Հայերեն

«Ալյուր» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ալիւր

վանկեր՝ ալ•յուր 

 
Ալյուր

Ստուգաբանություն խմբագրել

Ալյուր բառի հնագույն ձևն է ալեւր։ Բնիկ հայերեն բառ, առաջացել է հնդևրոպական նախալեզվի al «աղալ» արմատից։ Ամենամոտ ձևն է հունարեն՝ ἄλευρον «ալյուր»։ Դեռևս հարց է հայերեն ալյուր բառը փոխառությո՞ւն է հունարենից, թե նրա հետ միասին պատկանում է հնդեվրոպական նախալեզվի al արմատին։

Որոշ հեղինակներ համարում են, թե հայերեն բառը փոխառություն է, քանի որ հին հայերը չգիտեին՝ ինչ է ալյուրը. նրանք գործածում էին կորկոտ կամ ձավար, այսինքն ցորենը ուղղակի սանդի մեջ ծեծում էին և այդպես խոշոր եփելով ուտում։ Ալյուրն առաջին անգամ հույներից անցավ Հայաստան Պոնտոսի վրայով։

Ընդհակառակը, Պիկտետն և Հյուբշմանը չեն ընդունում, որ այդպիսի հասարակ ու սովորական մի բան կարող է փոխառություն լինեն։ Այս կարծիքին ի նպաստ կարելի է հիշել բնիկ հայերեն աղալ, աղորիք, երկան և այլ բառերը, որոնք ցույց են տալիս, որ ջաղացպանության արվեստը ծանոթ էր հայերին ամենասկզբից։

Գոյական

  1. աղալով փոշենման դարձրած հացահատիկ ◆ Ջաղացը ինձ ալյուր տա. ալյուրը տանեմ տաշտին տամ։ Հովհաննես Թումանյան
  2. (փխբ․) նուրբ՝ ալյուրանման փոշի
  3. (խոհր․) հանդիսանում է հացաթխման, մակարոնեղենի և հրուշակեղենի արտադրության հիմնական բաղադրամասը, նաև որոշ կերակուրներ հարստացնելու համար, թանձրացնելու և այլն
Հոմանիշներ խմբագրել
  1. ցորենալյուր
  2. նաշիհ, մանրալյուր, նրբալյուր (մանր)
  3. գերմակ, շարմաղ, արման, մանրաձավար, երեմուկ, սրսրիկ (խոշոր)
  4. բուսալյուր, փեղուկ, նշահ (բուսական)
Արտահայտություններ խմբագրել
  1. ալյուրը մաղել՝ մաղը կախել
    1. անելիքը ավարտել
    2. կյանքի հետ հաշիվները մաքրել
  2. ալյուր-աղցան անել, ալյուր-աղցան շինել
    1. մանրացնել, փոշիացնել
    2. ջարդել
    3. ծեծել
  3. հարյուր մաղից ալյուր ուտել - շատ փորձառու լինել
  4. ալյուր աղալ - հատիկը ալյուր դարձնել ◆ Տիգրանուհին գնաց ջաղաց ալյուր աղալու: (Ակսել Բակունց)
  5. եգիպտացորենի ալյուր
  6. կարտոֆիլի ալյուր
  7. չմաղված ալյուր
  8. վարսակի ալյուր

Թարգմանություններ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։
 
Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Ալյուր: