ծակել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [t͡sɑˈkɛl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ծա•կել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Բայ
- որևէ առարկայի վրա միջանցուկ անցք բացել ◆ Կոշկակարը առանց նրա խոսքերին ուշադրություն դարձնելու հերյունով ծակում էր կաշին և մոմած թելն անց կացնում։
- մաշելով զգեստի՝ ծածկոցի և նման բաների վրա անցք՝ պատռվածք՝ ծակ առաջացնել ◆ Ծխախոտով այրեց ու ծակեց սփռոցը։
- գնդակով՝ սառը զենքով կամ սուր գործիքով մարմինը խոցել ◆ Գնդակը ծակել էր վիրավորի կուրծքը։
- փորելով՝ հարվածելով կամ ծակիչ գործիքով պատի՝ քարի ևն մեջ անցք՝ խոռոչ բացել
- պատռել, ճեղքել, կտրելով կամ պատռելով բացել (պալար, ուռուցք, վերք և այլն)
- խայթոցով՝ կիճով խայթել, կծել ◆ Էնպես վեր թռավ, ասես կարիճ ծակեց:
- մեծ ուժով բախվելով քանդել-անցք բացել ◆ Արկերը մի քանի տեղ ծակել էին հնամենի ամրոցի պատերը։
- խոցելով՝ սուր ծայրով մարմնի վրա թեթեակի վերք բացելով ցավ պատճառել, ծակոց առաջացնել ◆ Ասեղը մատը ծակեց:
- անախորժ խտուտ առաջացնել, մաշկը անախորժ կերպով ծակծկել ◆ Բրդյա նոր գգեստը ծակում էր մարմինը։
- աչքերը խտղտացնել ◆ Արևը ծակում է աչքերս։
- (փխբ․) սուր ձայնով լսելիքն անհանգստացնել, անախորժ լսողական տպավորություն թողնել ◆ Ականջը ծակեց կանացի մի անախորժ ձայն։ (Նաիրի Զարյան)
- (փխբ․) մարմնի ներսը թափանցել, ցավացնելու չափ ներգործել, սաստիկ մրսեցնել կամ այրել ◆ Փչում էր անապատի ծակող քամի Սերո Խանզադյան
- (փխբ․) սուր ցավ պատճառել ◆ Մրմուռը ծակեց, ինչպես եղինջի հարվածը բաց մասերի վրա։ (Ակսել Բակունց)
- (փխբ․) սուր հայացքով՝ շեշտակիորեն նայել, թափանցել (աչքերի՝ հայացքի մասին) ◆ Ծակող հայացքը նրա դեմքը դարձնում էր առանձնապես անճոռնի։ (Կ. Ռյուկման)
- (փխբ․) վիշտ՝ հոգեկան ցավ՝ խղճի խայթ պատճառել ◆ Գարեգինը հիշեց… Գայանեին, նրա գլխի սպիտակ մազերը, և ինչ որ բան ծակեց նրա սիրտը։ ԲԿ
- (փխբ․) մտահոգություն՝ մտատանջություն պատճառել, անհանգստացնել ◆ Եվ հիմա, այս գիրքը գրելիս, ամբողջ ժամանակ ծակում է ուղեղս մի միտք։ Եղիշե Չարենց
- (փխբ․) սպանել, խփել (սառը զենքով, հրազենով) ◆ Գերիներից շատերին հենց տեղնուտեղը ծակում էին։
- (խսկց․) սրսկել
- (խսկց․) սուր կամ կոպիտ խոսքով վիրավորել՝ վշտացնել, խայթել ◆ Քո մրոտածին էլ ենք ծանոթ, - ◆ ծակեց բանաստեղծը նկարչին։ Ալեքսան Մեխակյան
- (միադիմի) ծակոց՝ ցավ զգալ ◆ Սիրտը՝ կուրծքը ծակել:
Հոմանիշներ խմբագրել
- անցք բացել
- պատռել, ճղել, պատառել
- ճեղքել, ծակել (ճեղք, ճեղքվածք, անցք բաց անել)
- ճեղքել, հերձել, քերծել
- պատառոտել, պատռտել, ծվատել, զռթել (գվռ․)
- տե՛ս հոշոտել
- տե՛ս ակոսել
- տե՛ս խոցել
- տե՛ս նախանձել
- տե՛ս պատռվել
- տե՛ս ճեղքել
- տե՛ս սվինահարել
- տե՛ս բուրղույել
- տե՛ս վիրավորել
- սպանել, մահացնել, մեռցնել, ան՝ացնել, խողխողել, մորթել, գնդակահարել, զինահարել, մահապատժել, հրացանահարել, գլխատել, կառափնատել, կախել, խաչել, (հին)՝ խոշորել, ծակել, սպանանել, սատակել, զատակել, սպանդագործել, կենզրավել, ընդուլնել, վախճանել, հրացանել, (հզվդ․), (գվռ․) վերջացնել, կրճատել, կաթեցնել, ղակատել, պկել, դաղել, զնգռտել, մահապատժի ենթարկել, խաչ հանել, սպանություն գործել, սրահար անել, սրի ճարակ դարձնել, սրի քաշել, սրի ածել, գնդակահար անել, գնդակախորեվ անել, գյուլլախորով անել, հրացանի բռնել, հրացանազարկ անել, փորը ծխով լցնել, արյուն թափել, կյանքը կարճել, կյանքը խզել, կյանքին վերջ դնել, կյանքի թել կտրել, մահ պատճառել, աստղը խավարեցնել, արևը առնել, արևը հանգցնել, արևը մարել, արևը մթնացնել, արևը սևացնել, արևը քաղել, ճրագը հանգցնել, ճրագը մարել, հոգին առնել, այն աշխարհն ուղարկել, դրախտն ուղարկել, մայրը լացացնել, կարմիրը կապել, գլուխն աղալ, գլուխն աղ դնել, գլուխն ուտել, գլուխը խաշել, գլուխը կտրել, գլուխը թռցնել, գլուխը զարնել, գլուխը ուսերից ցած բերել, գլուխը սխտորել, բոնձ անել, պահսը եփել, ձեռքից արյուն ելնել, ձեռքից արյան հոտ գալ, մահ տալ, մահը բերանը տալ, սատանի բաժին անել, ՝շի դրախտը ղրկել, դժողքն ուղարկել, դժողքի բաժին դարձնել, ջահանդամի ծոցն ուղարկել, (անարգ․) շան սատա անել, լեշը փռել, ծվանը կտրել, ծուխը քամուն տալ, ծուխը պնչերից հանել, ևևս անել, ոչ ևս անել, մեծ կտորը ականջը թողնել, ջուր անել, հոտը կտրել, արյունը մտնել, վրեժն առնել
- կոտորել, սրածել, ջարդել, սպանոտել, ոչնչացնել
- տե՛ս որսալ
- տե՛ս կործանել, վերացնել, անճիտել
- տե՛ս ձանձրացնել
- տե՛ս սրսկել
- տե՛ս ցավել
Արտահայտություններ խմբագրել
| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։