աղուհաց
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑʁuˈhɑt͡sʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ աղուհաց
վանկեր՝ ա•ղու•հաց
Կազմություն խմբագրել
Արմատ՝ աղ, արմատ՝ ու, արմատ՝ հաց:
Գոյական
- աղ և հաց (որպես համեստագույն սնունդ) ◆ Աղուհացով ապրել։
- (կրոն․) աղով ու հացով ապրելը, պահեցողություն
- ընդհանրապես՝ կերակուր, սնունդ
- (փխբ․) երախտիք, լավություն ◆ Այ իմ աղուհացը նրա աչքերը բռնի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Ահմադ ջան, մեր աղուհացն էլ քեզ հալալ լինի։ Հովհաննես Թումանյան
- (փխբ․) բարեկամություն, բարեկամության խորհրդանիշ ◆ Տասնուհինգ տարվա մեր կերած աղուհացը դու ամենաանամոթ կերպով ոտնատակ արիր։ (Շիրվանզադե)
- Մեծապատիվ հյուրին /հյուրերին/
ընդունելիս ազգային աղուհացով դիմավորելը հարգանքի նշան է։ Խաղաղության ձգտում է նաե թշնամուն դիմավորելը։ Հայերը ազգային այս ավանդությունը պահպանում են հնագույն ժամանակներից։
- (խոհր․) մեծապատիվ հյուրերին ընդունելիս ազգային աղուհացով դիմավորելը հարգանքի նշան է
Հոմանիշներ խմբագրել
- սնունդ, կերակուր, ուտելիք, ուտելեղեն, կեր, պարեն, ճարակ, աղապետ, ջամբ, (հնց․)
- հյուրասիրություն, հյուրընկալություն, հյուրամեծարություն, հյուրամեծարանք, պատվասիրություն, օտարընկալություն (հնց․), մենձրանք (գվռ․)
- տե՛ս երախտիք
- տե՛ս պաս
Արտահայտություններ խմբագրել
- աղուհաց ուտել՝ կտրել մեկի հետ - մտերիմ, աննենգ բարեկամ դառնալ, բարեկամություն հաստատել ◆ Ի՞նչ ես ուզում մեզանից, չեմ ուզում քո աղջիկը, քեզ հետ աղ ու հաց չեմ կտրում։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Քեզ հետ մի բեռ աղուհաց եմ կերել, չեմ թողալ, որ էն սևագլխների երեսը գնաս։ (Պերճ Պռոշյան)
- աղուհացը մոռանալ՝ ուրանալ՝ գետնով տալ՝ դեն գցել՝ ոտի տակ տալ՝ ոտնանտակ տալ - երախտիքը մոռանալ, ապերախտ լինել ◆ Մի անգամ քեզ մոտ մի վառել եմ կերել. էն աղուհացը դեռ չեմ մոռացել: Հովհաննես Թումանյան ◆ Խայտառակում, անվանարկում էին Գարսոյին, որ Փարսադանի տան կերած աղուհացը ոտի տակ է տվել։ Մաթևոս Դարբինյան
- աղուհացին կուրացած - ապերախտ
- աղուհաց մատուցել - աղուհաց ներկայացնել ի նշան հյուրընկալության
- աղուհացը աչքերդ բռնի, քոռացնի (բռնեց, կալավ) - երախտիքը մոռանալու պատճառով կուրանա, արած լավությունը կթիցը դուրս գա ◆ Մեր տան կերած աղուհացը քոռացնի, աչքերդ բռնի։ (Ակսել Բակունց)
- աղուհացից օրեր (եկեղ․) - մեծ պասի օրեր, մեծ պաս
- աղուհաց՝ սիրտը բաց - ասվում է նրանց մասին, որ չունևոր են, բայց սրտաբաց, հյուրասեր են
- աղուհացը կտրել -
- մեկի տանը հյուրասիրություն, աղուհաց վայելած լինել ◆ Ձեր աղուհացը շատ եմ կտրել։ Սահակ Ամատունի
- մեկին պաշտոնանկ անելով նյութապես վնասել ◆ Ինձ գործից հանեց, իմ աղուհացը կտրեց։ Սահակ Ամատունի
- աղուհացը ուժով ա ըլել, եղել - շատ լավություն, երախտիք արած լինելով փորձանքից ազատվել է
- աղուհացի վրա ըլել, լինել - մեկի տանը հաճախակի, նրա հաշվին երկար ապրած լինել◆ Մարդն էլ, որ քո տանը կերել, խմել, ամսով-տարով քո աղուհացը վրա յա եղել, աչքը աչքիդ առնելիս, հենց գիտես թե գյուլլով խփեցին։ (Խաչատուր Աբովյան)
- աղուհացին քոռ մտիկ անել - երախտամոռ լինել, իրար հետ կերած-խմածն անտեսել ◆ Ինչպես կարելի ա մարդու աղուհացին քոռ մտիկ անել։ Հովհաննես Ճուղուրյան
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։