տուն
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [tun]
.jpg)
Դասական ուղղագրութեամբ՝ տուն
վանկեր՝ տուն
Ստուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ *dem-՝ *dem(o)- «կառուցել, իրար հարմարեցնել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն dāma- «տուն», հունարեն δώμα «տուն»։
Գոյական
- բնակության կամ տարբեր հիմնարկների ու ձեռնարկությունների օգտագործման համար կառուցված շենք, շինություն, կառույց ◆ Հեռվից երևում էին քաղաքի տները:
- բնակարան ◆ Գարեգինը տնից դուրս էր գալիս աքլորականչին Սերո Խանզադյան
- մարդու մշտական բնակավայրը (հայրենի գյուղը՝ քաղաքը՝ երկիրը) ◆ Նա տուն էր գալիս կարմիր բանակից (Նաիրի Զարյան)
- ընտանիք, գերդաստան ◆ Միակ նեցուկն էր նա տան՝ բոլորին պահող Եղիշե Չարենց
- տնային տնտեսություն ◆ Տան գործերում բոլորովին անընդունակ էր Սերո Խանզադյան
- կուլտուր-լուսավորական, գիտական, կենցաղային ևն հաստատություն, ինչպես և դրա շենքը ◆ Պիոներական տուն, արվեստի աշխատողների տուն։
- առևտրական հիմնարկություն՝ հաստատություն ◆ Առևտրի տուն:
- (պատմ․) ազնվական տոհմ Նախարարական տներից շատերը վայելում էին առանձին արտոնություններ (Րաֆֆի)։
- (պատմ․) թագավորական տոհմ, Հարսաություն, դինաստիա։ Արշակունյաց տուն։
- (գրականագիտություն)։ հանգերի համակարգով և ընդհանուր առոգանությամբ կամ միայն առոգանությամբ (առանց հանգավորման) միավորված մի քանի չափածո տողերի միասություն, որ չափական ստեղծագործության մեկ կառուցվածքային հատվածն է կազմում։ Քառատող տուն, ութտողանի տուն։
- զանազան խաղերի մեջ (նարդի, դամա ևն)՝ խաղատախտակի բաժանմունքներից յուրաքանչյուրը։
- սենյակ ◆ Իրիցկինը ներքի տնից դուրս վազեց։ (Ակսել Բակունց)
- (փոխաբերական) գյուղ՝ քաղաք կամ երկիր, որպես բնակիչների ընդհանուր կացարան՝ օջախ։ Ամեն օր ծեգին… դիտում (եմ) մեր քաղաքամայր տունը նորակերտ (Սարմեն)։
- երգ, ծուխ։ Գյուղն ուներ ութսուներեք տուն (Գ. Սարյան)։
- (գվռ․):գութանի լծերի ամեն մի բաժանմունքը։
- (գվռ․): ջուլհակի բանկահի նետի տակ գտնվող փայտը։
- (գվռ․): մի զգեստ կարելու համար անհրաժեշտ բոլոր պարագաները։
- (կրոն.): աստվածաշնչի մեջ փոքրիկ հատված, որ առանձին թվահամար է կրում։
- (փխբ․), (ժղ․) խելք, միտք։ Տան մը հարկը պակաս է։
- (ժղ․) կին։
Հոմանիշներ
խմբագրել- բնակարան, օթևան, պալատ, դղյակ, դաստակերտ, առանձնատուն, մենատուն, վրան, տաղավար
- ազգ, ազգատոհմ, ցեղ
- երկիր, աշխարհ
Արտահայտություններ
խմբագրել- տուն անել
- ներս անել, ներ քաշել՝ ածել
- տուն ու տեղ անել, տան՝ ընտանիքի տեր դարձնել
- բանտարկել
- տուն արած, դուռը երեսին փակած - անտեր անտերունչ
- տուն բերել - նույնն է՝ տուն տանել
- տուն գլուխ - ամեն մի տուն, յուրաքանչյուր տնից, ամեն տնից
- տուն գնալ - նորահարսի առաջին անգամ իր ծնողների տուն այցելել
- ներս՝ տուն մտնել
- որևէ հեռավոր տեղից՝ օտարությունից հայրենիք վերադառնալ
- տուն գցել - ներս մտցնել, մի կերպ ներս անել, ներս շպրտել
- տուն բերել, յուրացնել տակով անել
- տուն դառնալ - նույնն է՝ տուն ու տեղ դառնալ
- տուն վերադառնալ
- տուն դնել - տուն ու տեղ լինել, ընտանիք կազմել, տան՛ ստացվածքի տեր դառնալ
- տուն թողնել - թույլ տալ իր տունը մտնելու՝ գալու, ներս ընդունել
- տուն շինել - բարօրություն բերել, խաղաղություն հաստատել, բարիք գործել
- տուն տալ (արևմտհ․) - նույնն է՝ տոն տալ (տոնի էակ)
- տուն տանել - իր տունը հրավիրել
- տուն տեղ - տե՛ս տունտեղ
- տուն ու դուրս անել - և՝ տան և՝ դրսի աշխատանք կատարել
- տունը անցնել - նույնն է՝ տունը քանդվել
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։
- Լ․ Տիմոֆեև, Ն․ Վենգրով, Գրականագիտական տերմինների համառոտ բառարան (Հայպետուսմանհրատ), Երևան, 1957 — 247 էջ։