Հայերեն
Դասական ուղղագրութեամբ՝ չափել
վանկեր՝ չա•փել
չափ + -ել
Բայ
- մի բանի մեծությունը որոշել, համեմատել իբրև միավոր ընդունված չափի հետ ◆ Չափել հոսանք ուժը։ ◆ Չափել ջրի ջերմությունը։ ◆ Երկարությունը չափում են երկարության չափերով, մակարդակը՝ քառակուսի չափերով։ Ստեփան Մալխասյանց ◆ Որդին ռուսական կտավը չափում էր ռուսական արշինով։ (Ակսել Բակունց)
- ստուգել, հաշվել, որոշել, չափն իմանալ ◆ Այսուամենայնիվ, մենք պետք է չափենք մեր ուժերը, - նկատեց Մուշեղը։ (Րաֆֆի) ◆ Նրանցից ամեն մին զգում էր, թե երկիրը որքան շատ է տուժել դրանց գժտությունից, և միևնույն ժամանակ չափում էր, թե որքան շահ կարող է ստանալ նա այդ քաղցր հաշտությունից։ (Մուրացան)
- (հնց․) չափերի՝ չափման որոշ միավորի համապատասխանությամբ բաժանել
- (հզվդ․) բաժին հանել ◆ Նա գիտեր, որ աստված չարիքը չափում է հանցավորին, իսկ բարիքը արդար մարդուն։ (Մուրացան)
- տևողությունը՝ ժամանակը որոշել
- մեծ տարածություն անցնել՝ ընթանալ ◆ Թռչուններն անգամ չէին համարձակվում չափել ծովի անհուն տարածությունը և մերձենալ նրա անհյուրընկալ ափերին։ (Րաֆֆի) ◆ Եվ քարավանը մեղմիկ կարկաչով չափում էր ուղին։ (Ավետիք Իսահակյան)
- համեմատել
- մի տեղով գնալ-գալ, շրջագայել, ման գալ ◆ Ոմանք սիրում էին չափել փողոցները աշխարհի չարն ու բարին այդ տեղերում ուսումնասիրելու նպատակով։ (Մուրացան)
- մահակով կամ ճիպոտով զարկել՝ ծեծել ◆ Չոբանի կռիվ չի, որ մահակներով իրար չափեն: (Ակսել Բակունց)
- ուշադիր նայել ◆ Հայացքով Սպիտակի լանջերը չափեց Լևոնը։ (Նաիրի Զարյան)
- թափառել, պարապ-սարապ ման գալ, չափչփել
- (խսկց․) ամանով ջուր լցնել մեկի վրա
- (ժղ․) ապտակել
- ոտից գլուխ նայել մեկին, տնտղել, զննել
- (փխբ․) գնահատել, որոշել, բնորոշել
- չափորոշել, չափոցել (հնց․), չափն առնել, չափսը առնել, չափսը բռնել, չափսը վերցնել, կշեռքի դնել
- տե՛ս համեմատել
- տե՛ս թափառել
- տե՛ս ապտակել
- տե՛ս նայել
- տե՛ս գնահատել
- չափել, չափչփել - մի քանի անգամ չափել, չափչփել
- չափել ու ձևել - ծանր ու թեթև անել, կշռադատել, մտածել
- չափված ու ձևված - կշռադատված, մտածված ◆ Հետո, շատ հետո իմացա, որ նրա ամեն մի քայլը չափված ու ձևված էր։ (Նար-Դոս)
- աչքով (աչքերով) չափել
- աչքաչափով չափել
- սպառնալից հայացքով ոտից գլուխ նայել
- խելքը չափել - որևէ մեկի միտքը՝ մտադրությունը՝ գիտելիքները և այլն իմանալու համար խոսեցնել՝ հարցուփորձ անել
- իր արշինով չափել - ուրիշներին իր նման կարծել, իր հատկություններն ուրիշներին վերագրել
- ոտից գլուխ չափել - վերից վար նայել, չափել, հայացքով վերից վար տնտղել
- տասը չափել, մեկ կտրել - նախքան մի գործ ձեռնարկելը լուրջ մտածել՝ մանրամասն քննել, զգույշ՝ մտածված գործել
| Խոնարհում
|
|
| Անորոշ դերբայ
|
չափել
|
| Ենթակայական դերբայ
|
չափող
|
| Հարակատար դերբայ
|
չափած
|
| Համակատար դերբայ
|
չափելիս
|
| Անկատար դերբայ
|
չափում
|
| Վաղակատար դերբայ
|
չափել
|
| Ապակատար դերբայ
|
չափելու
|
| Ժխտական դերբայ
|
չափի
|
| անձ
|
եզակի
|
հոգնակի
|
| առաջին
|
երկրորդ
|
երրորդ
|
առաջին
|
երկրորդ
|
երրորդ
|
| Սահմանական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Անկատար ներկա
|
չափում եմ
|
չափում ես
|
չափում է
|
չափում ենք
|
չափում եք
|
չափում են
|
| Անկատար անցյալ
|
չափում էի
|
չափում էիր
|
չափում էր
|
չափում էինք
|
չափում էիք
|
չափում էին
|
| Ապակատար ներկա
|
չափելու եմ
|
չափելու ես
|
չափելու է
|
չափելու ենք
|
չափելու եք
|
չափելու են
|
| Ապակատար անցյալ
|
չափելու էի
|
չափելու էիր
|
չափելու էր
|
չափելու էինք
|
չափելու էիք
|
չափելու էին
|
| Վաղակատար ներկա
|
չափել եմ
|
չափել ես
|
չափել է
|
չափել ենք
|
չափել եք
|
չափել են
|
| Վաղակատար անցյալ
|
չափել էի
|
չափել էիր
|
չափել էր
|
չափել էինք
|
չափել էիք
|
չափել էին
|
| Անցյալ կատարյալ
|
չափեցի
|
չափեցիր
|
չափեց
|
չափեցինք
|
չափեցիք
|
չափեցին
|
| Ըղձական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Ապառնի
|
չափեմ
|
չափես
|
չափի
|
չափենք
|
չափեք
|
չափեն
|
| Անցյալի ապառնի
|
չափեի
|
չափեիր
|
չափեր
|
չափեինք
|
չափեիք
|
չափեին
|
| Պայմանական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Ապառնի
|
կչափեմ
|
կչափես
|
կչափի
|
կչափենք
|
կչափեք
|
կչափեն
|
| Անցյալի ապառնի
|
կչափեի
|
կչափեիր
|
կչափեր
|
կչափեինք
|
կչափեիք
|
կչափեին
|
| Հարկադրական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Ապառնի
|
պիտի չափեմ
|
պիտի չափես
|
պիտի չափի
|
պիտի չափենք
|
պիտի չափեք
|
պիտի չափեն
|
| Անցյալի ապառնի
|
պիտի չափեի
|
պիտի չափեիր
|
պիտի չափեր
|
պիտի չափեինք
|
պիտի չափեիք
|
պիտի չափեին
|
| Հրամայական եղանակ
|
|
|
դու
|
|
|
դուք
|
|
| Ապառնի
|
|
չափի՛ր
|
|
|
չափե՛ք
|
|
|
| չափման որոշ միավորի համապատասխանությամբ բաժանել
|
|
|
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
