Հայերեն

  Արտասանություն

ՄՀԱ: [ap]


վանկեր՝ ափ 

ափ1 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ * ap «բռնել, վերցնել, հասնել» արմատի * aph- տարբերակից. հմմտ. հունարեն άφή՝ «շոշափում, բռնում, բռնելը» (ըստ Պեդերսենի. անհավաստի են համարում Մեյեն և Աճառյանը)։

Գոյական խմբագրել

  • ձեռքի թաթի ներսի կողմը
  • բուռ
Հոմանիշներ խմբագրել
  • բուռ, կուց, ափակից
  • ագուռ (գրբ․)
  • հափուռ, չանչուլ, ջուխջախ, լափ, լըֆ, լովալ (ձեռքի) (բրբ․)
Արտահայտություններ խմբագրել
    1. ձեռքն առնել, բուռը՝ ձեռքը վերցնել
    2. բռունցք կազմել
    1. հորդանալով, բարձրանալով հունը սահմանափակող ափերը ողողել
    2. ինքնազսպումը, ինքնատիրապետումը կորցնել

Ածական

  • փոքր, չնչին քանակով

Մակբայ

ափ2 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ * ap(o)-ի (այստեղից * āpero- «ափ») * aph- տարբերակից. հմմտ. հունարեն άπτιρος, դորիական απειρος-, հին անգլերեն ōfer, գերմաներեն ufer «ափ»։

Գոյական

  1. Գանձակ, Խոտուրջուր, Սեբաստիա՝ ջրային մակերևույթի ցամաքային սահմանը՝ եզրը ◆ Ջրի ափան էս տղեն, Ոչխարաթափան էս տղեն։ Աշոտ Հովհաննիսյան ◆ Սապոնը գռանը ափանը մոռցա։ (Կարապետ Գաբիկյան) ◆ Գերեզմանի ափանն ես, էլ ընչիդ ա փողը։ (Ձեռագիր)
  2. որևէ վայրի եզրային շերտը
  3. ընդհանրապես՝ եզրը, սահման, ծայր, կողմ (խսկց․)
  4. եզերք, եզր, պռունկ, ծայր
  5. Մեղրի՝ խմորի տաշտի ծայրը
  6. զրափ, ջրեզր, ջրեզերք, գետափ, գետեզր, լճափ, լճեզր, ծովափ, ծովեզր

Հոմանիշներ խմբագրել

Արտահայտություններ խմբագրել

  1. ափ առնել -
    1. առավոտ վաղ որևէ պահանջով կամ խնդրանքով մեկի դուռը գնալ
    2. հափշտակել, խլել
  2. ափ ձգել - ձեռք գցել, ձեռք տալ
  3. ափ մը ջուր - մանկամարդ և գեղանի (այրի)
  4. Պոլիս՝ ափ ոռուն, ափ գլխուն պտտել - խեղճ ու պարապ թափառել
  5. Խոտուրջուր՝ ափ ջուր անել - վտանգի մեջ գցել
  6. ափը տալ - կալի հաշանի եզրերը հավաքել
  7. Նիկոմեդիա՝ ափուց գալ - ձեռքից գալ, ձեռնահաս լինել ◆ Ափուցս գա՝ կծեծեմ։ (Հրաչյա Աճառյան)
  8. Պոլիս՝ ափուց երթալ - ձեռքից գնալ, կորչել
  9. Քղի՝ ափուց հանել - ձեռքից փախցնել ◆ Ան ալ ափուց հանեցինք, ան ալ։ (Հրաչյա Աճառյան)

ափ3 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Գոյական

  1. Խոտուրջուր՝ ողորկ փայտ, որ բրուտը օգտագործում է ամանը պատրաստելիս՝ մաքրելիս

Հոմանիշներ խմբագրել

Արտահայտություններ խմբագրել

Թարգմանություններ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։