ածել

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [ɑˈt͡sɛl]

վանկեր՝ ա•ծել 

Ստուգաբանություն

Առաջացել է բնիկ հնդեվրոպական՝ aģ` «քշել, տանել, շարժել» արմատից և համապատասխանաբար հին հնդկերեն ájati՝ «քշում է», հին հունարեն άγω՝ տանել, լատիներեն՝ agõ` «տանել, քշել» բառերից։

Բայ

1. (բրբ․) նվագել ◆ Ածեք էն անուշ ու լավ երգը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Զուռնաչին մին էլ ածեց, որ աներանց կոսպանդն էլ կապեն։ (Պերճ Պռոշյան)
2. ձու դնել՝ բերել ◆ Ձմեռը հավերը չեն ածում։ ◆ Կկուն ածեց, ճուճուն տարավ։
3. թափել ◆ Որտեղ ասես աղբ են ածում։ Գնում է բամբակը բերում, ածում գետը։ Հովհաննես Թումանյան
4. Արարատյան, Ղարաբաղ, Մուշ, Կարին, Խոտուրջուր, Խարբերդ, Շատախ՝ լցնել՝ թափել՝ հոսեցնել մի բանի մեջ կամ վրա ◆ Ապա թեյն ածելով՝ բաժակներից մինը դրավ տանուտերի և մյուսը յուր առջև։ (Մուրացան) ◆ Կտուցներով սկսում են ոսպը մոխրից վեր քաշել, վատերն ուտել, լավերն ածել ամանի մեջ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Բերում ա էդ ոսկուցը մի բուռ վար ունում, ածում ջեբը։ (Տիգրան Նավասարդյան)
5. Թբիլիսի՝ հեղուկ մետաղը կաղապարի մեջ լցնել, թափել, ձուլել ◆ Էն արձանն… թուջեմեն ըլի ածած։ (Գարեգին Սևունց)
6. հավաքել՝ կիտել մի տեղ
7. շաղ տալ ◆ Երանի չէր, անուշ հող ածես սրտիս, քնեմ ես էլ։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Գնում է բամբակը կրում բերում, ածում գետը։ Հովհաննես Թումանյան
8. Սեբաստիա՝ դնել, գցել, նետել ◆ Թող արինք փակ մեր տուն ու ժամ, բանալիներն Արազն ածինք: Հովհաննես Թումանյան ◆ Արջը ոչխար մը սրտին ածեր, տաներ։ (Կարապետ Գաբիկյան)
9. (հնց․) շարժել
10. Ղարաբաղ, Շուլավեր՝ վրա բերել, հարվածել ◆ Լայնաշեղբ թուրը գերանդու նման ածում էր և… գլուխ ու կուռ կտրում թռցնում։ (Սարգիս Քամալյան)

Հոմանիշներ

1. նվագել, նվագածել, կատարել, դաշնակել, փչել, չալել, զարնել (արևմտհ․), ճնգճնգացնել (ժղ․)
2. ձվադրել, ձու դնել
3. լցնել, թափել, դատարկել
4. ձուլել, կաղապարել, թափել
5. կուտակել, կիտել, դարսել, դիզել, կույտել, կարկառել, կույտ անել, դեն դնել

