կեղև

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [kɛˈʁɛv]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ կե•ղև 

Ստուգաբանություն

Թերևս կ/խ հերթագայությամբ կամ ք > կ անցմամբ ծագում է հնդեվրոպական *(s)kel- «կտրել, անջատել» արմատից՝ *keleb- կամ *kel-ep-, մանավանդ որ բարբառներում կան կ-ի փոխարեն ք-ով և ւ-ի փոխարեն պ-ով, փ-ով, բ-ով տարբերակներ. սրանց հիման վրա կարող են վերականգնվել *քեղեւ/բ/փ հայկական բարբառային սկզբնաձևերը և վերականգնել *kel-eb(h)/p(h)- նախաձևերը. հմմտ. (s)kel-ep >՝ հին ներքին գերմաներեն scelifa, միջին վերին գերմաներեն, նոր վերին գերմաներեն բարբառային schelfe «կճեպ, թաղանթ», *skeleb>՝ միջին ներքին գերմաներեն shulpe, stholpe «թեփուկ, պատյան», դանիերեն kulp(e) «պատիճ, պատյան»։ Հյուբշմանը և Աճառյանը համարում են փոխառություն ասորերեն qəlāfā «թերթ», qəlaf «մորթազերծել, կեղևահանել» ձևերից, որոնք չէին կարող բարբառային այդքան տարբերակներ տալ։

Գոյական

1. բույսի ցողունի, բնի և արմատի արտաքին շերտը՝ ծածկույթը, որ հեշտությամբ անջատվում է փայտանյութից ◆ Գարունը բացվելուն պես ծառերի չոր կեղևը մաշկում էր, քերում։ (Ակսել Բակունց)
2. պտղի՝ հատիկի արտաքին մաշկը՝ ծածկույթը, կլեպ ◆ Մի խոշոր, կեղևը վառված, սևացած կարտոֆիլ գլորեց քարտուղարի ոտքերի տակ։ Սերո Խանզադյան
3. ձվի՝ ընկույզի և այլնի արտաքին պինդ ծածկույթը, կճեպ ◆ Նա հուպ տվեց ընկույզը, կեղևը երկու մասի բաժանվեցավ։ (Րաֆֆի)
4. հացի՝ գաթայի և այլնի երեսի չոր շերտը ◆ Այնտեղ կար միայն թույլ թեյ և մի պատառ հացի կեղև: Թարգմ
5. զանազան կարգի ուտելեղենների արտաքին թաղանթե ծածկույթը ◆ Երշիկի կեղև:
6. որևէ կարգի հեղուկի երեսին կապած թաղանթը՝ պինդ շերտը ◆ Լճի սառցե կեղև:
7. (փխբ․) որևէ բանի արտաքին պատյան ◆ Մի՞թե այդ անփույթ ու խայտուն կեղևին տակ խորունկ հոգի մը կա պահված։ Լևոն Շանթ
8. (փխբ․) արտաքին տեսք՝ կերպարանք՝ երևույթ ◆ Քնքուշ սերն էլ է ծածկվում մի արտաքին ցուրտ կոշտության կեղևով: Հովհաննես Հովհաննիսյան
9. (պաշտանվ․) տե՛ս պատյան
10. (խոհր․) որոշ մթերքների ջերմամշակման գործընթացում պատրաստի մթերքի վրա առաջացած տարբեր երանգների, հաստատության կեղև, նաև՝ բանջարեղենի, մրգերի և այլնի արտաքին պաշտպանական շերտ
11. (գյուղտնտ․) (անտառ․) բարակ շերտ

Հոմանիշներ

1. կտվոն (ժղ․)
2. կլեպ, պատյան, պատիճ, (ժղ․)՝ կճեպ, կպեճ, պաճուկ, բաճիճ, փոճոկ, փեճեկ, խեճեպ, խռճեկ, փուր, փոփոկ, կղեղ, ոզոխ, մաշկ, թաղանթ, բուճուճ, բրջուկ, կտև, ծանծ, թեփ, ծնծո, ծնծոց
3. կողինձ, կողունձ
4. խեջուր, կլեպ, կճեպ
5. կոտ, խեցի, պատյան

Արտահայտություններ

1. կեղև բռնել - տե՛ս կեղևակապել
2. կեղև կապել - տե՛ս կեղևակապել
3. կեղևը հանել - տե՛ս կեղևահանել

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ hull, scorza, corteccia գերմաներեն՝ romp դանիերեն՝ skrog թուրքերեն՝ gövde իսպաներեն՝ cáscara իտալերեն՝ guscio հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ кора (ru) ‎(kora), корка (ru) ‎(korka), скорлупа (ru) ‎(skorlupa), кожица (ru) ‎(kožica), кожа (ru) ‎(koža), кожура (ru) ‎(kožura), шелуха (ru) ‎(šeluxa) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝ croûte

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։
• Հարությունյան Լ․ Վ․, Թանգամյան Տ․Վ, Զավարյան Է․ Լ․ և ուրիշներ, Բուսաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բացատրական բառարան, Երևան, ««Հայբուսակ»», 2002 — 272 էջ։
• Մ․Խ․ Պողոսյան, Ֆրանսերեն-հայերեն ագրոէկոլոգիական և անտառագիտական տերմինների համառոտ բառարան (ՀԳԱ), Երևան, 2005 — 144 էջ։