գեշ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɡɛʃ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ գէշ
վանկեր՝ գեշ
Ստուգաբանություն խմբագրել
Թերևս փոխառություն իրանական աղբյուրից. հմմտ. զենդերեն vaeša «փտել, նեխել»։
Գոյական
- կենդանու դիակ, լեշ
- Արարատյան, Ղարաբաղ, Նոր Բայազետ, Կարին, Վան՝ տգեղ ◆ Հեղնարն իմ աչքումն էդքան գեշ չի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Էդղըդա գեշ զադ կըլի, որ դա յա։ (Ձեռագիր) ◆ Գիշու հաց կի, խորոտկի ծոց պառկի։ Ահ
Ածական
- (արևմտհ․) Ղազախ, Կարին, Մուշ, Պոլիս, Խարբերդ, Սեբաստիա՝ վատ ◆ Էն օրը շատ գեշ օր էր։ (Ջավախեցի) ◆ Գեշ խաբարը թեզ տեղ կհասնի։ առած ◆ Աղջկա գեշը չը տեսանք, հարսի՝ լավը։ առած
- Արարատյան՝ վտանգավոր ◆ Մին ասի՝ ետևիցը գնամ, մին էլ ասի՝ անեծք չար սատանին, վիրավոր արջը գեշ է, կը բռնի, կը փչացնի։ Հովհաննես Թումանյան
- Պոլիս՝ չարագուշակ, չար, ձախորդություն բերող ◆ Գեշ բերան մի բանար։ (Հրաչյա Աճառյան)
- Պոլիս՝ անբարոյական ◆ Գիտեմ, դատաստանին առջև հաստատվեցավ կնոջը գեշ վարքը, ու երեք ամիս կա, որ զավակները ձեռքեն առին։ (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Սա դիմացի կնիկը գեշ է եղեր, գեշերու կերթա։ (Հրաչյա Աճառյան)
Հոմանիշներ խմբագրել
Արտահայտություններ խմբագրել
- գեշ աչք - չար աչք
- գեշ աչքով նայել - վատ աչքով նայել
- վատ վերաբրվել, չսիրել
- տարփական հայացք գցել, վատ նպատակներ ունենալ
- գեշ երթալ - գործերը վատ գնալ
- գեշ զրուցել՝ խոսել՝ լսել - չարախոսել, վատաբանել
- գեշ ըլլալ - իրեն վատ զգալ
- գեշ մարդ ըլլալ - վատամարդ լինել՝ դառնալ ◆ Խոսքին մեջը ինկնողը գեշ կըլլա: Գուրգեն Մահարի
- գեշի տարվել - վատ բան համարվել, վատ մտքով հասկացվել
- գեշ բռնել - Առտիալ՝ պարսավել, պատժվել
- գեշ դրացին մարդը հաջաթին տեր կանե - Եվդոկիա, Սեբաստիա՝ վատ հարևանը միշտ մերժելով՝ մարդուն գործիքի տեր կդարձնի
- գեշ լեզուն ածելուց սուր է - վատ խոսքն ավելի է ազդում, քան սուր գործիքի կտրածը
- գեշ խոսք - վատ՝ անվայել խոսք
- գեշ կուռթ - Պարտիզակ՝ (փխբ․) կռվարար՝ կռվասեր կին
- գեշ ճամփա երթալ - Սեբաստիա՝ անբարոյական լինել
- գեշ մոզին նախրի անուն կգցե՝ կավիրա - մի վատը բոլորի անուն՝ հեղինակությունը կգցի
- գեշ յարա - Սեբաստիա՝ փտախտ
- վեներական հիվանդություն
- գեշ պահողը գողուն ընկեր ա - Ալաշկերտ՝ վատին՝ վատ բաը հովանավորողը մեղսակից է հանցանքին
- գեշ օդ - վատ՝ անբարենպաստ եղանակ
- գեշը պատի հիմ կմնա - Սեբաստիա՝ լավ մարդիկ մեռնում են, վատերը՝ մնում, վատը հիշվում է
- գեշն ի գեշ նայել - Ակն՝ վատ աչքով՝ մտքով նայել, վատ հայացքով նայել (կնոջը)
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։