լսել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [lsɛl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ լսել
վանկեր՝ լ(ը)•սել
Ստուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛lu-k՛e-` *k՛leu- «լսել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն crnōti- (< *k՛l-neu-), հունարեն κλέω՝ «փառաբանել», լատիներեն clueo «կոչվել, անվանվել, համարվել», հին իռլանդերեն cloth «հռչակ, փառք», գոթերեն hliuma «լսողություն», ռուսերեն слышать, слушать «լսել», слух «լսողություն»։
Բայ
- լսողությամբ ձայն ընկալել ◆ Ինչ որ ձայն լսեցի: ◆ Լսեց զարհուրելի մռնչյունը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Լսում եմ ձայնդ լեռների գլխին։ Հովհաննես Թումանյան
- լսողություն ունենալ, լսելու ունակություն ունենալ ◆ Ծերացել է, աչքերը չեն տեսնում, բայց դեռ լավ է լսում: ◆ Քուններս չի տանում, քուրիկ, հեքիաթից, առակից կիմանաս, պատմի լսենք։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Ու լսեի ես այգուն, սրտապատար ու տրոփուն գովքն իրիկվան եկվորին։ (Միսաք Մեծարենց)
- լսողությունն ուղղել մի բանի, ականջ դնել, ունկնդրել ◆ Երգ, երաժշտություն, ճառ լսել: ◆ Լսիր, լսիր, մի տես ինչ ավ է երգում։ ◆ Լսի՛ր, հոդիս իմ սրտի բերանով է քեզ կանչում։ Սարմեն
- լսողությամբ զննել քննել ամբողջ ներքին գործարանի աշխատանքը ◆ Սիրտը լսել: ◆ Բուժվելուց հետո կանոնավոր լսում է։
- հրապարակորեն քննել, դատ վարել ◆ Այսօր դատարանը ավտովթարի գործն է լսում: ◆ Լսեցին Բոյաջյանի և Սուքիասյանի դիմումները (Նաիրի Զարյան)
- դաքսախոսությունների հաճախելով սովորել, որևէ մեկի դասախոսությունները ունկնդրել ◆ Մաթեմատիկայի դասընթացը լսել: ◆ Հայոց գրականության դասընթացը ես լսել եմ պրոֆեսոր Ա Տերտերյանից։ ◆ Ես լսել եմ Գոհար Գասարյանին։ ◆ Որդի ջան, ասավ, արի ինձ լսիր, էդ քո արյունոտ արկածները եկ թող։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Չի լսում սաստի, ոչ էլ խրատի։ (Ավետիք Իսահակյան)
- լուր ստանալ, տեղեկություն առնել ◆ Դրա մասիյ ես վաղուց եմ լսել: ◆ Բայց չլսեց ոչ ոք քեզ, և ոչ մի սիրտ չգթաց։ Եղիշե Չարենց ◆ Մելիք-Ավանը դժգոհությամբ պատմեց, թե ինչեր նա լսեց Մանասից։ (Լեո)
- հասկանալ, միտքն ըմբռնել ◆ «Ով ականջով չի լսում, թիկունքով կլսի:»
- համաձայնել, հետևել մեկի ասածին ◆ Լսիր իմ խորհուրդը և ոտքդ քարի չի դիպչի։
- ուշադրություն դարձնել, բանի ետղ դնել, կարևորություն տալ ◆ Ամեն ասածի չեն լսի:
- զգալ, զգայարաններով ընկալել ◆ Կարող եմ լսել, թե ինչպես է աճում գարնանային խոտը։ (Լ. Հուրունց), ◆ Հեռվից էլ նա լսում է այդ անուշ հոտը։
- անսալ, ենթարկվել ◆ Լսի´ր ինձ և վե´րջ տուր կամակորությանդ։
- հնազանդորեն գործել, բանել, ենթարկվել (մեքենաների, սարածների և այլնի մասին) ◆ Ղեկը լավ է լսում հմուտ վարորդին։
- խեսակից(ներ)ին դիմելու, նրանց ուշադրությունը հրավիրելու, հաճախ նաև սպառնալու արտահայտություն ◆ Լսեցե´ք, դուք արդեն չափն անց եք կացնում։
- ստորոդրյալի պատասխանը հրամանին, որ նշանակում է հրամանն ընդունեցի ի կատարումն ◆ Լսում եմ:
- հասկանալի է, կրկնել հարկավոր չէ, իզուր ես նորից ասում ◆ Լսեցի, լսեցինք:
- քննարկման նյութ դարձնել, քննարկել (ժողովում, նիստում և այլն) ◆ Այսօր քաղ. դաստիարակության հարցը լսեցին:
Հոմանիշներ
խմբագրել- ունկնդրել, ականջել, ականջ անել, ականջ դնել, ականջը պահել, ականջը ածելի անել, ականջը վեր թողնել, ականջը տնկել, ականջին զարկել, աչք ու ականջները չորս անել, լուր դնել, ականջը սուր պահել, բերանը մտնել, ականջները տնկել, ականջները չորս անել, ականջները ցցել, ականջը (ականջները) սրել (ուշադրությամբ), ականջի բուրդը (բամբակը) հանել
- ականջն (ականջովն) ընկնել, ականջին դիպչել, ականջով դիպչել, ականջը կաթել, ականջին հասնել, ականջին ընկնել (հարևանցի), ականջին ձայն ընկնել, ձայն առնել (հազիվ), լսողություն դառնալ, լսողություն կտրել (ուշադրությամբ)
- իմանալ, տեղեկանալ, լուր առնել, ականջալուր լինել, ականջը երեսը գցել, ականջը իրեն քաշել
- անսալ, հնազանդվել, ենթարկվել, բերանին նայել (ժղ․), ականջ(ները) կախել, ակնջին գալ (մեկի), խոսքին ականջ դնել, գլուխ դնել, գլուխ դարձնել, մտիկ անել
- տե´ս համաձայնել
- տե´ս զզնել
- տե´ս ունկնդրել
- տե´ս քննել, դատել
- տե´ս հասկանալ, ըմբռնել
- տե´ս զգալ, ընկալել
- տե´ս քննարկել
Արտահայտություններ
խմբագրել| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։