խավար
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [χɑˈvɑɾ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ խաւար
վանկեր՝ խա•վար
Ստուգաբանություն
խմբագրելՓոխառություն իրանական աղբյուրից. հմմտ. միջին պարսկերեն xvarvarān, պազենդական xvawār, պարսկերեն xāvar «արևմուտք», այլև «արևմուտքի խավարային գոտի, խավար»։
Գոյական
- լույսի բացակայություն, բացարձակ մթություն ◆ Չէին շողշողում լուսինն ու աստղեր, խավարն ասաց թե պատած խավարով։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (փխբ․) հետամնացություն, տգիտություն ◆ Ով պիտի հանե հայ գյուղը այս խավարից, այս աղքատությունից։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (փխբ․) տրտմություն, թախիծ, վիշտ, անհուսություն ◆ Հոգուս մեջ խավար է տիրում։
- (փխբ․) անհայտություն ◆ Մենք խավարից ի լույս ածեցինք մի ամբողջ պատմություն։ (Րաֆֆի)
- (փխբ․) զազրելիություն, գարշելիություն ◆ Միայն այժմ էր պարզվում իր արարքի ամենամթին խավարը։ (Շիրվանզադե)
- (փխբ․) խավարամոլություն ◆ Սպասավորներ բանտի, խավարի: Հովհաննես Թումանյան ◆ (Աբովյանը) այն ժամանակվա հայկական իրականությունը ներկայացնում էր որպես խավարի թագավորություն։ (Դասագիրք)
- (փխբ․) անորոշություն ◆ Գնում եմ փախած անհայտ օրերի, խավարի ընդդեմ։ Հովհաննես Թումանյան
Ածական
- լույսից զուրկ, մութ ◆ Մտավ մեկ հյուղ գեջ ու խավար: (Ավետիք Իսահակյան)
- տեսողությունից զուրկ, կույր ◆ Պոկեց իր խավար աչքերից բարակ թափանցիկ մի քող։ Եղիշե Չարենց
- (փխբ․) մթագնած, ոչ պայծառ, անփայլ ◆ Խավար լուսինը հազիվ էր երևում։ ◆ Խավար ճրագը չէր լուսավորում սենյակը։
- ոչ պարզ, աղոտ, անորոշ ◆ Խավար լուսանկար։ ◆ Խավար տառեր։
- (փխբ․) հետադիմական, խավարամոլ ◆ Խավար ամբոխ, պաշտում ես դու լոկ փայլ ու փող։ Հովհաննես Թումանյան
- (փխբ․) հետամնաց, տգետ ◆ Այդ ժողովուրդը…տարածում էր կուլտուրա ողջ խավար Արևեքում։ (Վահան Թոթովենց) ◆ Դուք ռանչպար մարդիկ, ասավ, Զուրկ ու խավար, քաղցած ու մերկ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Կովը բարի է ու ստեղծարար, բայց մարդիկ չար են, խավար: (Վահան Թոթովենց)
- վատ, չար ◆ Խավար գործեր՝ արարքներ։
- (փխբ․) մռայլ, անհույս, տխուր ◆ Հույսը՝ մար, սիրտը՝ խավար վառ թոնրի մեջ գլորվեց։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (փխբ․) անհայտություն քողով պատված ◆ Բացվեցավ խավար անցյալն իմ մտքում։ Հովհաննես Թումանյան
- (փխբ․) չարագույժ ◆ Ձեն տվավ թաքուն մի խավար կասկած։ Հովհաննես Թումանյան
- խավարը գետնին ընկնել ◆ Խավարը ընկավ գետնին, արևը գալուն մնաց։ (Ջիվանի)
- խավարի ծնունդ ◆ Հաղթանակում են խավարի ծնունդները, իսկ մեծ գործը կործանվում է։ (Նար-Դոս)
- անհավասար բաշխում ◆ Ամեն մարդի էլ հավասար աչքով մտիկ անես, մեկին ավար չանես, մյուսին խավար: Հովհաննես Թումանյան
Հոմանիշներ
խմբագրել- մթություն, գիշեր (փխբ․), (հնց․)՝ անլուսություն, անլուսաշողություն, ադամամութ
- տե՛ս հետամնացություն
- մութ, մթին, անլույս, լուսազուրկ, (գրք․)՝ անճառագայթ, անճաճանչ, աննշույլ, անշող, անցոլ, գիշերակերպ, գիշերային, խավարամած, խավարուտ, խավարչուտ, խավարչտին
Արտահայտություններ
խմբագրել- խավար անել - մեկին մի բանից զրկել
- խավարը գետին ընկնել - լույս բացվել, խավարը փարատվել
- խավար հագնել - մութով պատվել, մթնել, սգի զգեստ հագնել
- խավարի արբանյակ - հետադիմության՝ պահպանողականության գործակից, խավարամոլ
- խավարի ծնունդ - հետադիմության՝ պահպանողականության գործակից, խավարամոլ
Թարգմանություններ | |
|
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։