Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ կանոն

վանկեր՝ կա•նոն 

Ստուգաբանություն խմբագրել

Փոխառություն՝ հունարեն κανων

Գոյական

  1. ընդունված, ինչպես նաև հաստատված կարգ, սովորույթ, սովորություն ◆ Նա կանոն էր դրել յուր համար - վերցնել՝ ինչ էլ որ կտային։ (Մուրացան) ◆ Նրա սահմանած հաստատուն կանոնն էր հաճախորդին դատարկաձեռն ետ չվերադարձնել։ (Ակսել Բակունց)
  2. վարքի չափանիշ ◆ Կանայք ընտանեկան խիստ պայմանների մեջ մշակել են որոշ օրենքներ և կանոններ, որ պահպանվում են սրբությամբ։ (Րաֆֆի)
  3. հասարակության անդամների համար ընդունված պարտադիր կարգ
  4. կանոնադրություն, օրենք, որի մեջ արտացոլված է երևույթների հաստատուն հարաբերությունը, օրինաչափություն ◆ Քերականական՝ ուղղագրական կանոններ։ ◆ Ոչ թե մարդը արտադրության համար, այլ արտադրությունը՝ մարդու համար, այս է սոցիալիստական կյանքի կանոնը։ (Մամուլ)
  5. որևէ բանի կատարման հաստատված կարգ ◆ Դասախոսն անվանի ձիավոր էր և ուսանողներին դասավանդում էր սուսերամարտի և ձիարշավի կանոններ։ (Ակսել Բակունց)
  6. (մաթ․) մաթեմատիկական հաստատուն օրենք
  7. (երժշտ․) երաժշտական թեմայի կրկնություն՝ տարբեր, հաջորդաբար մտցվող ձայներով, որպես անընդհատ իմիտացիա․ կանոնը կառուցվում է մեծ մասամբ մեկ մեղեդիի թեմայի վրա
  8. (եկեղ․) բարձրագույն եկեղեցական հիերարխիայի կողմից ընդունված և օրինադրված օրենք կամ դոգմա
  9. (եկեղ․) եկեղեցու կողմից որպես Սուրբ Գիրք ընդունված կրոնական գրքերի ժողովածու՝ ցանկ
  10. (եկեղ․) սրբին կամ տոնին նվիրված եկեղեցական երգ, շարական
  11. (լեզվբ․) (նորբ․) լեզվի զարգացման տվյալ փուլում նրա մեջ գործող նորմավորված երևույթների ամբողջությունը, նորմա
  12. (եկեղ․) սաղմոսի ութ բաժանումներից յուրաքանչյուրը ◆ Տեր նորընծայի հայրը երեխաներին սովորեցնում էր «Ութ կանոն սաղմոս»։ (Ակսել Բակունց)
  13. (եկեղ․) օրենք կամ դոգմա դավանաբանության, եկեղեցու կազմակերպության կամ կրոնական ծեսերի բնագավառում
  14. (եկեղ․) եկեղեցու կողմի որպես «աստվածաներշնչված», «անսխալական» ճանաչված և ծիսակատարության պրակտիկայում օգտագործող կրոնական գրքեր (Հին կտակարան, Նոր կտակարան)
  15. (եկեղ․) քրիստոնեական հանդիսավոր երգեցողությունների ժանր

Ստուգաբանություն խմբագրել

< канон < հուն. kanōn եղեգի ցողուն, ուղիղ ձող, քանոն, օրենք, տիպար

Գոյական

  1. լայն առումով՝ այն ամենը, ինչ մեկընդմիշտ հաստատված է. դարձել է մշտական
  2. (կրոն․) եկեղեցական բարձրագույն մարմինների, եկեղեցական ժողովների որոշումները եկեղեցու կազակերպման, դավանաբանության, ծիսակատարության, բարոյականության, պաշտամունքի վերաբերյալ
  3. սաղմոսների ութ բաժանումներից յուրաքանչյուրը
  4. սահմանված շարականներ այս կամ այն տոնի համար
  5. (երժշտ․) բազմաձայն պոլիֆոնիկ երաժշտություն, որի բոլոր ձայները կամ դրանց մի մասը հաջորդաբար շարադրում են միևնույն մեղեդին՝ կատարելով անընդմեջ նմանակում
  6. կանոն բառով հայերենում ստեղծվել են բազմաթիվ բառեր, ինչպես՝ կանոնագետ, կանոնզուրկ, կականոնագիր, կանոնագիրք, կանոնադրություն, կանոնացանց, կանոնազուրկ, լանոնական, կանոնաշար, կանոնաչափ, կանոնաչափ, կանոնապահ, կանոնավոր, կանոնարկել
  7. (երաժշտ․) երաժշտական ձև, երբ բոլոր ձայները բարբեր ժամանակ սկսելով, կատարում են միևնույն մեղեդին, յուրաքանչյուր հաջորդ ձայն մուտք է գործում նախքան նախորդ ձայնում մեղեդու ավարտվելը
Հոմանիշներ խմբագրել
  1. կարգ, օրենք
  2. տե՛ս սովորություն
  3. կանոնակարգ, կանոնադրություն
  4. օրենք (մաթեմատիկական)
  5. շարական, օրհներգ
  6. (լեզվբ․) նորմա (լեզվական)

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Կ․Ե․ Մելիք-Վրթանեսյան, Մ․ Ա․ Տոնյան, Երաժշտական բացատրական բառարան, Երևան, «Խորհրդային գրող», 1989 — 270 էջ։