Արտահայտություններ

1. մեկի ջրաղացին ջուր ածել -
2. աչք ածել
   1. չորս կողմը նայել
   2. հայացքով որոնել
   3. հսկել, նայել, խնամել
3. Արարատյան, Ղարաբաղ՝ դեն ածել - մի կողմ թափել
4. Ղարաբաղ՝ դուրս ածել - դուրս հանել
   1. տնային իրեր՝ առարկաներ ներսից հանել բացօթյա տարածություն
   2. որևէ բան ամանի միջից հանել՝ թափել ◆ Նրա մեջ լցնում են շաքարապատ տերևները, շաքարը լուծվում է ջրի մեջ, հետո տերևները դուրս են ածում, իսկ մնացած ջուրն եփ տալով՝ թանձրացնում են։ (Րաֆֆի)
5. ձու ածել -
   1. ձուն մարմնից հանել
   2. Ղարաբաղ՝ (փխբ․) սաստիկ մրսել ◆ Վըէններս ձու վա ածում։
6. ման ածել
   1. շրջեցնել, զբոսնել տալ ◆ Մայրիկը երեխաներին հանձնեց դայակներին, որ տանեն դրսում ման ածեն: (Րաֆֆի)
   2. պտույտ տալ, պտտեցնել ◆ Թռչում ես, ինձ էլ ման ածում քեզ հետ. մահն էլ չի կարող զատել ինձ քեզնից։ (Ավետիք Իսահակյան)
   3. հետը կրել, հետը տանել ◆ Նա մի տոպրակի մեջ իր հետ ման էր ածում փայտի զանազան կտրներ։ (Րաֆֆի)
7. Ղարաբաղ՝ պար ածել -
   1. պարել տալ, պարացնել
   2. խելքից հանել, խաղացնել
   3. (փխբ․) շատ չարչարել
8. Ղարաբաղ, Թբիլիսի՝ պետք ածել - օգտագործել, գործածել ◆ Շորի կտորները դեն մի ածի, պահի, մի բանի պետք կածենք։ (Հրաչյա Աճառյան)
9. սիրտը վեր ածել - փսխել ◆ Էնքան էր լակել, սիրտը վեր ածեց։
10. վեր ածել -
    1. թափել, գետին գցել ◆ Հագուստը լճի ափին վեր ածած էր, հավաքեցի, բերի։ Հովհաննես Թումանյան {{օրն|Թութը էրկու էրես վեր ենք ածել։ ◆ Արեգակը դեռ երկնքի մեջտեղը չհասած, ուզում էր կրակ վեր ածեր, որ սար ու ձոր խորովի։ (Խաչատուր Աբովյան) ◆ Բերնիցը էլ խոսք չմնաց՝ վեր ածեց։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
    2. խորհրդածել, մտածել ◆ Ինչքան վեր եմ ածում, ինչքան ծանր ու թեթև եմ անում, տեսնում եմ, որ տակից լավ բան չի դուրս գալու։ (Պերճ Պռոշյան)
    3. ետ տալ, փսխել
    4. թափ տալ, ներքև թափել (միրգը ծառից)
    5. արտասուք՝ բարկություն՝ անեծք թափել, արտասվել
    6. փոխարկել, դարձնել ◆ Վեր է ածել հին աշխարհը մի շիրմատան։ Պարույր Սևակ
    7. (գրկն․) մի լեզվից այլ լեզվով թարգմանել, փոխադրել ◆ (Նրա) հայերեն արտահայտությունները բառացի կերպով ռուսերենի վեր ածել՝ անհնարին էր։ (Վահան Տերյան)
11. արևի ձենն ածել - մի կերպ ապրել
12. Խոտուրջուր՝ խելքը գլուխն ածել - ուշքի գալ, խելքը գլուխը հավաքել
13. ջինջեխ ածել - ճոճանակ նստել, ճոճվել, ճլորթի խաղալ
14. Ղարաբաղ՝ նի ածել - լցնել

Խոնարհում

Անորոշ դերբայ ածել Ենթակայական դերբայ ածող Հարակատար դերբայ ածած Համակատար դերբայ ածելիս Անկատար դերբայ ածում Վաղակատար դերբայ ածել Ապակատար դերբայ ածելու Ժխտական դերբայ ածի անձ եզակի հոգնակի առաջին երկրորդ երրորդ առաջին երկրորդ երրորդ Սահմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Անկատար ներկա ածում եմ ածում ես ածում է ածում ենք ածում եք ածում են Անկատար անցյալ ածում էի ածում էիր ածում էր ածում էինք ածում էիք ածում էին Ապակատար ներկա ածելու եմ ածելու ես ածելու է ածելու ենք ածելու եք ածելու են Ապակատար անցյալ ածելու էի ածելու էիր ածելու էր ածելու էինք ածելու էիք ածելու էին Վաղակատար ներկա ածել եմ ածել ես ածել է ածել ենք ածել եք ածել են Վաղակատար անցյալ ածել էի ածել էիր ածել էր ածել էինք ածել էիք ածել էին Անցյալ կատարյալ ածեցի ածեցիր ածեց ածեցինք ածեցիք ածեցին Ըղձական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի ածեմ ածես ածի ածենք ածեք ածեն Անցյալի ապառնի ածեի ածեիր ածեր ածեինք ածեիք ածեին Պայմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի կածեմ կածես կածի կածենք կածեք կածեն Անցյալի ապառնի կածեի կածեիր կածեր կածեինք կածեիք կածեին Հարկադրական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի պիտի ածեմ պիտի ածես պիտի ածի պիտի ածենք պիտի ածեք պիտի ածեն Անցյալի ապառնի պիտի ածեի պիտի ածեիր պիտի ածեր պիտի ածեինք պիտի ածեիք պիտի ածեին Հրամայական եղանակ դու դուք Ապառնի ածի՛ր ածե՛ք

Բաղադրյալ բառեր
արտածել խորհրդածել վերածել ածվել

Թարգմանություններ

ձու ածել
անգլերեն՝ lay eggs գերմաներեն՝ դանիերեն՝ իսպաներեն՝ llevar իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ нести яйца (ru) ‎(nesti jajca), класть яйца (ru) ‎(klastʹ jajca), лить (ru) ‎(litʹ), сыпать (ru) ‎(sypatʹ), играть (ru) ‎(igratʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

ածել (խոսակցական), լցնել
անգլերեն՝ pour, pour out, pour in, pour into գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

թափել, ցիրուցան անել, շաղ տալ, գցել
անգլերեն՝ strew գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։