թե
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [tʰɛ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ թէ
վանկեր՝ թե
Ստուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ *te- (եթէ < *e-te). հմմտ. հին սաքսոներեն the, հին անգլերեն θe, լիտվերեն tē, -te (մասնիկներ)։
Շաղկապ
կապակցում է՝
- ստորադաս նախադասությունը գլխավորի հետ՝ որ նշանակության ◆ Երևակայիր, թե ինչպիսի հռչակ պիտի վաստակես դու։ (Մուրացան)
- ուրիշի ուղղակի և անուղղակի խոսքը հեղինակային խոսքի հետ որ նշանակության ◆ Նա ասում է, թե՝ ախորժակ չունիմ։ (Պ. Պռոշյան) ◆ Սա հրաժարվեց խմելուց, առարկեց, թե՝ օղի չէ գործածում։ (Մուրացան)
- ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ՝եթե նշանակության ◆ Թե աշխարհում կին չլնի, ծաղիկներն էկլ չեն բուրի։ (Սարմեն)
- ստորադաս հարցական նախադասությունը գլխավորի հետ՝ արդյոք նշանակության ◆ Թե ուր եմ գնում, չգիտեմ (Մուրացան)
- ստորադաս երկրորդական նախադասությունը գլխավորի հետ՝ արտահայտելով երկբայություն, կարծիք, մտադրություն, ենթադրություն՝ ◆ իբր, իբրև թե, որպես թե նշանակության միտքս հենց այն էր, թե բերեմ տամ քեզ։ (Մ. Աբեղյան)
- նպատակի երկրորդական նախադասությունը գլխավորի հետ՝ որպեսզի նշանակության պատրուս չեն դնում, ◆ Թե էգուց իրանց համար պտուղ տա։ (Պ.Պռոշյան)
համադաս նախադասություններ կամ նախադասության բազմակի անդամներ՝ կամ նշանակության ◆ Ամառ-ձմեռ, բուք-բորանի մեջ, թե գարնան զանգակ գիշերներում լույս էր տալիս կանթեղը (Զ.Դարյան) ◆ Կրկնությամբ թե…թե, և… և, այս էլ… այն էլ նշանակության թե մեկը, թե միյուսը կարոտում էին իրար (գրական թերթ)
Հոմանիշներ
խմբագրել- եթե (կապակցում է ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ)
- որ (կապակցում է ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ)
- արդյոք (կապակցում է հարցական պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ)
- իբր, իբրև թե, որպես թե (կապակցում է ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ՝ արտահայտելով երկրաբանություն, կարծիք, մտադրություն, ենթադրություն)
- որպեսզի (կապակցում է նպատակի երկրորդական նախադասությունը գլխավորի հետ)
- կամ (կապակցում է համադաս նախադասություններ կամ նախադասության բազմակի անդամներ)
Արտահայտություններ
խմբագրել- թե ինչ է - որպեսզի ◆ Ամառ-ձմեռ չարչարվում է, թե ինչ է մի կտոր հաց ճարի։
- թե որ - եթե ◆ Թե որ լսեր ինձ, այդպես չէր լինի։
- թե չէ
- ապա թե ոչ, հակառակ դեպքում ◆ Գնանք, թե չէ կուշանանք։
- հենց որ ◆ Եկավ թե չէ, սկսեց գլուխը գովել։
- նա ասում է, թե համաձայն է
- կասկածում եմ, թե կհաջողվի
- թե կիմանայի, չէի գա
- լինել թե չլինել
- վաղ թե ուշ
- թե մեկը, թե մյուսը
- թե սիրուն է, թե խելացի
- թե ինչպես
- թե որ
- թե չէ
- այ թե, թե մի
- թե աղբեր իս Թբիլիսի՝ - խնդրանքի արտահայտություն
- թե աղջկա ու տղի բան իս քանդր, թե մե էգեղեցի իս քանդի, աղջկա ու տղայի սերը կամ ամուսնությունը խանգարել սրբապղծություն է
- թե արածդ մարսեցիր, գնա պարծեցիր (սպառնալիք) Կարին, Շիրակ՝ - արածիդ համար կպատժվես՝ կտուժես
- թե դրել ես, արի տար Արարատյան՝ - ասվում է , երբ մի բան անսպասելիորեն տեղից անհետանում է կամ կորչում է. չկա ◆ Կնիկը գնաց, որ վեր կացնի, տեհավ որ՝ «թե դրել ես արի տար», ոչ տղա կա, ոչ բան։ ՀԺՀՔ
- թե զար իս հաքի՝ պլպլուցտ (փայլ) ո՞ւր է, թե յիղ իս կերե՝ ծլծլուցտ (ծորումն) ո՞ւր է - այնքան անպետք ես, որ ոչ հագածդ է երևում, ոչ կերածդ
- թե լավ օխչախ իս, քու դմակը պահե, Թբիլիսի՝ - դու քո մասին մտածիր
- թե նա մարթ դառնա, յին իշին կու նստեմ, Թբիլիսի՝ -Նա մարդ չի դառնա
- թե հարս եղա գիտեմ խունջանս ուր կկապեմ Մուշ, Բաղեշ՝ - եթե մի փոքր իրավունք ձեռք բերեմ, ես գիտեմ անելիքս
- թե որ ոտքիս տեղ կանեմ, տե՛ս թե գլխիդ ինչ կանեմ Կարին, Շիրակ՝ - դժվարը մի փոքր իրավունք ձեռք բերելն է, եթե ձեռք բերեմ դրանից հետո տե՛ս գլխիդ ինչ կբերեմ
- թե վուր - եթե ◆ Ի՞նչ կուլի մեկ հիդըս խոսիս, թե վուր Սայաթ-Նովու յար իս։ (Սայաթ-Նովա) ◆ Թե վուր չըգամ ու չըտեսնիմ, հազար բաբաթ բան կոսիս։ (Սայաթ-Նովա)
- թե ունիս, իմը դուն իս, թե չունիս՝ իմ դիվը դուն իս, թե ունիս, իմը դուն իս, թե չունիս, իմ դռան շունն իս - եթե ունևոր ես, իբ բարեկամն ես, եթե չունևոր ես՝ իմ թշնամին ես կամ արհամարելի մեկն ես ինձ համար
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
թե2
խմբագրելՀայերեն բարբառային բառ
- Ղարաբաղ՝ թի
Արտահայտություններ
խմբագրելթե3
խմբագրելՀայերեն բարբառային բառ
- Ուրմիա՝ կողմ ◆ Էտ ինչի, էս թե (կողմ) խփի, էն թե խփի դյոշդ թփի (շփել՝ հպել)։ ՀԺՀ
Արտահայտություններ
խմբագրելԱղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։