույն թափել (մեկի վրա), ինքն իրենից դուրս գալ (ելնել), (արևմտհ․) ինքզինքը մոռնալ, ինքզինքը դուրս գալ, ինքն իրեն չճանաչել, ինքն իրեն ուտել, իրեն կտրատել, իրեն ուտել, գայլ դառնալ, գլխի որդը (որդերը )շարժվել, գլխի թասը թռչել, գլխին կրակ թափել, գլխին կրակ վառել, գիժ դամարը բռնել, իրենից դուրս գալ, իրեն կորցնել, ինքզինք ուտել (արևմտհ․), գժերը բռնել, բերանը փրփրել, համբերությունից դուրս գալ, դևերը գալ, ջիները գալ, տաք ջուրը բերանը կոխել, կրակ կտրել, ծուխը քթից դուրս գալ, ծուխը գլխից դուրս գալ, կուտ ուտել՝ լեռները ելնել, կրակ դառնալ, կրակ փչել, շապկեն ելնել, սիրտը ելնել, սիրտը նեղանալ, սիրտը շուռ գալ, սրտախաղ լինել, արյունը գլխին (գլուխը), բորբոքվել (զարկել, զարնել, արյունը եռալ (եռգալ, եռ ընկնել, եփ գալ, եփվել, բեղերը կրծոտել, թռչել, լինել, խաղալ, խուժել, խփել, տալ ցատկել), (գռհկ․) շուն դառնալ, շուն կտրել
- տե՛ս նախանձել
Արտահայտություններ
խմբագրել| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։