Հայերեն
Դասական ուղղագրութեամբ՝ տարածուել
վանկեր՝ տա•րած•վել
Արմատ՝ տարած, վերջածանցներ՝ -վ?-ել:
Բայ
- տարածել բայի կրավորական և չեզոք ձևերը ◆ Այնտեղ, սենյակի մի կողմում, հատակի վրա տարածված էր մի փափուկ, թանկարժեք օթոց։ (Րաֆֆի)
- լսելի դառնալ, լսվել ◆ Ու տարածվեց վիթխարի քաղաքներից հեռավոր Ըմբոստ մի ճիչ հրեղեն, մի աղաղակ հրաշեկ։ Եղիշե Չարենց
- շատ տեղերում երևան գալ՝ հայտնվել՝ սկսվել՝ բռնկվել, մեծ չափերի հասնել, տիրել, տիրապետել, համակել ◆ Սովը նորից տարածվեց ու արշավեց սրընթաց։ Եղիշե Չարենց ◆ Նախարարների Պարսկաստան գնալուց հետո խռովքն ու խառնաշփոթը տարածվեց ողջ հայոց աշխարհում։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- տարածություն բռնել, փռվել, ձգվել, գնալ, ընկնել ◆ (Դաշտահովիտը) տարածվում (էր) մինչև Մասիս։ (Մուրացան) ◆ Ծովն էր տարածվել մշուշոտ ու գեջ։ Եղիշե Չարենց
- լայն տարածում գտնել, արմատավորվել ◆ Էլ ավելի քիչ են տարածված պտղատու և հատապտղային բույսերը։ (Մամուլ)
- գնալ ◆ Գաղթականությունը տարածվում է ավելի դեպի Հնդկաստան, որ հայերի համար մի անդառնալի կորստյան անդունդ է։ (Րաֆֆի)
- մեկնվել, փռվել, պառկել ◆ Նա հոգնած տարածվեց մահճակալի վրա։ «Գրական թերթ» ◆ Խորին տրտմությամբ նայում էր նա շղթայակապ արքայի վրա, որ տարածված էր հարդյա անկողնու վրա։ (Րաֆֆի)
- այս ու այն կողմ ձգվել՝ երկարել ◆ Գետնի երեսին ու գետնի տակ տարածված էին անթիվ մետաղային խողովակներ։ (Շիրվանզադե)
- ընդարձակվել, մեծ տարածություն զբաղեցնել ◆ Արեգակի բարակ շողքը, որ երկչոտ կերպով ներս էր ցոլացել ծակից, կարծես, վախենում էր ներսի խավարից և չէր համարձակվում փոքր-ինչ ավելի տարածվել: (Րաֆֆի)
- ամեն տեղ լինել, շատ տեղերում գտնվել, շատ տեղեր գնալ ◆ Նրա (Մերուժանի) արագավազ լրտեսները տարածվել էին դեպի ամեն կողմ, դիտում էին թշնամու շարժումը, և իսկույն լուրեր էին բերում։ (Րաֆֆի)
- շատերի կողմից ընդունվել, շատերին հայտնի դառնալ, շատերի կողմից գործածվել ◆ Ռուսները էս բառը ժամանակի ընթացքում աղավաղելով շինել են самоед, որ կնշանակի ինքնակեր, և տեղիք են տվել տարածված սխալ կարծիքին, թե նրանք իրենք իրենց ուտում են։ Հովհաննես Թումանյան
- տարբեր վայրերում հաստատվել՝ բնակվել՝ բնակություն հաստատել ◆ Դեռ վաղագույն ժամանակներում բազմաթիվ ցեղեր էին տարածվել պատմական Հայաստանում։
- (փխբ․) ընկնել ◆ Ուրեմն մենք երկուսս էլ մեր անմեղությամբ՝ պատճառ դարձանք մի մեղավոր գործի։ Այդ մեղքը տարածվում է մեր երկուսի վրա։ (Րաֆֆի)
- ծավալվել, ընդարձակվել, ձգվել, գնալ (խսկց․), աշխարհը բռնել (ամենուրեք), աշխարհ առնել, տարածում գտնել, թևերը փռել
- հաղորդվել, հռչակվել, հրապարակվել, տարփողվել, աշխարհ ընկնել, աշխարհով մեկ լինել, հայտնի դառնալ, ականջից-ականջ փոխանցվել, բերան-բերան ընկնել, մեկի բերանը գցել, լուրը գնալ-հասնել, լուրն ընկնել (շատերին մատչելի դառնալ)
