գոտի
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɡɔˈti]
վանկեր՝ գո•տի
Ստուգաբանություն
խմբագրելԹերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ * uābh-dē-՝ * uebh- «հյուսել, գործել» և * dē- «կապել» (> հայերեն տի) արմատներից (* «հյուսակապ»)։
Գոյական
Բացատրություն
- (նորբ․) կամար, երիզ, մեջկապ (ղայիշ)
- կաշվից կամ գործվածքեղենից պատրաստված ժապավեն փոկ, երիզ, որը կապում են մեջքի շուրջը զգեստի վրայից, միջկապ
- ողնաշավոր կեննիների ու մարդու կմախքի այն մասը, որը վերջույթները միացնում է իրանին և որպես հենարան ծառայում նրանց (կոնքագոտի և ուսագոտի) (կզմխս․)
- զանազան առարկաների գոտենման օղակը՝ մետաղից կամ փայտից, որ ագուցվում է մասերը միացած պահելու համար (փխբ․)
- գնդի մակերևույթի մի մասը, որ պարփակվում է երկու զուգահեռ շրջանակների միջև (երկրչ․)
- երկրագնդի մակերևույթի՝ երկու միջօրեակնների և պարփակված տարածությունը արևադարձային բարեխառն գոտում (աշխգր․)
- որոշ տարածություն շրջան, վայր, որ բնրոշվում է որևէ ընդհանուր կլիմայական հատկանիշով լեռնային սևահողային գոտում (աշխգր․)
- եկրի տնտեսական որոշ հատկանիշով բնորոշվող բաժանումներից, շրջաններից յուրաքանչյուրը տորֆային գոտի (տնտգ․)
- պատի վրա որպես զարդ ձգվող ելուստային շերտ
- զանազան առարկաների մասերն իրար միացնող պահող կապ մետաղյա կամ փայտե շերտ դռան գոտի (ճրտրպ․)
- թոքերի ճնշումը և ներշնչվող ու արտաշնչվող օդի ծավալը չափելու պարզ գործիք (բժշկ․)
- ռետինե օդալից շրջանակ, որը հագնում են մեջքին ջրի մեջ չսուզվելու համար
- պատերազմի ժամանակ որևէ ընդհանուր հատկանիշով կամ որևէ նպատակի ծառայող վայր շրջան տարածություն պաշտպանական գոտի ճակատամերձ գոտի (ռազմ․)
- առհասարակ երկրի որևէ բանով բնորոշվող վայր շրջան տարածություն սահմանամերձ գոտի, ջրառատ գոտի, սառցապատ գոտի
- մոլորակների ուղեծրի կազմած ձվածրաձև շրջանակը
- տարածության մեջ երկրարորեն ձգվող շերտ ժապավենձև բան (գետ, ճանապարհ և այլն) ◆ Լույսի շողերի ներքո ցոլում էր Արարատյան դաշտի արծաթ գոտին Արաքսը։ (փխբ․)
- ծիածանի շերտը երկնքում, ծիածան (փխբ․)
- ուղեծիր (հին)
- (ճրտրպ․) (շին․) տես՝ նիստ
Հոմանիշներ
խմբագրելկամար, մեջկապ, գոտիկ երիզ, լաթագոտի, զունար (աբեղայի) փորքաշ, քաշիկ, թանգ, թամբակալ (ձիու), թրկապ
Արտահայտություններ
խմբագրել- գոտին պնդացնել – կուշտ ուտել
- այրեցյալ գոտի
- բարեխառն գոտի
- սառուցյալ գոտի
- ալեբախության գոտի
- անմիջուկազեն գոտի - տարածք, որտեղ արգելվում է միջուկային զենքի փորձարկում, արտադրություն, տեղաբաշխում, պահում, տեղափոխում և կիրառում
- անվտանգ գոտի - տարածք (ցամաքային, ջրային կամ օդային), որը հատկացված է յուրային ինքնաթիռների, վրաջրյա նավերի, սուզանավերի կամ ցամաքային ուժերի ոչ մարտական գործողությունների համար
- անվտանգության գոտի
