Վիքիբառարան

վրա

Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ վրայ

վանկեր՝ վ(ը)•րա 

Կապ

  1. ցույց է տալիս առարկայի, տեղի, տարածության մակերեսը, վերևի կամ արտաքին կողմը, որին ուղղված է գործողությունը, մի բան զետեղելու, դնելու, տեղավորելու համար կամ որի մակերեսին գտնվում է, տեղի է ունենում մի բան՝ երեսին, վերևը, մակերեսին ◆ Ծառի վրա էլ պտուղներ չէին մնացել։ Գիրքը դրված էր սեղանի վրա: տերևները լողում էին լճակի պարզ հայելու վրա:
  2. նույն նշանակությամբ գործածվում է կապական խնդրի տրական հոլովի փոխարեն ◆ Նստել աթոռի, մահճակալի, բազկաթոռի վրա: (անհնձն.)
  3. ցույց է տալիս այն առարկան, որին մի բան ագուցվում, դրվում, ամրացվում է և այլն ◆ Կարթի վրա մի փոքրիկ ճիճու հագցնելով՝ նետեց ջուրը։
  4. գործածվում է այն անձը (առարկան) ցույց տալու համար, որին մի բան է հանձնարարվում, թողնվում, վստահվում կամ վերադրվում է ◆ Ամբողջ աշխատանքի ծանրությունն ընկած էր տեղակալի վրա: ◆ Մեղքը բարդեցին անմեղ պատանու վրա:
  5. ցույց է տալիս այն անձը կամ առարկան (կազմակերպությունը և այլն), որի հաշվին մի բան գրանցվում, արվում, հաշվվում է ◆ Ամբողջ ծախսերը գրեցին տնտեսվարի վրա: ◆ Մուրճակն ուզում եմ Ակսինիյայի վրա: Մուշեղ Գալշոյան
  6. ցույց է տալիս այն կողմը, դեպի որն ուղղված է գործողությունը՝ դեպի, ուղղությամբ նշանակությամբ ◆ Շունը վեր կացավ էս կռան վրա:Հովհաննես Թումանյան ◆ Նավը թեքվել էր ձախ կողմի վրա:
  7. ցույց է տաիս այն առարկայի վերևի մասը, որին մի բան ամրացված, ագուցված, դրված է ծայրին, գագաթին, կատարին նշանակությամբ ◆ Ձողի վրա փողփողում էր ալդրոակը։
  8. ցույց է տալիս այն կողմը, ուղղությունը և այլն, դեպի որը դարձած, ուղղված է մի բան ◆ Պատուհանը բացվում է փողոցի վրա: ◆ Շենքի ճակատն ընկնում է պողոտայի վրա։
  9. ցույց է տալիս այն անձը, առարկան և այլն, որին դիպչում, բախվում, ընկնում կամ հենվում են շարժման գործողության հետևանքով ◆ Ուժասպառ եղած՝ նա հազիվ հասցրեց իրեն գցել բազմոցի վրա: ◆ Ոտքը դրեց հենց կոշտուկի վրա:
  10. գործածվում է այն անձը, առարկան, և այլն ցույց տալու համար, որի նկատմամբ, որի դեմ կատարվում է մի բան ◆ Կռիվ եմ գնում ես հայոց վրա: (Մկրտիչ Խերանյան)
  11. ցույց է տալիս համեմատություն, բաղդատություն ◆ Մյուսը սրա վրա հինգ տարով մեծ էր ◆ Առաջվա վրա մեծ փոփոխություն գտա։ (Հ. Սենկևիչ)
  12. արտահայտում է հանգման տրականի իմաստ՝ ցույց տալով այն այն անձը կամ առարկան, որին մի բան ուղարկվում, առաքվում, վաճառվում կամ փոխադրվում է ◆ (Գայլը)… մի շրջիկ գազանանոցի վրա ծախեցինք։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Այս օրերս… Փիլիպոսի վրա պիտի ուղարկեմ։ Ռափայել Պատկանյան
  13. ցույց է տաիս խոսքի, քննարկման, մտքի և այլն առարկան, մասին նշանակությամբ ◆ Խոսում էին անցած, գնացած բաների վրա: ◆ Երբ մեկը մի քաջություն էր անում, նրա վրա գովասանական երգ էին շինում ու երգում։ (Ղազարոս Աղայան)
  14. ցույց է տալիս վերաբերություն՝ նկատմամբ, վերաբերյալ նշանակությամբ ◆ Ես էլ այդ հավատն ունեմ տիկին Մաթիլդի վերա: (Մուրացան)
  15. արտահայտում է շահի կամ վնասի տրականի իմաստ՝ համար, առթիվ նշանակությամբ ◆ Ջիրիգ խաղացողներն ուրախացան Դավթի վրա: (Մկրտիչ Խերանյան)
  16. ցույց է տալիս այն անձը կամ առարկան, որի նկատմամբ մի բան կատարվում է ◆ Երիտասարդ ասպետները մատնացույց էին անում յուր վրա: (Մուրացան)
  17. ցույց է տալիս այն տարածության մակերևեւյթը, որտեղ մի բան կատարվում, տեղի է ունենում ◆ Ծովի վրա լողալով հեռանում էր նավը։
  18. ցույց է տալիս այն տեղը, վայրը, որի վերևում (օդային տարածությունում) մի բան տեղի է ունենում ◆ Ինքնաթիռները մի քանի պտույտ գործեցին քաղաքի վրա ու հեռացան։ ◆ Մի ուրվական է սավառնում Եվրոպայի վրա՝ կոմունիզմի ուրվականը («Կոմունիստական մանիֆեստ»)
  19. տարածության կամ երկարության չափեր նշանակող բառերի հետ ցույց է տալիս հեռավորություն ◆ Տերմիտների բների ջրաթունելները հաճախ գտնվում էին… քսան մետր խորության վրա: (Ի. Բյեռնե) ◆ Շները ետ փախան, տասը քայլի վրա նստեցին խուլ մռռոցով։ Հովհաննես Թումանյան
  20. գործածվում է ցույց տալու համար այն գործողությունը, արարքը և այլն, որին հաջորդում է մի բան՝ հետո նշանակությամբ ◆ Նրա վեր կենալու վրա շունը վազեց դեպի անտառ։
  21. ցույց է տալիս այն առարկան, գործողությունը և այլն, որ առիթ է տալիս մի բանի ◆ Էս խոսքերի վրա հյուրերից ոմնաք պոռթկացին ու թաշկինակով բերաններին հուպ տվին։ Հովհաննես Թումանյան
  22. ցույց է տալիս հաջորդականություն, հերթականություն ◆ Նա պոզեր ուներ մեկ-մեկի ◆ վրան Անտառում բսած ծառերի նման։ (Վ. Միրաքյան) ◆ Ակոսն ակոսի վրա շարում էր ու գետինը նախշում սև ցելի ուղիղ գծերով։ (Ակսել Բակունց)
  23. ցույց է տալիս զբաղմունքի առարկան ◆ աշխատում է դեմոկրատական դիսերտացիայի վրա:
  24. ցույց է տալիս գործողության պատճառը ◆ Ես շշմել էի այդ թեթևսոլիկ աղջիկների ինքնահիաց բացականչությունների վրա: (Բ. Կարապետյան)
  25. արտահայտում է բաշխման, բաժանման, հարաբերություն, ցույց է տալիս այն քանակը, առարկաները և այլն, որոնց բաշխվում, բաժանվում է մի բան ◆ Ստացած գումարը բաժանիր հինգի վրա: ◆ Սիրո խնձորները բաժանում էր մեզ ամենիս վրա երգիչը ծերուկ։ Հովհաննես Թումանյան
  26. ցույց է տալիս որևէ տեղի, վայրի մոտիկություն, մերձավորություն, որևէ տեղի անմիջապես մոտ, կողքին ◆ Գալիս են, մեծ նպատակի վրա մի քարվանսարա պահում։ Հովհաննես Թումանյան
  27. գործածվում է ցույց տալու համար գործողության բնույթը, նրա կատարման եղանակը, ձևը ◆ Ոտքի վրա կանգնել, մատների վրա քայլել, մեջքի վրա պառկել։
  28. ցույց է տալիս որպես առանցք կամ հենարան ծառայող առարկան կամ դրա մի մասը ◆ Պտտվում է ինքն իր վրա: (Մ. Վեսպեր) ◆ Զարմանում է, թե դուռն ինչու է կրնկի վրա բաց Հովհաննես Թումանյան
  29. ցույց է տալիս այն նվագարանը, որով նվագում են ◆ Դաշնամուրի, ջութակի վրա նվագել։ (հայերենի համար ճիշտ է ուղիղ խնդիրը՝ դաշնամուր, ջութակ և այլն նվագել)
  30. ցույց է տալիս այն առարկան, գործիքը և այլն, որով իրականցվում, իրացվում է մի բան ◆ Պտտաձողի վրա վարժություններ է կատարում։
