սյուն
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [sjun]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ սիւն
վանկեր՝ սյուն
Ստուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛iōn- արմատից. հմմտ. հունարեն κίων:
Գոյական
- գետնին կամ հատուկ խարսխի վրա ամրացված ուղղահայաց գերան, որ ծառայում է որպես շինության տանիքի գերանների կամ որևէ այլ մասի հենարան ◆ Եվ սյունից սյուն սարդը ոստայն է հյուսում։ (Ավետիք Իսահակյան)
- ճարտարապետական կառույցի մաս, որ հատուկ խարսխով ու խոյակով հաստատուն հենարանի դեր է կատարում ճակտոնի, շինության ներքին մասերի և այլնի համար ◆ Յոթ հարյուր սյունի վրա մարմարի սլանում է աշտարակը երկնասույզ։ (Ավետիք Իսահակյան)
- հեռագրական, էլեկտրական և այլ հաղորդալարերը վրան ամրացնելու մետաղյա կամ փայտե ուղղահայաց ձող ◆ Երևում են… էլեկտրական լապտերների և տելեֆոնի բարձր սյուները: (Շիրվանզադե)
- առհասարակ որևէ բանի որպես հենարան ծառայող ձող` գերան
- վրանը կապելու փայտյա հատուկ ցցաձողերից յուրաքանչյուրը
- սյունաձև կոթող, իբրև հիշատակ որևէ անձի, անձերի կամ անցքի՝ բաց հրապարակում՝ զբոսայգում և այլ տեղերում կանգնեցված քարե կոթող
- սահմանանիշ ձող` սյունաձև տնկված քար` փոքրիկ սյունաձև կառուցվածք և այլն ◆ Արտաշես Բ առաջինը եղավ, որ նախարարությունների սահմանները որոշեց, գծերի վրա քարյա սյուներից նշաններ գրեց։ (Րաֆֆի)
- շարասյուն, զորասյուն, զորականների` մարզիկների և այլնի շարք, որի խորությունն զգալիորեն մեծ է լայնքից
- (փխբ․) իրար ետևից շարված կամ շարվող մարդկանց` մեքենաների` և այլնի շարք` խումբ ◆ Դանդաղորեն շարժվում էր զինամթերքով բարձված ավտոմեքենաների սյունը: (Սովետական գրականություն)
- (փխբ․) իրար վրա դարսված և սյունաձև դեպի վեր բարձրացող առարկաների դեզ ◆ Թավշի թոփերը կազմում էին բարձր սյուներ: (Ակսել Բակունց)
- (փխբ․) Որևէ բանի դեպի վեր ձգվող սյունանման զանգված ◆ Պատուհանից դուրս ցցված խողովակից ծխի բարակ մի սյուն էր բարձրանում։ (Ժիրայր Ավետիսյան)
- ուղղահայաց կերպով իրար տակ շարված թվերի` բառերի և այլնի շարք ◆ Հաշվումների արդյունքները գրվել էին մեկ էջի վրա` երկու սյունով։
- մեկ երեսի շարվածքի ուղղահայաց բաժանումներից յուրաքանչյուրը ◆ Ամեն մի էջը բաժանված է երեք սյունի:
- լրագրի վերևից ներքև ձգվող տպագիր սյունակներից յուրաքանչյուրը
- (փխբ․) հենարան, նեցուկ, ապավեն ◆ Ամեն մեկը մի տան սյուն է։ (Մկրտիչ Խերանյան)
- (փխբ․) հիմք, որևէ բանի գոյության պայման` նախապայման ◆ Հացը, լոկ հացը-սյունը գոյության…ծնեց պայքարը հավասարության։ (Շուշանիկ Կուրղինյան)
- նյութի սյունաձև ձգվող զանգված զանազան սարքերի մեջ ◆ Սնդիկի սյունը ցույց էր տալիս 35 աստիճան ջերմության։
- հողմի` փոթորկի և այլնի ուժով դեպի վեր բարձրացող ջրի` ավազի և այլնի սյունաձև զանգված ◆ Ջրի սյունը բարձրանում էր դեպի երկինք ու կոտրվում նավի վրա։
- (փխբ․) գլանի ձևով բարձրացող որևէ նյութի զանգված ◆ Դառնում է չարխը, ձգվում է կավե սյունը, բարակում։ (Ակսել Բակունց)
- (փխբ․) մեքենայի ուղղահայաց առանցք ◆ Ամեհի թափով պտտվում է սյունը, հարյուրավոր մեքենաներ դարձ են անում։ (Ակսել Բակունց)
- ողնաշար (փխբ․)
- նույնն է` սյունակ
- առհասարակ ցից` զանազան գործածությունների ու նպատակների համար ◆ Կախաղանի սյուն։
- (ճրտրպ․) (շին․) աշտարակաձև կառույց
- ճապոնական բնակելի և տաճարային ճարտարապետական տիպ
Հոմանիշներ
խմբագրել- սյունագերան, գերան
- հենարան
- ցցաձող, պիքոն, ցից
- տե՛ս սյունակոթող
- տե՛ս հեռագրասյուն
- տե՛ս էլեկտրասյուն
- տե՛ս շարասյուն
- տե՛ս զորասյուն
- տե՛ս սյունակ
- տե՛ս նեցուկ, ապավեն, հենարան
- տե՛ս ողնաշար
Արտահայտություններ
խմբագրել- անարգանքի սյուն - սյուն, որ հին ժամանակ կանգնեցվում էր կառափնարանի մոտ և որի առաջ կանգնեցնում էին մահապարտին՝ հրապարակային անարգանքի համար
- անարգանքի սյունին գամել - հրապարակային անարգանքի ենթարկել, հրապարակով խայտառակել
- տան սյուն - ընտանիքի գլխավոր՝ նեցուկ
| Ան արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | սյուն(ը) | սյուներ(ը) |
| Սեռ. | սյան | սյուների |
| Տր. | սյան(ը) | սյուների(ն) |
| Հայց. | սյուն(ը) | սյուներ(ը) |
| Բաց. | սյունից | սյուներից |
| Գործ. | սյունով | սյուներով |
| Ներգ. | սյունում | սյուներում |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։