- դիրքերը շրջապատող ցամաքային տարածք, որը ծածկապաշտպանված է տվյալ դիրքերն զբաղեցնող զորամասի զենքի համակարգերով, դիտման տեխնիկական միջոցներով և պարեկային գործողություններով
- տարածք, որում ձեռնարկվում են անվտանգության լրացուցիչ միջոցներ, օրինակ՝ նավահանգիստը շրջապատող ջրային տարածությունը
- ուղղաթիռադաշտի որոշակի գոտի, որը շրջապատում է վայրէջքի անցման վերջնական փուլի գոտին և զուրկ է խոչընդոտներից, որոնք անհրաժեշտ են օդագնացության համար
- անվտանգության գոտիներ - հատուկ հարմարանք, որը կտրուկ (վթարային) արգելակումների ժամանակ անձնակազմին և ուղևորներին պաշտպանում է ուժեղ բախումից
- անվտանգության միացյալ գոտի
- անտեսանելի գոտի - տե՛ս տարածություն, մեռյալ տարածություն
- ապահովման գոտի - տեղանքի շերտաշրջան, որը զորամիավորումն ստեղծում է պաշտպանության առջևի գծից առաջ, որպեսզի հակառակորդին մոլորեցնի իրական պաշտպանական դիրքի ու կառուցվածքի հարցում, ստիպի նրան նախապես բացահայտել իր հարձակվողական մտադրությունները
- ապառազմականացված գոտի - գոտի, որտեղ զինված ուժերի տեղակայումն արգելված է որևէ պայմանագրով
- առանձնակի կարևորության գոտի - շրջան, որը ընթացիկ կամ հեռանկարում մարտական գործողությունների նպատակների տեսակետից հրամանատարի համար առանձնակի նշանակալից է և ներառում է նրան հատկացված հետևյալ գոտիները՝ մարտական ներգործության, մարտական գործողությունների և/կամ պատասխանատվության ու դրանց հարակից գոտիները
- առաջնային գոտի - ճակատային տարածք, հակառակորդի դիրքերին մոտիկ տարածք կամ հակառակորդի հետ շփման գոտի
- ապառազմականացված գոտի - գոտի, որտեղ զինված ուժերի տեղակայումն արգելված է որևէ պայմանագրով
- առափնյա գոտի - ափի երկայնքով ձգվող ջրային և ցամաքային տարածքի հատված
- ավիացիայի գործողությունների համադասման գոտի
- ավիացիայի և նավատորմի փոխգործության գոտի
- արգելական գոտի - վտանգավոր գոտի, տարածք, որը վերահսկվում է հակառակորդի կողմից
- արգելապատնեշի գոտի - տեղանքի հատված, որը սարքավորված է ճարտարագործական շինություններով ու միջոցներով՝ հակառակորդի առաջխաղացումը դժվարեցնելու, դանդաղեցնելու կամ ժամանակավորապես դադարեցնելու և յուրային զորքերի համար նրան պարտություն հասցնելու հնարավորություն ստեղծելու նպատակով
- արգելափակոցային գոտում ուղեբացում
- արգելված գոտի - պետության տարածքի կամ ներքին ջրերի վերևում գտնվող, սահմանված չափերի օդային տարածություն, որի սահմաններում ինքնաթիռների թռիչքներն արգելված են
- արձակման գոտի
- արտաձգմամբ բեռնաթափման գոտի - գոտի, որտեղ բեռները պարաշյուտների կիրառմամբ տեղ են հասցվում՝ ցածր բարձրությունից նետմամբ
- բախարգելիչ գոտի - որպես բախարգել ծառայող գոտի՝ տարածք
- բացառիկ տնտեսական գոտի - տարածքային ջրերին հարակից ջրային տարածք, որը չի գերազանցում 200 ծովային մղոնը՝ հաշվված այն հիմնագծից, որը վերցված է որպես տարածքային ջրերի չափման սկզբնագիծ
