Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ կարգ

վանկեր՝ կարգ 

Ստուգաբանություն

խմբագրել

/<լատ. classis - կարգ, դաս Ծագումն անհայտ է։ Ըստ Հ. Բեյլիի՝ վրացերեն kargi «լավ» բառի հետ (< *karg) (վերականգնում է խոտանասակերեն hamgalj «հավաքել» ձևի հիման վրա)։ Կասկածելի է։

Գոյական

  1. որևէ ամբողջություն կազմող մասերի կամ միավորների հաջորդականությունն ու ընդհանուր հորինվածությունը, դասավորություն ◆ Զորքերի մարտական կարգ:
  2. իրար կողքի դասավորված նստելու տեղերի՝ աթոռների կազմած շարքերից յուրաքանչյուրը ◆ Առաջին 10 կարգերի տոմսերն սպառված են։
  3. հերթականություն, հաջորդականություն, հերթ ◆ Կարգով գրավվեցին սահմանապահ բերդերը։
  4. կարգավորվածություն, բարեկարգության վիճակ, կարգ ու կանոն ◆ Այստեղ ամեն ինչի մեջ կարգ ու խնամք է տիրում։
  5. կարգապահություն ◆ Մի քանի աղմկարարներ փորձեցին խանգարել ժողովի կարգը:
  6. կազմակերպման՝ գործերը վարելու ընդունված ձև՝ հետևողականություն ◆ Նրա աշխատանքի մեջ ամեն ինչ իր հաստատուն կարգն ուներ։
  7. հասարակական կառուցվածքի ձև, իրավակարգ ◆ Նոր կարգերը հիմքից փոխել էին կյանքը։
  8. ընդունված՝ սահմանված եղանակ՝ օրենք որևէ բան կատարելու՝ իրականացնելու ◆ Ընտրությունների կարգ: Թեկնածուներ առաջադրելու կարգ:
  9. օրինաչափության՝ օրենքի ուժ ստացած սովորույթ՝ ծես՝ ադաթ ◆ Դու էլ գնա՛, նոր սեր արա՛, էսպես է կարգն աշխարհի։ Հովհաննես Թումանյան
  10. գիտական տերմինաբանության մեջ՝ առարկաների, երևույթների և այլնի դասակարգության ստորաբաժանում կամ նրանց առավել ընդհանուր՝ բնութագրող հատկանիշը, կատեգորիա ◆ Քերականական կարգ:
  11. (կենս․) կենդանիների և բույսերի դասակարգության ստորաբաժանում, որ միավորում է ցեղակից ընտանիքները ◆ Կրծողների կարգ:
  12. տարբեր աստիճանի հարմարավետությամբ կահավորված երկաթուղային վագոնների կամ նավասենյակների տիպը, որ վճարվում է որոշակի սակագնով ◆ Առաջին կարգի նավասենյակ։
  13. որակ, բնույթ, տեսակ ◆ Ինչ կարգի մարդ ասես, որ չկար այնտեղ։
  14. արժեթղթերի (դրամանիշ, պարտատոմս և այլն) և փաստաթղթերի (տոմս, անձնագիր և այլն) որոշ թվով համարներ ընդգրկող հաջորդական շարքերից յուրաքանչյուրը, սերիա ◆ Անձնագրի համարը և կարգը:
  15. որակավորման աստիճան (զբաղմունքի, կոչման, սպորտի և այլնի) ◆ Առաջին կարգի շախմատիստ։
  16. (մաթեմատիկա) թվերի գրավոր նշանակված շարքի մեջ թվանշանի գրաված հերթական տեղը՝ շարքը ◆ Առաջին կարգի թվանշան։
  17. (եկեղ․) եկեղեցական արարողություն՝ ծիսակատարություն
  18. (եկեղ․) եկեղեցականի պաշտոն՝ աստիճան
  19. (եկեղ․) կրոնական միաբանություն, ուխտ
  20. գործիական հոլով՝ Կարգով, գործածվում է՝