- պառկել, երկարվել, մեկնվել, ձգվել, չռվել (խսկց․), (գվռ․)՝ լենքվել, ծռնվել
- ճարակվել (հիվանդությունը)
- տե՛ս փռվել, սփռվել
- ընդհանրանալ
- արմատանալ, արմատավորվել, հող գտնել (որևէ բանի համար)
- հայտնվել, երևան գալ (շատ տեղերում)
- բռնկվել, տիրել, տիրապետել, համակել (մեծ չափերի հասնել)
- բնակվել, հաստատել, բնակություն հաստատել (տարբեր վայրերում)
Արտահայտություններ
խմբագրել
-
-
| Խոնարհում
|
|
| Անորոշ դերբայ
|
տարածվել
|
| Ենթակայական դերբայ
|
տարածվող
|
| Հարակատար դերբայ
|
տարածված
|
| Համակատար դերբայ
|
տարածվելիս
|
| Անկատար դերբայ
|
տարածվում
|
| Վաղակատար դերբայ
|
տարածվել
|
| Ապակատար դերբայ
|
տարածվելու
|
| Ժխտական դերբայ
|
տարածվի
|
| անձ
|
եզակի
|
հոգնակի
|
| առաջին
|
երկրորդ
|
երրորդ
|
առաջին
|
երկրորդ
|
երրորդ
|
| Սահմանական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Անկատար ներկա
|
տարածվում եմ
|
տարածվում ես
|
տարածվում է
|
տարածվում ենք
|
տարածվում եք
|
տարածվում են
|
| Անկատար անցյալ
|
տարածվում էի
|
տարածվում էիր
|
տարածվում էր
|
տարածվում էինք
|
տարածվում էիք
|
տարածվում էին
|
| Ապակատար ներկա
|
տարածվելու եմ
|
տարածվելու ես
|
տարածվելու է
|
տարածվելու ենք
|
տարածվելու եք
|
տարածվելու են
|
| Ապակատար անցյալ
|
տարածվելու էի
|
տարածվելու էիր
|
տարածվելու էր
|
տարածվելու էինք
|
տարածվելու էիք
|
տարածվելու էին
|
| Վաղակատար ներկա
|
տարածվել եմ
|
տարածվել ես
|
տարածվել է
|
տարածվել ենք
|
տարածվել եք
|
տարածվել են
|
| Վաղակատար անցյալ
|
տարածվել էի
|
տարածվել էիր
|
տարածվել էր
|
տարածվել էինք
|
տարածվել էիք
|
տարածվել էին
|
| Անցյալ կատարյալ
|
տարածվեցի
|
տարածվեցիր
|
տարածվեց
|
տարածվեցինք
|
տարածվեցիք
|
տարածվեցին
|
| Ըղձական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Ապառնի
|
տարածվեմ
|
տարածվես
|
տարածվի
|
տարածվենք
|
տարածվեք
|
տարածվեն
|
| Անցյալի ապառնի
|
տարածվեի
|
տարածվեիր
|
տարածվեր
|
տարածվեինք
|
տարածվեիք
|
տարածվեին
|
| Պայմանական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Ապառնի
|
կտարածվեմ
|
կտարածվես
|
կտարածվի
|
կտարածվենք
|
կտարածվեք
|
կտարածվեն
|
| Անցյալի ապառնի
|
կտարածվեի
|
կտարածվեիր
|
կտարածվեր
|
կտարածվեինք
|
կտարածվեիք
|
կտարածվեին
|
| Հարկադրական եղանակ
|
|
ես
|
դու
|
նա
|
մենք
|
դուք
|
նրանք
|
| Ապառնի
|
պիտի տարածվեմ
|
պիտի տարածվես
|
պիտի տարածվի
|
պիտի տարածվենք
|
պիտի տարածվեք
|
պիտի տարածվեն
|
| Անցյալի ապառնի
|
պիտի տարածվեի
|
պիտի տարածվեիր
|
պիտի տարածվեր
|
պիտի տարածվեինք
|
պիտի տարածվեիք
|
պիտի տարածվեին
|
| Հրամայական եղանակ
|
|
|
դու
|
|
|
դուք
|
|
| Ապառնի
|
|
տարածվի՛ր
|
|
|
տարածվե՛ք
|
|
|
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