  31. ցույց է տալիս գորխողության միջոցը, առարկան, մի բանի հասնելու հանգամանքը ◆ Պետք է հիշենք, որ երբեմն հնարավոր են ժամանակավոր պարտություններ, և դրանց վրա պետք է սովորել։ (Կ. Ռյուկման)
  32. ցույց է տալիս հիմունքը, հիմքը (հաճախ հիմք, հիմունք բառերի հետ) ◆ Ձեր ամբողջ վարդապետությունը հիմնված է կեղծիքի և ինքնախաբեուփյան վրա: (Նար-Դոս)
  33. գործածվում է ուղիղ խնդրի փոխարեն, ցույց տալով այն առարկան՝ հանգամանքը՝ միտքը և այլն, որ մեկը պաշտպանում է։ ◆ Նա հաստատորեն կանգնած Է իր դիրքորոշման վրա: Աղջիկը համառում Էր իր ասածի վրա (Հ. Թումանյան)։
  34. ցույց է տալիս այն անձը՝ առարկան, որին մեկը ապավինում է ◆ Տեսնում է, որ մարդկանցից օգուտ չկա, հույսը դնում Է աստծու վրա (Ղազարոս Աղայան)
  35. ցույց է տալիս ներգործության առարկան ◆ Նյարդերիս վրա ազդում ես։ Նոր միջավայրը շատ Է ազդել նրա վրա:
  36. լարվածությունը բացասաբար Է անդրադառնում օրգանիզմի նորմալ գործունեության վրա ◆ Պառավը… աղաչեց Մինասյանին, որ իր ազդեցությունը գործ դնե Լևոնի վրա (Շիրվանզադե)
  37. ցույց է տալիս այն տարածությունը՝ ոլորտը՝ բնագավառը, որ ընդգրկում է գործողությունը ◆ (Վագրը) բոլոր շրջակայքի վրա իշխում Էր (Ղազարոս Աղայան): ◆ Նա ձգտում Էր իր տիրապետությունը տարածել նաև Հայաստանի վրա:
  38. ցույց է տալիս որևէ բանի չափը՝ քանակը ◆ Հինգ ռուբլու վրա կռիվ արեցին։ Մի շիշ օղու վրա գրազ եկան։
  39. ցույց է տալիս այն առարկան, հանուն որի կամ որի անունով մի բան կատարվում է ◆ Ինչի՞ վրա կարող ես երդվել։
  40. ցույց է տալիս այն գործողությունը՝ արարքը և այլն, որի հետևանքով մի բան կատարվում, տեղի է ունենում ◆ Նրա խոսքերի վրա կինը գազազեց։ Սրա վրա թագավորի աղջիկը լավանում Է Հովհաննես Թումանյան
  41. ցույց է տալիս գործողության տեղը՝ մի բանի շուրջը, մոտերքը, մոտակայքում նշանակությամբ ◆ (Գայլը) գեղի վրա պտիտ Է գալիս, հեռանում Հովհաննես Թումանյան
  42. ցույց է տալիս այն առարկան, որի վերևը կամ որից վերև մի բան տեղի է ունենում՝ գտնվում է և այլն ◆ Կախված Է կանթեղը Արագածի վրա: Այդ նկարը պահարանի վրա մի՛ կախիր։
  43. անորոշ դերբայի (նաև բայանունների, ինչպես և գործողություն ցույց տվող գոյականների) սեռական հոլովի հետ ցույց է տալիս տվյալ գործողությանը անմիջականորեն նախորդող ժամանակը ◆ Հասնելու վրա Է։ Մեկնելու վրա Է։ Նա տնից դուրս գալու վրա Էր, որ դուռը ծեծեցին։ Հիվանդը հոգեվարքի վրա Էր, երբ բժիշկը ժամանեց։
  44. որպես նախադրություն ժողովրդական լեզվում գործածվում է թվականների հետ՝ կազմելով նրանց դասականը ◆ Վրա երեք գիշերը պետք Է բաժանվեր աղջկանից Հովհաննես Թումանյան
  45. թեք հոլովները (վրայի, վրայից, վրայով) գործածվուն են առարկայի մակերևությթը, վերևի կամ ներքևի արտաքին կողմը ցույց տալով՝ համապատասխան հոլովական նշանակություններով
  46. կապի խնդիր անձնական դերանունը կարող է փոխարինվել համապատասխան ստացական հոդով (ինձ վրա–վրաս, քեզ վրա – վրադ, նրա վրա – վրան)․ անձնական դերանվան հոգնակիության համար դրվում է –ներ մասնիկը՝ հոդից առաջ (վրաներս, վրաներդ, վրաները)

