արքա
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑɾˈkʰɑ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ արքայ
վանկեր՝ ար•քա
Ստուգաբանություն
խմբագրելԹերևս հին փոխառություն՝ հունարեն άρχων, άρχιος:
Գոյական
- թագավոր ◆ Ուր ահեղ կռվով չի մտնիլ արքան, ղոնաղ է աշուղն իրեն սազի հետ։ Հովհաննես Թումանյան
- (շխմ․) շախմատի գլխավոր ֆիգուրը ◆ 29-րդ քայլում... զոհաբերեց ֆիգուր և գրոհ սկսեց սպիտակների արքայի վրա։ (Մամուլ)
- (թղթ․) խաղաթուղթ, որ կրում է թագավորի նկար
- (փխբ․) արդյունաբերության կամ առևտրի որևէ բնագավառում իշխող դիրք գրավող կապիտալիստ ◆ Նավթի արքա: ◆ Ամերիկայում նստած դոլլարի արքաները պատերազմից մեծ օգուտ ունեն։ (Գարեգին Սևունց)
Հոմանիշներ
խմբագրել- թագավոր, միապետ, կայսր, տիրակալ, գահակալ, թագակալ, ինքնակալ, կեսար (բյուզանդական), շահ (պարսկական), շահնշահ, արքայից արքա, թագավոր թագավորաց, ցար (ռուսական), սուլթան (մահմեդական), նեգուս (հաբեշական), փարավոն (հին եգիպտական), փադիշահ (արևելյան), (հին)՝ ծիրանավոր, աշխարհակալ, աշխարհատեր
Արտահայտություններ
խմբագրել- արքայից արքա - թագավորների թագավոր, շահնշահ (պարսից թագավորների տիտղոսը) ◆ — Օգնականներս սակավ չեն, սպարապետ տե՜ր, դու միայն ինձ գործ տուր, գո՜րծ, ես ծույլ չեմ իմ պաշտոնի մեջ,— ասաց նա դիվական ծիծաղով, և ապա ավելացրեց.— արքայից արքան միշտ գոհ էր իմ ծառայություններով, և տարի չէր անցնի, որ ինձ մի քանի գյուղեր և ագարակներ չպարգևեր։ (Րաֆֆի)
- հավքերի արքա - արծիվ ◆ Ժամանակ դրին հինգ հարյուր տարի Արքան հավքերի, արքան անտառի։ Հովհաննես Թումանյան
- գազանների արքա, կենդանիների արքա - առյուծ ◆ Առյուծն ընկավ խճճված ու կապված... Անտառի քաջը, կենդանիների արքան գերի էր այլևս։ Վրթանես Փափազյան
| Հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | արքա(ն) | արքաներ(ը) |
| Սեռ. | արքայի | արքաների |
| Տր. | արքայի(ն) | արքաների(ն) |
| Հայց. | արքայի(ն) | արքաների(ն) |
| Բաց. | արքայից | արքաներից |
| Գործ. | արքայով | արքաներով |
| Ներգ. | (արքայում) | (արքաներում) |
Թարգմանություններ
խմբագրելԹարգմանություն
|
|
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։