ամուր
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑˈmuɾ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ա•մուր
ամուր1 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ * moi-ro- «փայտի կառույց» նախաձևից՝ * mei- «ամրացնել» արմատից՝ ձայնավորի առայժմ անբացատրելի փոփոխությամբ և ա-ի հավելմամբ (* օ-՞). հմմտ. լատիներեն mūrus (հին՝ moiros) «պատ, պարիսպ, պատնեշ, պաշտպանություն», moe-nia (այլ ածանցով) «պարիսպ, ամրություններ, ամրացված տեղ, քաղաք, քաղաքասահման, շենք, բնակարան, պալատ», գերմաներեն * mairja «(սահմանա)ցից, (սահմանա)սյուն», այլև, թերևս, * t(h)- աճականով՝ հայերեն մոյթ (անբացատրելի ձայնավորմամբ)։
Ածական խմբագրել
- պինդ, կարծր, դժվար կոտրվող՝ կտրվող ◆ Մյուս պատի տակ կար հին, բայց ամուր… մի գրասեղան։ (Գարեգին Սևունց)
- ուժեղ, զորեղ ◆ Նա մնացել էր նույն վայելչակազմ, առողջ ու ամուր մարդը։ Սերո Խանզադյան
- հաստատուն, դիմացկուն, կայուն, անսասան ◆ Ես ժայռի նման կանգնած եմ ամուր: (Ավետիք Իսահակյան)
- հաստատակամ, կայուն, անդրդվելի ◆ Նա չուներ Մւոշեղի խստասրտությունը և ոչ նրա ամուր բնավորությունը։ (Րաֆֆի)
- պիրկ, ձիգ ◆ Նա ամուր ձգեց գոտին շինելի վրա։ (Հրաչյա Քոչար)
- սերտ, հոծ, խիտ ◆ Նա ապահովության համար հեծյալների ամուր շարքերով պարսպեց Հազկերտի և շքախմբի առջևի գիծը։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- ոչ թույլ, ոչ դյուրազգաց, կամքով՝ հոգեպես ուժեղ ◆ Կան մարդիկ, որ ամուր սիրտ ունեն և կարող են անդրդով դիտել ո՛չ միայն ուրիշների, այլև իրենց անձի վրա կատարված անդամատությունը։ (Մուրացան)
- ապահով, անվտանգ ◆ Ոստանը, միևնույն ժամանակ, ծառայում էր որպես ամուր բերդ։ (Րաֆֆի)
- խիստ, սաստիկ
- ուժգին, թափով ◆ (Մասխարյանցը) դուռն ամուր շրխկացրեց յուր հետևից։ (Նար-Դոս) ◆ Նա կրկին մուրճը առավ և առաջվանից ամուր զարկեց կոչնակին։ (Մուրացան)
- անջնջելի, անմոռանալի, հիշողության՝ գիտակցության մեջ հիմնավորապես ամրացած ◆ Նա վերադարձել է և գալիս է նորից այն գյուղը, որն այնպես ամուր էր իր հիշողության մեջ։ (Արազի)
- անառիկ, անմատչելի, անխորտակելի
- ամրաշեն, ամրակառույց ◆ Զգացա՞ծ ես երբեք բարձր ու ամուր պատի մը փլչիլը վրադ, քարերուն հարվածները գլխուդ և մարմնիդ վրա։ (Գրիգոր Զոհրապ)
- անխզելի, անքակտելի, սերտ ◆ Խամսայի բոլոր հինգ մելիքները միացած էին բարեկամության և արյան ամուր դաշնակցությամբ։ (Րաֆֆի)
- ամրակազմ, առողջ
- աներեր, անհողդողդ ◆ Վերջին խոսքը արտասանելու միջոցին նրա ամուր ձայնը դողդողաց։ (Րաֆֆի)
- տնտեսապես ամրապնդված ◆ Կոլտնտեսությունը տարեցտարի հասել է բարձր բերքի և դարձել ամուր տնտեսություն։ Սերո Խանզադյան
Հոմանիշներ խմբագրել
- պինդ, կարծր, ամրակուռ, ամրաձույլ, ամուրկեկ (արևմտհ․)
- անխախտ, սերտ, անսասան, անհողդողդ, երկաթյա (բնստ․)
- անառիկ, անառ (բնստ․), անմատչելի, անմատույց, անվկանդ, բարձրամուր, դժվարառու, դժվարառնելի, աննվաճ, անգրավ, անգրավելի, աննվաճելի
Արտահայտություններ խմբագրել
- ամուր ձեռք - ուժեղ ղեկավար՝ տնօրեն
- ամուր կպչել գործին - աշխատանքը ամուր հիմքերի վրա դնել, գործը լավ սկսել
| Թարգմանություններ | |
| |
ամուր2 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
<амур<ֆր. Amour<լատ. amour սեր
Գոյական խմբագրել
- (դիցբ․) սիրո աստվածության անունը հռոմեական դիցարանում (համապատասխանում է հունական Էրոսին)
- (փխբ․) (բնստ․) սեր
Հոմանիշներ խմբագրել
- (դիցբ․) կուպիդոն
Արտահայտություններ խմբագրել
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | ամուր(ը) | ամուրներ(ը) |
| Սեռ. | ամուրի | ամուրների |
| Տր. | ամուրին | ամուրներին |
| Հայց. | ամուրի(ն) | ամուրների(ն) |
| Բաց. | ամուրից | ամուրներից |
| Գործ. | ամուրով | ամուրներով |
| Ներգ. | (ամուրում) | (ամուրներում) |
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։