Հայերեն

վանկեր՝ ա•ծել 

Ստուգաբանություն խմբագրել

Առաջացել է բնիկ հնդեվրոպական՝ aģ` «քշել, տանել, շարժել» արմատից և համապատասխանաբար հին հնդկերեն ájati՝ «քշում է», հին հունարեն άγω՝ տանել, լատիներեն՝ agõ` «տանել, քշել» բառերից։

Բայ

  1. (բրբ․) նվագել ◆ Ածեք էն անուշ ու լավ երգը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Զուռնաչին մին էլ ածեց, որ աներանց կոսպանդն էլ կապեն։ (Պերճ Պռոշյան)
  2. ձու դնել՝ բերել ◆ Ձմեռը հավերը չեն ածում։ ◆ Կկուն ածեց, ճուճուն տարավ։
  3. թափել ◆ Որտեղ ասես աղբ են ածում։ Գնում է բամբակը բերում, ածում գետը։ Հովհաննես Թումանյան
  4. Արարատյան, Ղարաբաղ, Մուշ, Կարին, Խոտուրջուր, Խարբերդ, Շատախ՝ լցնել՝ թափել՝ հոսեցնել մի բանի մեջ կամ վրա ◆ Ապա թեյն ածելով՝ բաժակներից մինը դրավ տանուտերի և մյուսը յուր առջև։ (Մուրացան) ◆ Կտուցներով սկսում են ոսպը մոխրից վեր քաշել, վատերն ուտել, լավերն ածել ամանի մեջ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Բերում ա էդ ոսկուցը մի բուռ վար ունում, ածում ջեբը։ (Տիգրան Նավասարդյան)
  5. Թբիլիսի՝ հեղուկ մետաղը կաղապարի մեջ լցնել, թափել, ձուլել ◆ Էն արձանն… թուջեմեն ըլի ածած։ (Գարեգին Սևունց)
  6. հավաքել՝ կիտել մի տեղ
  7. շաղ տալ ◆ Երանի չէր, անուշ հող ածես սրտիս, քնեմ ես էլ։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Գնում է բամբակը կրում բերում, ածում գետը։ Հովհաննես Թումանյան
  8. Սեբաստիա՝ դնել, գցել, նետել ◆ Թող արինք փակ մեր տուն ու ժամ, բանալիներն Արազն ածինք: Հովհաննես Թումանյան ◆ Արջը ոչխար մը սրտին ածեր, տաներ։ (Կարապետ Գաբիկյան)
  9. (հնց․) շարժել
  10. Ղարաբաղ, Շուլավեր՝ վրա բերել, հարվածել ◆ Լայնաշեղբ թուրը գերանդու նման ածում էր և… գլուխ ու կուռ կտրում թռցնում։ (Սարգիս Քամալյան)
Հոմանիշներ խմբագրել
  1. նվագել, նվագածել, կատարել, դաշնակել, փչել, չալել, զարնել (արևմտհ․), ճնգճնգացնել (ժղ․)
  2. ձվադրել, ձու դնել
  3. լցնել, թափել, դատարկել
  4. ձուլել, կաղապարել, թափել
  5. կուտակել, կիտել, դարսել, դիզել, կույտել, կարկառել, կույտ անել, դեն դնել
Արտահայտություններ խմբագրել
  1. մեկի ջրաղացին ջուր ածել -
  2. աչք ածել
    1. չորս կողմը նայել
    2. հայացքով որոնել
    3. հսկել, նայել, խնամել
  3. Արարատյան, Ղարաբաղ՝ դեն ածել - մի կողմ թափել
  4. Ղարաբաղ՝ դուրս ածել - դուրս հանել
    1. տնային իրեր՝ առարկաներ ներսից հանել բացօթյա տարածություն
    2. որևէ բան ամանի միջից հանել՝ թափել ◆ Նրա մեջ լցնում են շաքարապատ տերևները, շաքարը լուծվում է ջրի մեջ, հետո տերևները դուրս են ածում, իսկ մնացած ջուրն եփ տալով՝ թանձրացնում են։ (Րաֆֆի)
  5. ձու ածել -
    1. ձուն մարմնից հանել
    2. Ղարաբաղ՝ (փխբ․) սաստիկ մրսել ◆ Վըէններս ձու վա ածում։
  6. ման ածել
    1. շրջեցնել, զբոսնել տալ ◆ Մայրիկը երեխաներին հանձնեց դայակներին, որ տանեն դրսում ման ածեն: (Րաֆֆի)
    2. պտույտ տալ, պտտեցնել ◆ Թռչում ես, ինձ էլ ման ածում քեզ հետ. մահն էլ չի կարող զատել ինձ քեզնից։ (Ավետիք Իսահակյան)
    3. հետը կրել, հետը տանել ◆ Նա մի տոպրակի մեջ իր հետ ման էր ածում փայտի զանազան կտրներ։ (Րաֆֆի)
  7. Ղարաբաղ՝ պար ածել -
    1. պարել տալ, պարացնել
    2. խելքից հանել, խաղացնել
    3. (փխբ․) շատ չարչարել
  8. Ղարաբաղ, Թբիլիսի՝ պետք ածել - օգտագործել, գործածել ◆ Շորի կտորները դեն մի ածի, պահի, մի բանի պետք կածենք։ (Հրաչյա Աճառյան)
  9. սիրտը վեր ածել - փսխել ◆ Էնքան էր լակել, սիրտը վեր ածեց։
  10. վեր ածել -
    1. թափել, գետին գցել ◆ Հագուստը լճի ափին վեր ածած էր, հավաքեցի, բերի։ Հովհաննես Թումանյան {{օրն|Թութը էրկու էրես վեր ենք ածել։ ◆ Արեգակը դեռ երկնքի մեջտեղը չհասած, ուզում էր կրակ վեր ածեր, որ սար ու ձոր խորովի։ (Խաչատուր Աբովյան) ◆ Բերնիցը էլ խոսք չմնաց՝ վեր ածեց։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
    2. խորհրդածել, մտածել ◆ Ինչքան վեր եմ ածում, ինչքան ծանր ու թեթև եմ անում, տեսնում եմ, որ տակից լավ բան չի դուրս գալու։ (Պերճ Պռոշյան)
    3. ետ տալ, փսխել
    4. թափ տալ, ներքև թափել (միրգը ծառից)
    5. արտասուք՝ բարկություն՝ անեծք թափել, արտասվել
    6. փոխարկել, դարձնել ◆ Վեր է ածել հին աշխարհը մի շիրմատան։ Պարույր Սևակ
    7. (գրկն․) մի լեզվից այլ լեզվով թարգմանել, փոխադրել ◆ (Նրա) հայերեն արտահայտությունները բառացի կերպով ռուսերենի վեր ածել՝ անհնարին էր։ (Վահան Տերյան)
  11. արևի ձենն ածել - մի կերպ ապրել
  12. Խոտուրջուր՝ խելքը գլուխն ածել - ուշքի գալ, խելքը գլուխը հավաքել
  13. ջինջեխ ածել - ճոճանակ նստել, ճոճվել, ճլորթի խաղալ
  14. Ղարաբաղ՝ նի ածել - լցնել

Թարգմանություններ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել