Հայերեն

ՄՀԱ՝ [kɑjt͡s]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ կայծ

Ստուգաբանություն խմբագրել

Ծագումն անհայտ է։ Աճառյանը հնարավոր է համարում բխեցնել հնդեվրոպական *g^uhēi- արմատի *g^uēi- հնարավոր տարբերակից՝ *-d աճականով (g^uēidi- > կայծ). հմմտ. լիտվերեն gaidrùs, այլև հունարեն φαιδρός՝ «պայծառ, լուսավոր, զվարթ»։ Կասկածելի է նաև համեմատությունը *skāi-(d)- «լուսավոր» արմատից ծագող խայտ արմատի հետ՝ կ/խ հերթագայությամբ։

Գոյական

այրվող կամ շիկացած նյութի, կրակի փոքրագույն մասնիկ
որևէ բանի փայլող, կայծկլտացող փոքր մանսիկ, լուսավոր փայլուն կետ
երկու մարմինների շփումից առաջացած լույս (ֆիզ.)
ընդունակության, զգացմունքի և այլնի արտահայտություն, նշույլ, փայլատակում (փխբ․)
հոգու ջերմություն, եռանդ, խանդ, ավյուն (փխբ․)
կարմրագույն սուտակի մի տեսակը (հնք․)
տպազիոնի տեսակներից մեկը (հնք․)

Հոմանիշներ խմբագրել

պեծ (ժղ․), կրակացայտ (բնստ․), խանձառ (հնց․), անթայր, պծառ (գվռ.), կծպուխ,
նշույլ, ընդունակություն
տե՛ս ջերմություն, եռանդ, ավյուն
տպազիոնակ (հնք․)
տե՛ս սուտակ

Արտահայտություններ խմբագրել

կայծ տալ
1. կայծ առաջացնել
2. կայծկլտալ
3. ջերմություն, եռանդ հաղորդել
կայծ ունենալ
1. ջերմոթյուն, ավյուն ունենալ
2. ընդունակություն, ձիրք ունենալ
կայծ կամ կայծի տալ - կայծկլտալ, առկայծել

Բաղադրյալ բառեր
կայծաբորբ կայծագրել կայծագրվել կայծագրում կայծադետ կայծազերծ կայծալից կայծախաղ կայծախաղաց կայծախառն կայծակ կայծակաբեր կայծակաբույր կայծակալ կայծակախառն կայծակածին կայծակահար կայծականալ կայծակացայտ կայծակել կայծակեղեն կայծակյա կայծակն կայծակնաբար կայծակնաբեր կայծակնաբերան կայծակնաբիբ կայծակնաբորբ կայծակնաբուխ կայծակնագանգուր կայծակնագոռ կայծակնագույն կայծակնադղորդ կայծակնազեն կայծակնազոր կայծակնաթափ կայծակնաթև կայծակնաթիռ կայծակնաթռիչք կայծակնաթույր կայծակնաթուր կայծակնալի կայծակնախոս կայծակնածին կայծակնակերպ կայծակնակիր կայծակնակուռ կայծակնահալած կայծակնահար կայծակնահարել կայծակնահարվել կայծակնահարություն կայծակնահարում կայծակնահյուս կայծակնաձև կայծակնաճաթ կայծակնանճաճանչ կայծակնամահ կայծակնային կայծակնանալ կայծակնաշառաչ կայծակնաշող կայծակնաշողակ կայծակնաշունչ կայծակնապար կայծակնառառ կայծակնասարսափ կայծակնասեր կայծակասլաց կայծակնասպան կայծակնասույր կայծակնասուր կայծակնավազ կայծակնավախ կայծակնավախություն կայծակնավառ կայծակնավարս կայծակնատարած կայծակնատարափ կայծակնատեսիլ կայծակնարագ կայծակնացայտ կայծակնացան կայծակնացնցուղ կայծակնացոլ կայծակնափայլ կայծակել կայծակնընկեց կայծակնորեն կայծակում կայծահան կայծաձիգ կայծամար կայծամարիչ կայծային կայծանալ կայծային կայծանալ կայծանետ կայծանիշ կայծաշատ կայծաշաքար կայծաչափ կայծապարպիչ կայծապտուկ կայծառ կայծառատ կայծասփյուռ կայծավառ կայծատարած կայծատվություն կայծատու կայծարգել կայծարձակ կայծարձակել կայծարձակում կայծացայտ կայծափունջ կայծքար կայծել կայծխոտ կայծծիր կայծկլտալ կայծկլտացնել կայծկլտել կայծկլտոց կայծկլտուկ կայծկլտում կայծկլտուն կայծկլտուք կայծհան կայծհանավոր կայծմարիչ կայծծոռ կայծծոռիկ կայծոստ կայծորսիչ կայծպեծ կայծպեծել կայծվառ կայծվռտել կայծու կայծուկ կայծուն կայծուռիկ կայծուռուցք կայծքար կայծքարակալ կայծքարահող կայքարաման կայծքարատ կայծքարե առկայծել

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ spark, sparkle, glimmer գերմաներեն՝ Funke դանիերեն՝ gnist թուրքերեն՝ kıvılcım իսպաներեն՝ chispa իտալերեն՝ scintilla հոլանդերեն՝ vonk հունարեն՝ շվեդերեն՝ gnista պորտուգալերեն՝ faísca, fagulha, chispa ռուսերեն՝ искра (ru) ‎(iskra), проблеск (ru) ‎(problesk), зачаток (ru) ‎(začatok) վրացերեն՝ ნაპერწკალი ֆրանսերեն՝ étincelle

Աղբյուրներ խմբագրել

Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։