տագնապ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [tɑɡˈnɑp]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ տագնապ
վանկեր՝ տագ•նապ
Ստուգաբանություն
խմբագրելԾագումն անհայտ է։
Գոյական
- անհանգստություն, հուզմունք, խռովություն ◆ Յուր զավակներին հեռացնելուց հետո, նա գտնվում էր հոգեկան խորին տագնապի մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Սև տագնապները իմ սիրտը լցրին․ -Արդյոք ո՞ւր ես դու, իմ անուշ երազ։ (Վահան Տերյան)
- հիվանդության ամենավտանգավոր՝ վճռական պահը, որին հետևում է մահ կամ առողջացում, ճգնաժամ ◆ Հետևյալ օրը բժիշկներըի նոր քննությունը հաստատեց, որ տագնապն անցել է։ (Շիրվանզադե)
- լարված՝ վտանգավոր դրություն, ծանր՝ դժվար կացություն ◆ Դու քո հայրենիքի ամենադժվարին տագնապի միջոցումն, փոխանակ նրան պաշտպան հանդիսանալու, քո դավաճան ձեռքը մեկնում ես դեպի թշնամին։ (Րաֆֆի)
- ահ, ահաբեկություն, սարսափ ◆ Անցավ խաղաղության ժամանակը, եկավ արյան և կոտորածի տագնապը։ (Րաֆֆի)
- խուճապ, իրարանցում, շփոթություն ◆ Մի քանի կետերում հայոց հարձակումն ու հասցրած տագնապը այն աստիճան սաստիկ էր, որ արաբացիք ստիպված էին նահանջել դեպի ներքին պատնեշները։ (Մուրացան)
- կապիտալիստական երկրներում ապրանքների պարբերաբար երևան եկող գերարտադրություն, ճգնաժամ ◆ Արշակն ութ ամսից ի վեր գործազուրկ էր․ միջազգային տնտեսական տագնապը նրան փողոց շպրտեց։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Առևտրի տագնապը, զոր իր վաճառական եղած ատենին այնքան լավ կճանչնար, նորեն իր վրա, իր համեստ միջնորդի ապրուստին վրա ալ կ'իշխեր։ (Գրիգոր Զոհրապ)
- վերահաս վտանգից զգուշացնող ազդանշան (հատկապես պատերազմի ժամանակ) ◆ Շեփորները տագնապ ազդարարեցին։
- վտանգ, աղետ ◆ Շեփորները ծղրտացին՝ գուժելով տագնապ։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- օրհաս, վախճան ◆ Իշխանը հասկացավ արքայի ակնարկության խորհուրդը և թեպետ համոզված, որ նա ուրախ է մեռնելու համար, այսուամենայնիվ սրտի խորքից վշտացավ, որ յուր նամակն է տագնապն շտապեցրել։ (Մուրացան)
- շտապանք, արտորանք, շտապելը, փութալը, աճապարանք ◆ Ամրոցականները հեռվից նրանց տեսնելով կարծեցին թե թշնամու առաջապահներն են և սկսան տագնապով դեպի մարտկոցները վազել։ (Մուրացան)
- վիշտ, ցավ ◆ Հինը հևում է ահա ներքևում։ Տագնապից գալարվում է։ Նվում է։ Եղիշե Չարենց
- որևէ բանի սուր պակասություն ◆ Իսկ երբ դրամական տագնապի մեջ գտնվին, «Աստված, Աբիսողոմ աղա մը ղրկե մեզի» կըսեն։ Հակոբ Պարոնյան
- (պաշտանվ․) զորքը գործողություններին պատրաստության վիճակի բերելու ազդանշան (հրաման)
Հոմանիշներ
խմբագրել- անհանգստություն, հուզում, հուզմունք, խռովք, խռովություն, (հզվդ․)՝ հնհնուք, տագնապանք, տագնապություն
- ճգնաժամ
- ահազանգ, տագնապանշան, տագնապաշչակ, հավար (գվռ․)
- տե՛ս ահ
- տե՛ս խուճապ
- տե՛ս օրհաս
- տե՛ս շտապանք
- տե՛ս վիշտ
- տե՛ս ճգնաժամ
Արտահայտություններ
խմբագրել- տագնապ բարձրացնել - խուճապ՝ իրարանցում գցել ◆ Արմենը հուսադրում էր, բայց և թաքուն վազում բժիշկների մոտ, տագնապ բարձրացնում։ (Բոգդան Վերդյան)
- տագնապ գցել
- տագնապ առաջացնել, խուճապ՝ իրարանցում առաջ բերել
- ահ ու երկյուղով պատել, երկյուղ պատճառել սարսափեցնել
- տագնապ հնչեցնել
- վտանգի ազդանշան տալ
- վերահաս վտանգի՝ աղետի մասին հրապարակով հայտարարել՝ ահազանգել՝ զգուշացնել
- տագնապ տալ
- վտանգի ազդանշան տալ
- վերահաս վտանգի՝ աղետի մասին հրապարակով հայտարարել՝ ահազանգել՝ զգուշացնել
- տագնապի մատնել - անհանգստացնել, հուզել ◆ (Բագրատյանին) Նոր տագնապի է մատնում հայերի տեղահանության և կոտորածի բոթը։ (Մամուլ)
- տագնապի մեջ գցել - ահ ու երկյուղով պատել, երկյուղ պատճառել սարսափեցնել
- հոգուն տագնապ բերել - հոգեկան անհանգստություն պատճառել ◆ Տագնապ էր բերում հոգուն։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- մահվան տագնապ
- քիմիական տագնապ - թշնամու օդային քիմիական հարձակման մասին ազդարարող ազդանշան
- օդային տագնապ - ազդանշան, որ հայտնում է թշնամու օդային հարձակման մասին ◆ Ամեն անգամ, երբ օդային տագնապի ազդանշան էր լինում, բոլորը վեր էին կենում ու վազում էին դեպի ձագարները։ (Հրաչյա Քոչար)
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | տագնապ(ը) | տագնապներ(ը) |
| Սեռ. | տագնապի | տագնապների |
| Տր. | տագնապի(ն) | տագնապների(ն) |
| Հայց. | տագնապ(ը) | տագնապներ(ը) |
| Բաց. | տագնապից | տագնապներից |
| Գործ. | տագնապով | տագնապներով |
| Ներգ. | տագնապում | տագնապներում |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
- Ֆարիդ Գրիգորյան, Ռազմագիտական տերմինների դպրոցական հայերեն-ռուսերեն թարգմանական-բացատրական բառարան (Մակմիլան-Արմենիա), Երևան, 2006 — 144 էջ։