լինել

Հայերեն

«կլինի» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

• ՄՀԱ՝ [liˈnɛl]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ լի•նել 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛lei-n-` *k՛lei- «հենել, հակել, թեքել» արմատից. հմմտ. հունարեն κλινω՝ «թեք(վ)ել, խոնարհ(վ)ել, հենել, իջնել, ապրել, բնակվել», լատիներեն clinō «թեքել, հենել», հին վերին գերմաներեն hlinēn «հենել»։

Բայ

1. գոյություն ունենալ ◆ Լինել էե չլինել այս է խնդիրը։ Շեքսպիր ◆ Նա դատարկեց այդ նահանգի նույնիսկ իր սահմանի մոտ եղող բերդերը։ (Մուրացան)
2. գտնվել մի տեղում, կենալ, բնակվել, ապրել ◆ Ու տարիներ անցան մութ ու աղետներ եղան մեծ։ Եղիշե Չարենց ◆ Լավ կամքդ թող լինի։ (Նաիրի Զարյան)
3. պատահել, տեղի ունենալ ◆ Բոլոր սրտով վշտահարված են եղածի վրա։
4. գործվել, կատարվել ◆ Ահից եղան ցիր ու ցան, ու հանձնվեց հաղթողին։ Եղիշե Չարենց
5. գտնվել մի դրության մեջ ◆ Մի թողնիր Դանիո թագավորական վեհ անկողինը քնանոց լինի Արմավիրի արքայական այգին։ (Նաիրի Զարյան)
6. դառնալ մի բան, վերածվել մի բանի ◆ Քո կյանքը քեզ լինի։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Ով էլ հանդիպեր, ումն էլ լիներ… միայն թե քաղցից չոռնար։ Եղիշե Չարենց
7. ծագել, առաջ գալ ◆ Երանի Երևանում լինեի։ ◆ Պետք է որ լեղի չլինի իմ մեջ։ ◆ Բոլորը միասին հաշված՝ քառասուն տարի կլինի, որ Երևանում եմ։ ◆ Ես նրանց մոտ հաճախ եմ լինում։
8. ծնվել, ստեղծվել ◆ Մաղթում եմ սրտանց, որ շնորհալի գեղեցկությունդ լինի Համլետի մտացնորության պատճառը։ ◆ երկրորդ կնոջից լինում է մի արու զավակ։
9. հաճախել՝ այցելել մի տեղ ◆ Մի պարտեզ է դա, որ քաղհան չեղած սերմ է հասել։ ◆ Բույսը հողից է լինում։
10. հաջողվել, գլուխ գալ, հարմարվել ◆ Մեկ ամիս չեղած, նախքան բորբոքված, նրա աչքերից իր ամնեակեղծ արտասունքների աղը սրբվեր, արդեն պսակված։ ◆ Ես ժողովներին լինում եմ։ ◆ Ինձ հետ էս ինչ է լինում, գլուխս պտտվում է, քիչ է մնում ընկնեմ
11. կազմում է հարադրական բայեր՝ չեզոք սեռի՝
    1. լինելության, վերածման նշանակությամբ. աշակերտ լինել մեկին (աշակերտել), ընկեր լինել մեկին կամ մեկի հետ (ընկերանալ, ընկեր դառնալ) ◆ Լինում են չեն լինում, լինում են մի պառավ մարդ ու կնիկ։ Հովհաննես Թումանյան
    2. մի բանի ենթարկվել նշանակությամբ ◆ Խեղդամահ լինել, ամոթահար լինել և այլն։ (այս կարգի հարադրությունների ներգործականը կազմվում է անել բայով, օրինակ՝ խեղդամահ անել, ամոթահար անել և այլն)
12. կազմում է բայի երկրորդական բաղադրյալ ձևեր, օրինակ՝ գնացած լինել, գալիս լինել և այլն ◆ Չլինեմ չիմանամ առանց ինձ հարցնելու որևէ բան անես։

Հոմանիշներ

1. գոյել, ըլլալ (արևմտհ․)
2. գտնվել, կենալ, բնակվել
3. պատահել, կատարվել
4. դառնալ (մի բան), վերածվել (մի բանի)
5. տե՛ս ծագել
6. տե՛ս ծնվել, ստեղծվել
7. տե՛ս այցելել

Արտահայտություններ

1. լինում է չի լինում - հայկական ժողովրդական հեքիաթներն սկսելու բանաձև՝ հայտնի չի եղել է թե ոչ
2. չլինի՞ թե
   1. գուցե, թերևս
   2. մտադիր չե՞ս, կարո՞ղ է պատահել
3. արտահայտում է խստագույն արգելք, երբեք չը, բացարձակապես արգելում եմ
4. չլինի՞ թե որ - որպեսզի չը
5. չլինեմ-չիմանամ - արտահայտում է խստագույն արգելք, երբեք չը, բացարձակապես արգելում եմ
6. դու լինես քո արևը - քո արևը վկա
7. լինել պրծնել - ավարտվել, վերջանալ

Բաղադրյալ բառեր
լինելություն քաջալերություն քաջալերել քաջալերում

Թարգմանություններ

անգլերեն՝ be գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ бывать (ru) ‎(byvatʹ), быть (ru) ‎(bytʹ), случаться (ru) ‎(slučatʹsja), случиться (ru) ‎(slučitʹsja), находиться (ru) ‎(naxoditʹsja), возникать (ru) ‎(voznikatʹ), возникнуть (ru) ‎(vozniknutʹ), рождаться (ru) ‎(roždatʹsja), родиться (ru) ‎(roditʹsja), составлять (ru) ‎(sostavljatʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Խոնարհում

Անորոշ դերբայ լինել Ենթակայական դերբայ եղող Հարակատար դերբայ եղած Համակատար դերբայ լինելիս Անկատար դերբայ լինում Վաղակատար դերբայ եղել Ապակատար դերբայ լինելու Ժխտական դերբայ լինի անձ եզակի հոգնակի առաջին երկրորդ երրորդ առաջին երկրորդ երրորդ Սահմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Անկատար ներկա լինում եմ լինում ես լինում է լինում ենք լինում եք լինում են Անկատար անցյալ լինում էի լինում էիր լինում էր լինում էինք լինում էիք լինում էին Ապակատար ներկա լինելու եմ լինելու ես լինելու է լինելու ենք լինելու եք լինելու են Ապակատար անցյալ լինելու էի լինելու էիր լինելու էր լինելու էինք լինելու էիք լինելու էին Վաղակատար ներկա եղել եմ եղել ես եղել է եղել ենք եղել եք եղել են Վաղակատար անցյալ եղել էի եղել էիր եղել էր եղել էինք եղել էիք եղել էին Անցյալ կատարյալ եղա եղար եղավ եղանք եղաք եղան Ըղձական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի լինեմ լինես լինի լինենք լինեք լինեն Անցյալի ապառնի լինեի լինեիր լիներ լինեինք լինեիք լինեին Պայմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի կլինեմ կլինես կլինի կլինենք կլինեք կլինեն Անցյալի ապառնի կլինեի կլինեիր կլիներ կլինեինք կլինեիք կլինեին Հարկադրական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի պիտի լինեմ պիտի լինես պիտի լինի պիտի լինենք պիտի լինեք պիտի լինեն Անցյալի ապառնի պիտի լինեի պիտի լինեիր պիտի լիներ պիտի լինեինք պիտի լինեիք պիտի լինեին Հրամայական եղանակ դու դուք Ապառնի եղի՛ր եղե՛ք

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։