Հոմանիշներ խմբագրել

  1. վերև(ը) (ցույց է տալիս առարկայի, տեղի, տարածության մակերեսը, վերևի կամ արտաքին կողմը և այլն)
  2. դեպի (ցույց է տալիս այն կողմը դեպի որն ուղղված է գործողությունը)
  3. մասին, հաղագս (ցույց է տալիս խոսքի, մտքի, քննարկման առարկան) (գրբ․)
  4. վերաբերյալ, նկատմամբ (ցույց է տալիս վերաբերություն)
  5. հարմար, առթիվ (արտահայտում է շահի կամ վնասիտրականի իմաստ)
  6. հետո (գործածվում է ցույց տալու համար այն գործողությունը, առարկան և այլն, որին հաջորդում է մի բան)
  7. մոտերքը (ցույց է տալիս գործողության տեղը, մի բանի շուրջը, մոտերքում)

Արտահայտություններ խմբագրել

  1. վրա անել
    1. նետել, ձգել
    2. հրազեն արձակել, կրակել
    3. արձակել, բաց թողնել
  2. վրա անցնել – մի բանից հետո անցնել (ժամանակի մասին)
    1. վրա առնել (առավել, ստացական դերանունով կամ հոդերով)
    2. վերցնել, ստանձնել
    3. հանձն առնել, ընդունել
    4. սկսել, տեղալ (անձրևի, ձյունի և այլն մասին)
  3. վրա բերել
    1. ծալել, ետ շրջել
    2. կիտել, կուտակել
    3. հավաքել, պռտել
    4. կործել
    5. հարվածել, հասնել
    6. ասել, հարել
    7. հարմար, տեղին խոսք ասել, հարմար պատասխան տալ
  4. վրա բռնել
    1. դեմ տալ, առջևը փակել, , կանգնել, հարվածը խափանել
    2. մի բանի վրա կամ վերևը բռնել, պահել
  5. վրա գալ
    1. հարձակվել
    2. վրա հասնել, գալ, հասնել, ընկնել, իջնել
    3. գիրանալ սկսել, կազդուրվել, լցվել
    4. նպաստավոր լինել, լավ ազդել
  6. վրա գնալ
    1. հարձակվել, հարձակում գործել
    2. կորչել
  7. վրա գցել
    1. ամեն կողմից վրա ընկնելով ստիպել
    2. գործվածքը, հյուսվածքն սկսել
  8. վրա դառնալ – հարձակվել, մոկի վրա թափվել
  9. վրա դնել
    1. դուռը փակել, ծածկել
    2. կափարիչը, խուփը դնել վրան
    3. զոհաբերել, նվիրաբերել
  10. վրա ընկնել
    1. հարձակվել
    2. եռանդով մի բանի ձեռնարկել
    3. վերահասու լինել, գլխի ընկնել
  11. վրա թափել, թափվել
    1. շատերով հարձակվել, խմբովին հարձակվել
    2. խմբովին մի բանի կպչել, ձեռնարկել
    3. զանազան տեղերից հավաքել, ժողովել
  12. վրա թռչել
    1. թափով հարձակվել
    2. ցատկել
    3. վեր թռչել
  13. վրա հասնել
    1. հարձակվել
    2. հանկարծ կամ պատահաբար գալ
    3. ճիշտ ժամանակին, անհրաժեշտ պահին գալ, հասնել