- բեռնման գոտի
- բրիգադի թիկունքային ապահովման գոտի
- երթևեկության գոտի
- զգետնման գոտի
- անփոփոխ թևերով ինքնաթիռների համար՝ վազքուղու առաջին 1000 մ՝ հաշվված էջքի շեմից
- ուղղաթիռների և կոնվերտոպլանների համար՝ ուղղաթիռային հարթակի կամ թռիչքուղու այն մասը, որն օգտագործվում է վայրէջքի համար
- թիկունքային գոտի
- թռիչքների համար արգելված գոտի
- լռության գոտի - ռադիոհեռարձակման գոտում գտնվող տարածք, որտեղ ալիքները չեն որսվում արգելքների պատճառով
- խաղաղության գոտի - տարածաշրջան, որտեղ շահագրգիռ կողմերի ձեռք բերված համաձայնությանը համապատասխան ձեռնարկվում են այնպիսի միջոցներ, որոնք նպատակաուղղված են պետությունների փոխադարձ անվտանգության, խաղաղ գոյակցության և համակողմանի համագործակցության ապահովմանը
- խոչընդոտների գոտի - ուսումնական նպատակներով ստեղծված գոտի՝ սարքավորված զանազան խոչընդոտներով և արգելապատնեշներով, և նախատեսված դրանք հեշտությամբ հաղթահարելու հմտություններ ձևավորելու համար
- խոչընդոտներից ազատ գոտի - օդային մոտեցումների գոտու հատված
- ծավալման գոտի
- ծովեզրյա գոտի
- կործանիչով խոցման գոտի
- հակամարտող կողմերի տարանջատման գոտի - ուժերի տարանջատման գոտի
- հակամարտող ուժերի տարանջատման գոտի - շահագրգիռ կողմերի համաձայնությամբ որոշված տարածք, որի սահմաններից հակամարտող կողմերի ուժերը դուրս են բերվել այնպիսի շրջաններ, որոնց միջև եղած հեռավորությունը բացառում է որևէ կողմի հրետանակոծման կամ այլ սպառազինության կիրառման հնարավորությունը
- հակամարտության գոտի - տարածք, որտեղ անմիջականորեն ծավալվում են հակամարտային գործընթացները
- համատեղ մարտական գործողությունների գոտի
- համատեղ վերահսկվող գոտի - կոնկրետ շրջան, որը միացյալ ուժերի հրամանատարը սահմանում է, որպեսզի հեշտացվի համատեղ օպերացիաներին աջակցող համատեղ զորակայանների և դրանց միացնող հաղորդակցության ուղիների պաշտպանությունը
- հատուկ նշանակության գոտի - առանձնակի կարևորության գոտի
- հետազննման գոտի - շրջան, որում նշանակետերի հետազննումը կատարվում է մեկ ՌՏԿ-ով
- հետախուզական պատասխանատվության գոտի - հրամանատարին հատկացված տարածք, որտեղ նա պատասխանատու է հետախուզական տվյալների ձեռքբերման և հաղորդակցման համար
- հպման գոտի - զգետնման գոտի
- ՀՕՊ-ի գոտու թռիչքանցման միջանցք - ըստ բացարձակ և հարաբերական բարձրությունների սահմանված գոտի, որով շարժվելով ինքնաթիռը իրավունք ունի հատելու ՀՕՊ-ի պատասխանատվության գոտին
- ՀՕՊ-ի մերձագործ ու փոքր հեռահարությամբ միջոցներով խոցման գոտի
- ՀՕՊ-ի միջոցների անսահմանափակ գործողության գոտի - շրջան և դրա վերևում գտնվող օդային տարածք, որտեղ յուրային ինքնաթիռները կամ «մակերևույթ-օդ» դասի հրթիռները սովորաբար ունեն, բացառությամբ որոշակի պայմանների առկայության դեպքի, գործելու գերակայություն
