վեր

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [vɛɾ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ վեր

վանկեր՝ վեր 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *uper- «վեր, վրա» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն upári, լատիներեն s-uper, գոթերեն ufar «վեր, վրա»։

Գոյական

1. վերևի մասը, կողմը, վերևը, վերնամաս ◆ Վերից իջնող հեղեղը խորացրել էր հունը։ (Ակսել Բակունց)
2. բարձունք, բարձր տեղ ◆ Ամպերը վերում են, տները, ցածում։ (Գ. Բարոյան)
3. վերերը (հոգն.)

Կապ

1. ցույց է տալիս գործողության ուղղվածությունը դեպի վերև ◆ վեր ելնել, գնալ

Մակբայ

1. բարձր, դեպի վերև ◆ Վեր տարեք սնդուկները։

Ածական

1. վերևի, վերևում գտնվող, վերևում, վերևը ◆ Իրենց ուսերին, Ջավախքից էլ վեր, բռնած պահում են մի ուրիշ աշխարհ Հովհաննես Թումանյան
2. գերազանց, ավելի, գերադաս, գերակա ◆ Ազատությունը վեր է կյանքից։ Դերենիկ Դեմիրճյան
3. նախորդ շարադրանքի մեջ եղած, հիշված, ասված, նախընթաց ◆ Մեր վերը հիշած մերձավոր ««անցյալը»» և՛ օտար է, և՛ հեռավոր։ (Վահան Տերյան)

Կապ

1. ավելի, դուրս, ավել, առավել ◆ ուժերից վեր, չափից վեր, սպասածից վեր
2. ի վեր, հետո, որևէ բանից, ժամանակից սկսած մինչև… ◆ Շատ եմ փոխվել այն օրից ի վեր: Հովհաննես Թումանյան
3. գործածվում է որպես հրամայական բացականչություն, վեր կաց, ելիր ◆ Վեր, է՜, ա՛յ պառավ, վե՛ր, մի տես ով է եկել։ (Ակսել Բակունց)
4. կազմում է բազմաթիվ հարադրություններ, ցույց տալով գոծողության ուղղվածությունը դեպի վերև (հաճախ որպես հավելադրություն)

Հոմանիշներ

1. վերնամաս (վերևի մասը, կողմը)

Մակբայ

1. բարձր, վերև
2. տե՛ս գերադաս, գերակա
3. տե՛ս նախընթաց

Կապ

1. ավելի, ավել, առավել
2. հետո, իվեր (որևէ բանից, ժամանակին սկսած մինչև)

