պսակ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [psɑk]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ պսակ
վանկեր՝ պ(ը)•սակ
Ստուգաբանություն
խմբագրելՓոխառություն իրանական աղբյուրից՝ *pusāk. հմմտ. ավեստերեն pusā-, պարթևերեն pwsg, սողդ. ‘psik:
Գոյական
- թարմ ծաղիկներից ու ոստերից հյուսած շրջանակաձև զարդ ◆ Աղջիկները ծաղիկներից պսակներ հյուսեցին ու դրեցին գլխներին։
- ոսկեձույլ կամ արծաթաձույլ գոհարազարդ ատամնաձև շրջանակ, որ թագավորները կրում էին իրենց գլխին, որպես իշխանության խորհրդանիշ, թագ
- դափնե կամ ձիթենու ճյուղերից ու տերևներից հյուսված շրջանակ, որ տալիս էին հաղթողներին ի նշան հարգանքի՝ փառքի
- ծաղկահյուս կամ մետաղյա ծաղկազարդ շրջանակ, որ իբրև հարգանքի նշան դնում են հանգուցյալի դագաղի վրա, ապա՝ գերեզմանին
- ամուսնացողների գլխին եկեղեցական արարողության ժամանակ դրվող թագ
- պսակադրության եկեղեցական ծեսը՝ արարողությունը
- առհասարակ՝ պսակադրություն, ամուսնություն
- լուսապսակ, արեգակի, լուսնի կամ պայծառ աստղերի շուրջը եղող վառ ծիածանային շրջանակ
- առանձին կամ իրար միացած թերթիկներից կազմված ծաղկամասը, ծաղկի պսակ, ծաղկապսակ
- ծառի պսականման մասը, ծառի ճյուղավորումների պսակաձև ամբողջությունը
- (փխբ․) պսակաձև առարկա՝ իր՝ զանազան բաների կուտակություն, պսակաձև բան ◆ Մեջ առ մեջ լայն շերտերով ձգվել Էին բարեկազմ ցողուններով և դեղնավուն պսակներով գեղեցկացած արևածաղկի ցանքերը ։ Է. Զեդգինիձե
- (փխբ․) պսակաձև ծածկույթ ◆ Լեռների գլխին բյուրեղյա պսակ, շուրջը ամպերի երամն է լողում։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (փխբ․) որևէ բանի բարձրագույն աստիճանը, կատարելություն ◆ Կկամենայի իմանալ ո՞վ Է եղել այն երևելի ծաղրածուն, որ մարդուն անվանել է «Ստեղծագործությունների պսակ»: (Նար-Դոս)
- (փխբ․) որևէ բան զարդարող՝ նրա զարդը՝ պարծանքը հանդիսացող բան ◆ Քո այժմյան վարմունքը ես կհամարեմ այն բազմաթիվ զոհաբերությունների պսակը, որոնցով դու շատ անգամ ապացուցել ես քո բարձր արժանավորությունները։ (Րաֆֆի)
- (փխբ․) արժանիքի՝ գեղեցկության՝ բարեմասնությունների արտաքին նշան ◆ Զուրկ էր արտաքին փայլի այդ պսակներից: (Նար-Դոս)
- (փխբ․) զարդ, զարդարանք, պաճուճանք ◆ Ճակատիս աստղե պսակ ունիմ։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (շին․) փայտե կառուցվածքների յուրաքանչյուր գերանաշարքը
- (կզմխս․) պսակաձև կազմություն ունեցող զանազան բաների բաղադրյալ անվանումների բաղադրիչ ◆ Ճաճանչավոր պսակ (ճաճանչապսակ), առնու ծեփուկի պսակ, Վեներայի պսակ, արտևանային պսակ:
- (փխբ․) լույսի շրջանաձև փունջ՝ ցոլք ◆ Լուսինն սկգբում պսակի մեջ առավ ամբողջ ներուն։ (Հակոբ Մանանդյան)
- (ջրբերկ․) ըստ Ե.Ա.Ֆերսմանի և Էլի դը Բոմոնի, բնական գործընթացի ազդեցության տարածման մարզ
Հոմանիշներ
խմբագրել- ծաղկեպսակ, շափրակ, դրասանգ
- տե՛ս թագ
- մեռելապսակ, շիրմապսակ
- դափնեպսակ, բրաբիոն (հնց․)
- տե՛ս պսակադրություն, ամուսնություն, հարսանիք
- լուսապսակ, բակ, կող
- տե՛ս ծաղկապսակ
- տե՛ս կատարելություն
- զարդ, զարդարանք, արդուզարդ, պաճուճանք, պերճանք, պճնանք, պճնություն, սազք (ժղ․)
- (արևմտհ․) զարդանախշ, զարդադրվագ, զարդանկար, զարդապատկեր, զարդաքանդակ
- (եկեղ․) պահեղիկ, կուլակ
- ծնոտ (կամրջի, դռան, պատուհանի)
- տե՛ս քիվ
Արտահայտություններ
խմբագրել- պսակ կապել
- պսակ հյուսել՝ կազմել
- պսակադրության ծեսը կատարել, պսակել
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | պսակ(ը) | պսակներ(ը) |
| Սեռ. | պսակի | պսակների |
| Տր. | պսակի(ն) | պսակների(ն) |
| Հայց. | պսակ(ը) | պսակներ(ը) |
| Բաց. | պսակից | պսակներից |
| Գործ. | պսակով | պսակներով |
| Ներգ. | պսակում | պսակներում |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։
- Հարությունյան Լ․ Վ․, Թանգամյան Տ․Վ, Զավարյան Է․ Լ․ և ուրիշներ, Բուսաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բացատրական բառարան, Երևան, ««Հայբուսակ»», 2002 — 272 էջ։
- Ավետիսյան Վ․Ա․ և ուրիշներ, Ջրաերկրաբանական և ինժեներաերկրաբանական ռուս-հայերեն բացատրական բառարան (Գիտություն), Երևան, 1995 — 351 էջ։