- մարտական ներգործության գոտի - շրջան, որտեղ զորքերի (ուժերի) հրամանատարը կարող է անմիջականորեն ներգործել մարտական գործողությունների ընթացքի վրա՝ սովորաբար իր հրամանատարության կամ օպերատիվ ենթակայության տակ գտնվող կրակային աջակցության համալիրների տարածաշարժման կամ կիրառման միջոցով
- մարտական ներգործության միջոցների հասանելիության գոտի - տարածության այն հատվածը, որտեղ սպառազինության տվյալ համակարգը (համալիրը) կարող է խոցել տրված նշանակետը
- մեծ ինտենսիվությամբ օդային երթևեկության կառավարման գոտի - օդային տարածության վերահսկման պլանով կամ հրամանով սահմանված տարածք, որում կենտրոնացված գործում են մեծ թվով տարատեսակ զենքեր և օդային տարածքի օգտագործողներ
- մեռյալ գոտի - տե՛ս տարածություն, մեռյալ տարածություն
- ոչ կրակակոծելի գոտի - գոտի, որտեղ կրակակոծումը արգելված է
- չեզոք գոտի - տարածք, որն ըստ միջազգային պայմանագրի չի կարող լինել ռազմական գործողությունների վայր կամ ռազմական օպերիացիաների բազա
- պաշտպանված գոտի - տե՛ս տեղ, ծածուկ տեղ
- պաշտպանության գլխավոր գոտի - պաշտպանության գոտու գլխավոր տարրը
- պաշտպանության գոտի - տեղանքի շերտ, որը նախանշանակված է զորամիավորման ուժերով պաշտպանությունը հետևյալ նպատակներով. դիրքային պաշտպանությանը հետևյալ նպատակներով. դիրքային պաշտպանության ժամանակ՝ հակառակորդին պարտության մատնելու, հարձակումը հետ մղելու և տեղանքի կարևոր բնագծերն ու շրջանները պահելու, տարաշարժուն պաշտպանության ժամանակ՝ դեպի խորք շարակարգված բնագծերի հաջորդական պաշտպանությամբ հարձակվող հակառակորդին պարտության մատնելու
- պատասխանատվության գոտի - տեղանքի որոշակի հատված, որտեղ հրամանատարը լիազորված է պլանավորելու և իրագործելու օպերացիաներ
- Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի յուրաքանչյուր ռազմավարական կամ տարածաշրջանային հրամանատարությանն ամրագրված աշխարհագրական գոտի
- ռազմածովային տերմինաբանությունում. հակառակորդի զբաղեցրած տարածքի նախապես որոշված հատված, որտեղ աջակցման նավերը պատասխանատու են նախատեսված կամ չպլանավորված նշանակետերի դիտման ու խոցման համար
- պատնեշների գոտի
- պլաստիկ ձևախախտման գոտի - պայթյունից առաջացած փագարահորի շուրջ եղած գոտին
- ռադիոտեղորոշումային կայանի տեսանելիության գոտի - ռադիոտեղորոշումային հայտնաբերման գոտի
- ռադիոտեղորոշումային հայտնաբերման գոտի - որոշակի չափերի օդային տարածություն, որում տվյալ կայանն ի վիճակի է հայտնաբերելու նշանակետեր
- ռադիոտեղորոշումային նշանացուցման գոտի
- սահմանափակ կրակային գոտի - գոտի, որում հրետանին կրակ է վարում այնպիսի վերահսկվող պայմաններում, ինչպիսիք են, օրինակ, թռչող ինքնաթիռի համար վտանգի բացառումը և այլն
- սահմանափակ մուտքի գոտի - օդային տարածություն, որտեղ թռիչքները սահմանափակված են որոշակի պայմաններով
