կանոն
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [kɑˈnɔn]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ կանոն
վանկեր՝ կա•նոն
Ստուգաբանություն
խմբագրելՓոխառություն՝ հունարեն κανων
Գոյական
- ընդունված, ինչպես նաև հաստատված կարգ, սովորույթ, սովորություն ◆ Նա կանոն էր դրել յուր համար - վերցնել՝ ինչ էլ որ կտային։ (Մուրացան) ◆ Նրա սահմանած հաստատուն կանոնն էր հաճախորդին դատարկաձեռն ետ չվերադարձնել։ (Ակսել Բակունց)
- վարքի չափանիշ ◆ Կանայք ընտանեկան խիստ պայմանների մեջ մշակել են որոշ օրենքներ և կանոններ, որ պահպանվում են սրբությամբ։ (Րաֆֆի)
- հասարակության անդամների համար ընդունված պարտադիր կարգ
- կանոնադրություն, օրենք, որի մեջ արտացոլված է երևույթների հաստատուն հարաբերությունը, օրինաչափություն ◆ Քերականական՝ ուղղագրական կանոններ։ ◆ Ոչ թե մարդը արտադրության համար, այլ արտադրությունը՝ մարդու համար, այս է սոցիալիստական կյանքի կանոնը։ (Մամուլ)
- որևէ բանի կատարման հաստատված կարգ ◆ Դասախոսն անվանի ձիավոր էր և ուսանողներին դասավանդում էր սուսերամարտի և ձիարշավի կանոններ։ (Ակսել Բակունց)
- (մաթ․) մաթեմատիկական հաստատուն օրենք
- (երժշտ․) երաժշտական թեմայի կրկնություն՝ տարբեր, հաջորդաբար մտցվող ձայներով, որպես անընդհատ իմիտացիա․ կանոնը կառուցվում է մեծ մասամբ մեկ մեղեդիի թեմայի վրա
- (եկեղ․) բարձրագույն եկեղեցական հիերարխիայի կողմից ընդունված և օրինադրված օրենք կամ դոգմա
- (եկեղ․) եկեղեցու կողմից որպես Սուրբ Գիրք ընդունված կրոնական գրքերի ժողովածու՝ ցանկ
- (եկեղ․) սրբին կամ տոնին նվիրված եկեղեցական երգ, շարական
- (լեզվբ․) (նորբ․) լեզվի զարգացման տվյալ փուլում նրա մեջ գործող նորմավորված երևույթների ամբողջությունը, նորմա
- (եկեղ․) սաղմոսի ութ բաժանումներից յուրաքանչյուրը ◆ Տեր նորընծայի հայրը երեխաներին սովորեցնում էր «Ութ կանոն սաղմոս»։ (Ակսել Բակունց)
- (եկեղ․) օրենք կամ դոգմա դավանաբանության, եկեղեցու կազմակերպության կամ կրոնական ծեսերի բնագավառում
- (եկեղ․) եկեղեցու կողմի որպես «աստվածաներշնչված», «անսխալական» ճանաչված և ծիսակատարության պրակտիկայում օգտագործող կրոնական գրքեր (Հին կտակարան, Նոր կտակարան)
- (եկեղ․) քրիստոնեական հանդիսավոր երգեցողությունների ժանր
Ստուգաբանություն
խմբագրել< канон < հուն. kanōn եղեգի ցողուն, ուղիղ ձող, քանոն, օրենք, տիպար
Գոյական
- լայն առումով՝ այն ամենը, ինչ մեկընդմիշտ հաստատված է. դարձել է մշտական
- (կրոն․) եկեղեցական բարձրագույն մարմինների, եկեղեցական ժողովների որոշումները եկեղեցու կազակերպման, դավանաբանության, ծիսակատարության, բարոյականության, պաշտամունքի վերաբերյալ
- սաղմոսների ութ բաժանումներից յուրաքանչյուրը
- սահմանված շարականներ այս կամ այն տոնի համար
- (երժշտ․) բազմաձայն պոլիֆոնիկ երաժշտություն, որի բոլոր ձայները կամ դրանց մի մասը հաջորդաբար շարադրում են միևնույն մեղեդին՝ կատարելով անընդմեջ նմանակում
- կանոն բառով հայերենում ստեղծվել են բազմաթիվ բառեր, ինչպես՝ կանոնագետ, կանոնզուրկ, կականոնագիր, կանոնագիրք, կանոնադրություն, կանոնացանց, կանոնազուրկ, լանոնական, կանոնաշար, կանոնաչափ, կանոնաչափ, կանոնապահ, կանոնավոր, կանոնարկել
- (երաժշտ․) երաժշտական ձև, երբ բոլոր ձայները բարբեր ժամանակ սկսելով, կատարում են միևնույն մեղեդին, յուրաքանչյուր հաջորդ ձայն մուտք է գործում նախքան նախորդ ձայնում մեղեդու ավարտվելը
Հոմանիշներ
խմբագրել- կարգ, օրենք
- տե՛ս սովորություն
- կանոնակարգ, կանոնադրություն
- օրենք (մաթեմատիկական)
- շարական, օրհներգ
- (լեզվբ․) նորմա (լեզվական)
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | կանոն(ը) | կանոններ(ը) |
| Սեռ. | կանոնի | կանոնների |
| Տր. | կանոնի(ն) | կանոնների(ն) |
| Հայց. | կանոն(ը) | կանոններ(ը) |
| Բաց. | կանոնից | կանոններից |
| Գործ. | կանոնով | կանոններով |
| Ներգ. | կանոնում | կանոններում |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Կ․Ե․ Մելիք-Վրթանեսյան, Մ․ Ա․ Տոնյան, Երաժշտական բացատրական բառարան, Երևան, «Խորհրդային գրող», 1989 — 270 էջ։