խազ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [χɑz]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ խազ
վանկեր՝ խազ
խազ1 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Փոխառված է կովկասյան լեզուներից, հմմտ.՝ վրացերեն «խազի»՝ գիծ, շարք, «խազվա»՝ գիծ քաշել, գծագրել, «մխազվելի»՝ գծագրիչ, «դախազվա»՝ գծեր քաշել, կանոնավորել, հատակագիծ պատրաստել, «դախազուլոբա»՝ հատակագիծ, պատկեր, կյուրին «խազ»՝ ճեղքել, լազերեն «խազ»՝ գծել։
Գոյական խմբագրել
- գիծ ◆ Ձողերի վրա կային շատ…խազեր: (Րաֆֆի) ◆ Ընդհանուր ժողովում ձերոնք իրենք խազ կքաշեն նրա վրա։ Սերո Խանզադյան
- հին հայկական երաժշտական նշանագրերի անվանումը, ձայնանիշ ◆ Նա վերստին սիրով դարձավ իր գուսանին և խազերին: Պարույր Սևակ
- ձեռքի ափի մեջ եղած գծերը ◆ Ափի խազերի միջոցով արվում են գուշակություններ։
- աղեղի վրա գծված տեղ, ուր դրվում է նետը (հնց․)
- նետի տակի փոս արած տեղը, որ դրվում է աղեղի լարի վրա, սուփար (հնց․)
- գլխի մազերի սանրվածքի մեջ բացված գիծ, վարս ◆ Գլխուն վրա կը բանա խազն սպիտակ։ (Դանիել Վարուժան)
- գծաձև ճեղք, ճեղքվածք, քերծվածք
- երաժշտական հնչյուն ◆ Երգ է հոգիս, ուր խազերն են թրթռում (Վ. Դաքեսյան) ◆ Հզոր լարերուն մեջ բնավ չկան…մեզկ գգվանքը թույլ խազերու: (Միսաք Մեծարենց)
- (երաժշտ․) գիծ, գծանիշ (նևմա)
- տե՛ս հայկական խազային նոտագրություն
Հոմանիշներ խմբագրել
- տե´ս գիծ
- ձայնանիշ (հին հայկական) (երժշտ․)
- ձեռնանիշ (ձեռքի ափերի գծերը)
- սուփար (նետի տակի փաոս տեղը, որ դրվում է աղեղի լարի վրա) (պատմ․)
- տե´ս մազագիծ, հերագիծ
- Քրիստոնեական խորհրդանիշ և պաշտամունքի առարկա շատ կրսններում, որին վերագրվում են գերբնական մոգական հատկություններ։
Արտահայտություններ խմբագրել
- խազ քաշել - գծել, գիծ քաշել
- խազ քաշել մեկի վրա - մեկի հետ հարաբերությունները խզել
- տե´ս քերծվածք
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | խազ(ը) | խազեր(ը) |
| Սեռ. | խազի | խազերի |
| Տր. | խազի(ն) | խազերի(ն) |
| Հայց. | խազ(ը) | խազեր(ը) |
| Բաց. | խազից | խազերից |
| Գործ. | խազով | խազերով |
| Ներգ. | խազում | խազերում |
| Թարգմանություններ | |
խազ2 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Փոխառություն իրանական աղբյուրից. հմմտ. պարսկերեն xāz «չեչաքար, պեմզա»։
Գոյական խմբագրել
- քար
| Բաղադրյալ բառեր | |
խազ3 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Ծագում է իրանական աղբյուրից և փոխառված է դատախազ, մատակախազ բառերի կազմում. հմմտ. միջին պարսկերեն xvāstan (xvāz), սողդերեն juz «ուզել, խնդրել, պահանջել»։
Ածական խմբագրել
- մոլեգնորեն ցանկացող
| Բաղադրյալ բառեր | |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Կ․Ե․ Մելիք-Վրթանեսյան, Մ․ Ա․ Տոնյան, Երաժշտական բացատրական բառարան, Երևան, «Խորհրդային գրող», 1989 — 270 էջ։