բուրդ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [buɾd]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ բուրդ
Ստուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ * bherdh- «կտրել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն bardhaka «կտրելուկ, խուզելուկ», հունարեն πέρθω, πορθέω՝ «քանդել, ավերել, ամայացնել», հին իռլանդերեն bard «եզր»։
Գոյական
- կաթնասունների մազե ծածկը մորթի վրա
- Համշեն՝ ոչխարից և մի քանի այլ կենդանիներից խուզած մազը որպես թելացու
- այդ մազից պատրաստված թելը և կտորեղենը
- Սիվրիհիսար՝ նարնջի արտաքին կեղևի և միջուկի միջև գտնվող սպիտակ բարակ խավը
- (հեգն․) երեսի մազ
Հոմանիշներ
խմբագրել- (հզվդ․) գեղմ, ասր
- գզաթ (գզած), կիզ(ն), պրոն (այծի), պուրակ
- աղվամազ, ման (պտուղի)
- շալ
Արտահայտություններ
խմբագրել- բուրդը թափել, տալ, բուրդն ուտել ֊
- խիստ նիհարել, մաշվել
- սնանկանալ
- բուրդ ծեծել ֊ փայտե ամուր ճիպոտով բրդին հարվածել՝ կոշտերը և թաղկուճները փափկացնելու համար
- բուրդը քամուն տալ ֊ սաստիկ ծեծել, խոշտանգել, անպատվել
- բուրդը գզել ֊
- խոշտանգել, ծեծել, բզկտել ◆ Աբա գըժվիլ իմ, ուզում իք՝ բուրթըս գզիլ տա։ (Գրիգոր Զոհրապ)
- խիստ նախատել, անպատվել
- բանը բուրդ է -
- Կարին՝ բրդին տալ - զանազան կեղծ խոսքերով համոզել՝ խաբել, շողոքորթել ◆ Խեղճ մարթուն բրթին տվին, խափեցին, ձուկը աժան-աժան առան։
- բուրդ աղնել -
- Մալաթիա՝ վատ՝ անճաշակ նվագել ◆ Երբ նվագածուները անախորժ եղանակներ կածեն, կըսեն՝ բուրդ կաղնեն։ Արշակ Ալպոյաճյան
- Առտիալ՝ աղքատանալ
- բուրդ դնել, բամբակ գզել -
- խիստ կշտամբել, բամբասել, նախատել ◆ Ապա նրանց ճանգը պիտիք ննգնի, վուր ձեր օխտեմեն գան, ու թե մե անդուր բան ասիք, բուրդ դնեն, բամբակ գզեն։ (Խաթաբալա)
- սաստիկ նեղել, տանջել ◆ Հոքաբարցուները վարժապետներին բուրթ դնում, բամբակ են գզում։ (Խաթաբալա)
- խիստ ծեծել, ջարդուխուրդ անել
- Սեբաստիա՝ բուրդ մորուք - տգետ, անուս (քահանա)
- Մալաթիա՝ բուրդ չարբոց - բուրդ թակելու ճիպոտ
- Բալու՝ բուրդը բամբակի փոխել - խիստ նախատել՝ հանդիմանել, ընկճել ◆ Քեզ ընանկ գզեց, օր բուրդդ բամպկի փոխեց։ (Ձեռագիր)
- բուրդը բարերար անել, բուրդը բարերարը հանել -
- սաստիկ ծեծել, ջարդ տալ ◆ Ղևոնդը լսի, իմ բուրդը բարերար կանի։ (Պերճ Պռոշյան)
- գզել, բզկտել
- բուրդը բարերարը ելնել - ջարդուխուրդ լինել, բզկտվել ◆ Արի այստեղից զգուշությամբ հեռանանք, եթե ոչ Բողուրը մեզ այնպես կբզկտե, որ բուրդերս բարերարը կելնի։ (Էմինեան ազգագրական ժողովածու)
- բուրդը բերանը անել - սաստիկ ծեծել
- Սեբաստիա՝ բուրդը բերանը մնալ - մեկի դեմ չարությամբ լցվել
- Սեբաստիա՝ բուրդը ջուրը գցել - գործը վատ վիճակի հասցնել
- բուրդը տալ, բուրդը վեր տալ -
- խեղճանալ, փառքից ընկնել, սնանկանալ ◆ Թաթոսը առաջվանը չի, բուրդը տվել ա։ Սահակ Ամատունի ◆ Նա բուրդը վեր ա տվե։ (Գրիգոր Տեր-Ալեքսանդրյան)
- պառավել
- Ակն՝ բուրդը տնկվել - կատաղել, բարկանալ ◆ Այս խոսքին վրա բրդներնիս տնկվեցավ։ (Հրաչյա Աճառյան)
- Պուրտ, Սեբաստիա՝ բուրդ ու բապուճ փախչել - ահաբեկված, խուճապահար փախչել ◆ Աբիսողոմ աղան բուրդ ու բապուճ փախավ մայրաքաղաքեն։ Հակոբ Պարոնյան
- Խոտուրջուր՝ բուրդ ու բզիկ անել - կտոր-կտոր, պատառ-պատառ անել
- Վան՝ բուրդք հանել -
- մազերը թափվել
- ծեծել
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։