պտույտ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ptujt]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ պտոյտ
վանկեր՝ պ(ը)•տույտ
Ստուգաբանություն խմբագրել
Թերևս փոխառություն իրանական աղբյուրից։
Գոյական
- շրջանաձև շարժում (մի բանի շուրջը), ոլորապտույտ շարժում ◆ Դու կբերես… Եվ գետերի ընթացք, և լեռների շղթա, և հողմերի պտույտ՝ բեղմնավոր ու զորեղ։ Եղիշե Չարենց ◆ Այդ տեսարանը նման էր հողմի պտույտին: (Ակսել Բակունց)
- առանցքի շուրջ պտտվելը՝ դառնալը ◆ Եվ մեծ անիվի ծանր պտույտը և փոկերը հարյուրապատիկ արագ թափ էին հաղորդում վերջին պտուտակին։ (Ակսել Բակունց)
- այդպիսի շարժումների յուրաքանչյուր ամբողջական շրջանը
- ոլորապտույտ ընթացք, գալարում, ոլորան (ճանապարհի, գետի և այլնի) ◆ Ճանապարհը այժմ ոլոր-մոլոր պտույտներով բարձրանում էր դեպի սարի զառիվերը։ (Րաֆֆի) ◆ Առուն… օձանման պտույտներով բակերն էր մտնում։ (Ակսել Բակունց)
- հոսող ջրի շրջանաձև հոսանք մի տեղում, ջրապտույտ ◆ Մի քանի պտույտների մեջ թե՛ ձին և թե՛ ձիավորը սկեցին ջրի տակ։ (Րաֆֆի)
- զբոսանք, ման գալը, շրջելը ◆ Ինչե՞ր չէր անում դասընկերուհիների հետ, ինչ կատակներ, գժություններ, երբ մանավանդ խմբովին վերադառնում էին «պտույտից»: (Շիրվանզադե)
- շրջագայություն
- (փխբ․) որևէ բանի ընթացք, հորձանք ◆ Գիտցեք ապա դժբախտության պտույտն է ինձ պատել անել։ (Շոթա Ռուսթավելի)
- տե՛ս հորձանք
- (բրբ․) քարկտիկ խաղի մի ձևը
Հոմանիշներ խմբագրել
- շրջապտույտ, շրջադարձ, պտույտք, շրջան, (հնց․) վերաշրջություն, հիռ, ջուռ, կլորման (գվռ․)
- տե՛ս ոլորան
- տե՛ս շրջապտույտ
- տե՛ս զբոսանք
- տե՛ս շրջագայություն
- տե՛ս հորձանք
Արտահայտություններ խմբագրել
- պտույտ անել
- պտտվել, պտույտ գործել ◆ Աշխարհս մի անիվ է, որ շարունակ պտույտ է անում: (Պերճ Պռոշյան)
- դառնալ, շրջվել
- շրջել, զբոսնել ◆ Դալար դաշտերում իմ մանկանս հետ պտույտ եմ անում: (Ավետիք Իսահակյան)
- պտույտ գալ
- պտտվել, պտուտական շարժում գործել ◆ Հարված կրողն ապտակի թափից պտույտ եկավ: (Շիրվանզադե)
- շրջել, շրջագայել ◆ ◆ Պտույտ է գալիս չքնաղ տիրուհին։ Հովհաննես Թումանյան
- թափառել
- ման գալ, տեղից-տեղ գնալ-գալ
- պտույտ գործել - պտույտ կատարել, պտտվել ◆ Ձին կատաղի պտույտ գործեց: (Նաիրի Զարյան) ◆ Օդանավը երկու պտույտ գործեց: (Հրաչյա Քոչար)
- պտույտ տալ
- պտտել, շարժել, շրջել, դարձնել ◆ Աշխատում էր իր հորինած մեքենան իր նպատակների համեմատ պտույտ տալ: (Րաֆֆի) ◆ Պտույտ է տալիս վիճակը նորից։ Հովհաննես Թումանյան
- փաթաթել
- պտտվել, շրջել, ման գալ, շրջագայել, անցնել ◆ Պապս գյուղի ճանապարհը կորցրել և մինչև լույս բոստաններում պտույտ էր տվել: (Ակսել Բակունց)
- տե՛ս պտույտ գործել ◆ Նա մի անգամ պտույտ տվեց, անցավ դեպի այն կողմը, որտեղից միակ զառիվեր ուղին տանում էր դեպի մոտ գտնված տեղը։ (Րաֆֆի)
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | պտույտ(ը) | պտույտներ(ը) |
| Սեռ. | պտույտի | պտույտների |
| Տր. | պտույտի(ն) | պտույտների(ն) |
| Հայց. | պտույտ(ը) | պտույտներ(ը) |
| Բաց. | պտույտից | պտույտներից |
| Գործ. | պտույտով | պտույտներով |
| Ներգ. | պտույտում | պտույտներում |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։