- սպառազինությունների համար արգելված գոտի
- սպառազինությունների սահմանափակման գոտի
- սպասման գոտի - տեղանքի (ծովի) տվյալ շրջանի վերևում գտնվող օդային տարածություն, որը նախանշանակված է թռչող ապաատների (դրանց խմբերի) գտնվելու համար այն դեպքերում, երբ դրանց առաջադրանքները պետք է ճշգրտվեն, դրանք պետք է սպասեն հաստատված երթուղու կամ վայրէջքի անցնելու թույատվություն
- ստուգողական-տեղեկատվական գոտի
- վայրնետման գոտի - նշանակված գոտի, որում կատարվում է օդադեսանտային զորքի, տեխնիկայի, սպառազինության կամ մատակարարման առարկաների վայրնետում, որտեղ իջեցվում են օդադեսանտային ուժերը, տեխնիկան և ռազմական գույքը
- վտանգավոր գոտի - օդային տարածք, որը կարող է ժամանակ առ ժամանակ վտանգավոր լինել այն հատող որևէ օդանավի համար
- վերահսկվող գոտի
- վնասման գոտի - կենդանի օրգանիզմի կամ տեխնիկական միջոցի այն հատվածը, որն արտաքին ազդեցության հետևանքով վնասվել է
- տարանջատման գոտի - երկու հակամարտ օբյեկտների (կողմերի, ուժերի և այլն) միջև ստեղծվող չեզոք գոտի (երբեմն՝ զբաղեցրած տարանջատող ուժերով)
- տարանցման գոտի - միջազգային օդանավակայանի հատված, որը գտնվում է անձնագրային ստուգման կետերի հետևում, որտեղ հայտնվում է տարանցմամբ տվյալ օդանավակայանն այցելած ուղևորը
- ուղղաձիգ վայրէջքի գոտի - գետնին նշված հատուկ շրջան (տարածություն), որը նախատեսված է ուղղաձիգ վերթիռով ու վայրէջքով ինքնաթիռնեի նստեցման և օդ բարձրացման համար
- փակ գոտի - ցամաքային, ջրային կամ օդային տարածություն, որտեղ տեղաշարժը ժամանակավորապես կամ մշտական հիմունքով արգելված է
- քայքայման գոտի
- օդային մոտեցումների գոտու հատված - թռիչքուղու վերջում գտնվող օդային տարածքի ուղղանկյուն հատված, որը գտնվում է համապատասխան լիազորութոյւններով օժտված մարմնի (պատասխանատու անձի) հսկողության տակ և նախատեսված (նախապատրաստված) է, որպեսզի ինքնաթիռը անվտանգ կերպով կատարի վերընթաց շարժման առաջին փուլը՝ մինչև որոշակի բարձրության հասնելը
| Հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | գոտի(ն) | գոտիներ(ը) |
| Սեռ. | գոտու | գոտիների |
| Տր. | գոտու(ն) | գոտիների(ն) |
| Հայց. | գոտի(ն) | գոտիներ(ը) |
| Բաց. | գոտուց | գոտիներից |
| Գործ. | գոտով | գոտիներով |
| Ներգ. | գոտում | գոտիներում |
| Բաղադրյալ բառեր | |
| |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Մ․Խ․ Պողոսյան, Ֆրանսերեն-հայերեն ագրոէկոլոգիական և անտառագիտական տերմինների համառոտ բառարան (ՀԳԱ), Երևան, 2005 — 144 էջ։
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։
- Մ․Խ․ Պողոսյան, Ֆրանսերեն-հայերեն ագրոէկոլոգիական և անտառագիտական տերմինների համառոտ բառարան (ՀԳԱ), Երևան, 2005 — 144 էջ։
- Ալինա Մուրադյան, Նորածանոթ բառերի բացատրական բառարան (Իմաստասեր Անանիա Շիրակացի համալսարան), Երևան, 2006 — 60 էջ։