    4. հացնել, կարողանալ ժամանակին մի բան անել, ավարտել, և այլն
    5. անակնկալորեն սկսվել
  14. վրա նստել – նստել (պառկած տեղից)
  15. վրա պրծնել – հարձակվել
  16. վրա վազել – հարձակվել, թափով դիմել դեպի մեկը, մի բան
  17. վրա վերցնել – նույնն է՝ վրա առնել
  18. վրա տալ
    1. հհարձակվել (շատերով)
    2. բաց թողնել մեկի, մի բանի վրա, գրգռելով մեկի, մի բանի դեմ արձակել, քշել
    3. վրան ածել, լցնել
    4. փաթաթել, կծկել
    5. սկսել, փրթել (բուք, ձյուն և այլն)
    6. արագ–արագ խոսել, ասել
    7. կուտակել, հավաքել
    8. պատել, ծածկել
    9. համակել, տոգորել
    10. կորցնել, տանուլ տալ, կորուստ, վնաս կրել
    11. մի բան իր տակը թողնել, տակով անել
  19. վրա քշել – հարձակվել
  20. վրա քցել
    1. կալի եզրերի որանը եղանով մեջտեղը հավաքել
    2. խոսք, զրույց սկսել
    3. գործվածքը, հյուսվածքը սկսել
  21. վրայեն անցնիլ – նույնն է՝ վրայից անցնել
  22. վրայից անցնել
    1. վերանայել, նորից կարալ, նայել
    2. թեթևակի, թռուցիկ կերպով կարդալ, նայել, թերթել
  23. վրայից թափվել մի բան – որևէ բանի ցայտուն, ակնառու արտահայտություն, տեսք ունենալ
  24. վրան առնել – տե՛ս վրա առնել
  25. վրան բաց
    1. առանց ծածկելու, առանց վրան որևէ բան գցելու
    2. բացահայտ ակնհայտ, ակներև
    3. անպարկեշտ, բաց, անպատշաճ, որ զուսպ ◆ Սիրում էր վրան բաց խոսքերը։ (Վ․ Դաքեսյան)
  26. վրան գալ
    1. ավելանալ, եղածի վրա հավելել
    2. իր չափսովը և հարմար, սազական լինել, սազել
    3. վերականգնվել
    4. նպաստավոր լինել, բարենպաստ ազդեցությու ունենալ
  27. վրան խնդալ, ծիծաղել
    1. ծիծաղի առարկա դաչձնել
    2. ծաղրել, ձեռ առնել
  28. վրան ձգել
    1. վրան գցել, առնել
    2. բարդել, վերագրել
  29. վրան նստել
    1. սազել
    2. արժենալ, ծախս նստել
  30. վրան սովորել – ընտելանալ
  31. վրան վերցնել – տե՛ս վրա վերցնել
  32. վրան քաշել – որևէ բանով ծածկվել, ծածկույթ գցել վրան
  33. վրան գնալ - տե՛ս կեղտոտել
  34. վրան գրել - տե՛ս կտակել
  35. վրան սովորել - տե՛ս ընտելանալ
  36. վրայե-վրա - տե՛ս վրա-վրա
  37. մեկի (մի բանի) վրա խաչ քաշել
  38. մեկի վրա լեզու հանել
  39. մեկի, մի բանի վրա թքել
  40. մեկ մեկի վրա
  41. մի բանի վրա լինել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wiktionary.org/w/index.php?title=վրա&oldid=1771877» էջից