Արտահայտություններ

1. վեր ածել
   1. թափել, գետին գցել ◆ Հագուստը լճի ափին վեր ածած էր, հավաքեցի, բերի։ Հովհաննես Թումանյան
   2. ետ տալ, փսխել
   3. թափ տալ, ներքև թափել (միրգը ծառից)
   4. արտասուք՝ բարկություն՝ անեծք թափել, արտասվել
   5. փոխարկել, դարձնել ◆ Վեր է ածել հին աշխարհը մի շիրմատան։ Պարույր Սևակ
   6. (գրկն․) մի լեզվից այլ լեզվով թարգմանել, փոխադրել ◆ (Նրա) հայերեն արտահայտությունները բառացի կերպով ռուսերենի վեր ածել՝ անհնարին էր։ (Վահան Տերյան)
2. վեր առնել
   1. որևէ բան գետնից վերցնել, բարձրացնել
   2. բարձրացնել, վեր հանել
   3. հետը վեցնել
   4. ի ցույց դնել, որպես օրինակ վերցնել, հիշել
   5. տե՛ս վերառնել
   6. գործածվում է որպես թարմատար, հենց, ուղղակի ◆ Մարդ վեր առնի մի լավ քոթակի, տեսնենք էլ ինչպես կշարունակի չլսել։
   7. վերցնել, քաշել, մի կողմ տանել (ծածկույթը, վերմակը և այլն)
3. վեր բարձրանալ - նույնն է` բարձրանալ
4. վեր բարձրացնել - նույնն է` բարձրացնել
5. վեր բռնել
   1. բարձր բռնել, պահել
   2. իր վրա պահել, կրել
   3. գերադասել, բարձր համարել, նախընտրել
6. վեր գալ - բարձրանալ (անհնձն.)
7. վեր գրել - գույքը ցուցակագրել (բռնագրավման, աճուրդի հանելու և այլնի համար)
8. վեր դասել - բարձր համարել, գերադասել
9. վեր դիր անել
   1. բարձրացնել-իջեցնել
   2. երկար ու բարակ մտածել, կշռադատել, ծանրութեթև անել
10. վեր ելնել - նույնն է` ելնել
11. վեր թռչել
    1. դեպի վերև թռչել
    2. օդ բարձրանալ (թռչող մեքենաների մասին)
    3. թռչել, ճախրել
    4. ցատկել
    5. քնից հանկարծ արթնանալ
    6. ընդոստնել
    7. ելնել
    8. ցնծալ, ուրախանալ
12. վեր թռցնել
    1. դեպի վերև նետել, գցել
    2. թռցնել
    3. հափշտակել
    4. դեպի վերև ձգել, բարձրացնել
13. վեր կալել (ժղ․)
    1. վերցնել
    2. բռնել տալ (պտուղ, բերք)
    3. հանձն առնել, ստանձնել
    4. կատաղել, գազազել
14. վեր կանգնել
    1. ոտքի ելնել
    2. առողջանալ, վեր կենալ, կազդուրվել
    3. մի բանից բարձր պահել իրեն, ազատ, զերծ մնալ, անկողմնակալ լինել ◆ Կառավարության ղեկավարը պետք է կուսակցություններից վեր կանգնի: (Կ. Ռյուկման)
15. վեր կացնել
    1. տեղից հանել, բարձրացնել
    2. զարթեցնել, արթնացնել
    3. ոտքի հանել, կռվի, պայքարի մղել
16. վեր կենալ
    1. ելնել, բարձրանալ
    2. արթնանալ, զարթնել
    3. ոտքի ելնել, ոտքի կանգնել
    4. ապստամբել, ըմբոստանալ
    5. ցատկել, ոստնել
    6. ընդիմանալ, հակառակել
    7. հարձակվել
    8. ծագել, տեղի ունենալ, առաջանալ, առաջ գալ, բարձրանալ ◆ Գիշերն ուժեղ բուք վեր կացավ: Հովհաննես Թումանյան
    9. վերանալ
    10. գործավում է որպես թերմատար, հենց, ուղղակի, պարզապես ◆ Մարդ վեր կենա, մի լավ շշպռի։, ◆ Դու Մուսայի խելքով ընկած, վեր էս կենում մեր դեմ խոսում։ Հովհաննես Թումանյան
17. վեր կոչել - վերև կանչել, հրավիրել
18. վեր հանել
    1. բարձրացնել
    2. արթնացնել
    3. թունդ հանել, ոգևորել, խանդավառել
    4. հուզել, ալեկոծվել, տակնուվրա անել
    5. բացահայտել, ցույց տալ
    6. վեր կացնել բարձրացնել (ընկածին)
19. վեր հատել - հարվածել, խփել, ծեծել
20. վեր նստեցնել - հանգստացնել, խաղաղեցնել (սիրտը, հոգին, միտքը, և այլն)
21. վեր պահել
    1. բարձր պահել, բռնել
    2. տնկել, ցցել
22. վեր վարել
    1. դեպի վեր ուղղել
    2. օդը թռցնել, օդի մեջ բարձրացնել
    3. օդին տալ, քամուն տալ, հենց այնպել խոսել, շաղակրատել
23. վեր տալ
    1. հարել, հնձել
    2. թափել
    3. քաղել
    4. մարմնի վրա բշտիկներ դուրս տալ
    5. թափվել
24. վեր ցատկել
    1. տեղից վեր թռչել, ելնել
    2. հանկարծ արթնանալ, զրաթնել
25. վեր ունել - վերցնել (գվռ․)
26. վեր քաղել - հավաքել (սեղանը, սպռոցը և այլն)
27. վեր քաշել
    1. դեպի վեր ձգել, ձգելով բարձրացնել
    2. դեպի վեր շարժել (ուսերը, հոնքերը և այլն)
    3. ձգել, գեղգեղացնել (երգ, նվագ և այլն)
28. վեր քշված - ապուշ
29. վերից լույս բացվել - երջանկություն ծագել, հասնել (երկնքից)
30. վերից վար
    1. վերևից ներքև
    2. ամբողջ հասակով
    3. ծայրից ծայր

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ

Թարգմանություն

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։