ա) կապական իմաստով՝ իբրև, որպես, եղանակով, ձևով ◆ Ես դա ասում եմ գգուշացման կարգով: բ) մակբայական իմաստով՝ ձևով, եղանակով, կերպով ◆ Խոսենք ընկերական կարգով: գ) մակբայական իմաստով՝ հաջորդաբար, հերթով, հերթականությամբ ◆ Շարվեցե՛ք կարգով:

  1. (պաշտանվ․) որևէ ամբողջություն կազմող մասերի կամ միավորների հաջորդականությունը և ընդհանուր հորինվածքը, դասավորություն
  2. կազմակերպման՝ գործերը վարելու ընդունված ձև՝ հետևողականություն
  3. հասարակական կառուցվածքի ձև, իրավակարգ
  4. որևէ բան կատարելու՝ իրականացնելու ընդունված՝ սահմանված եղանակ՝ օրենք
  5. գիտության մեջ սեռային հասկացություն, որն արտահայտում է առարկաների, հարաբերությունների տարակարգը կամ դրանց առավել ընդհանուր հատկանիշը
  6. (ճրտրպ․) (շին․) հենամիջային կառուցվածքի կարգ

Հոմանիշներ

խմբագրել
  1. դասավորություն
  2. հերթ, հերթականություն, հաջորդականություն
  3. տե՛ս բարեկարգություն
  4. տե՛ս կանոն
  5. տե՛ս կարգապահություն
  6. տե՛ս վարչակարգ
  7. տե՛ս ծես
  8. տե՛ս ծիսակարգ
  9. աստիճան
  10. կատեգորիա
  11. տե՛ս շարք

Արտահայտություններ

խմբագրել
  1. կարգ դնել - սահմանել՝ հաստատել որպես կարգ՝ օրենք
  2. կարգ մը (արևմտհ․) - որոշ, ինչ-որ, ինչ-ինչ, մի շարք
  3. կարգը գցել - դասել մի կարգում՝ որևէ շարքում
  4. կարգն անցկացնել - կարգը դասել
  5. կարգը դասել՝ դնել - համարել
  6. կարգը ընկնել - կարգը դասվել
  7. կարգը խանգարել
    1. անկարգություն անել
    2. կարգը խախտել
  8. կարգ(ը) պահպանել
    1. հսկել կարգի՝ կարգապահության վրա
    2. կարգը չխախտել
  9. կարգի բերել
    1. կանոնավորել, կանոնավոր դարձնել, բարեկարգել, հարդարել
    2. սարքի գցել, սարքին դարձնել
    3. կարգ սահմանել՝ հաստատել
  10. կարգի գալ - կանոնավոր՝ սարքին դառնալ, կարգը վերականգնվել
  11. կարգի գցել
    1. կանոնավորել, կանոնավոր դարձնել, բարեկարգել, հարդարել
    2. սարքի գցել, սարքին դարձնել
    3. կարգ սահմանել՝ հաստատել
  12. կարգի դնել
    1. կարգավորել, հարդարել, կոկել, ուղղել, շտկել
    2. բարեկարգել, բարելավել
  13. կարգի ընկնել - կարգավորվել, կանոնավոր՝ կարգին դառնալ, կանոնավորվել, հարթվել, բարելավվել, բարեհաջող ընթացք ստանալ
  14. կարգի հրավիրել
    1. կարգին ենթարկել տալ, նկատողությամբ կամ զգուշացմամբ պահանջել կարգին ենթարկվել
    2. խախտված կարգ ու կանոնը վերականգնել, կարգի բերել
    3. վարքով՝ արարքով ուղիղ ճանապարհից շեղվածին ուղղելու միջոցների դիմել
  15. կարգի ձգել
    1. կանոնավորել, կանոնավոր դարձնել, բարեկարգել, հարդարել
    2. սարքի գցել, սարքին դարձնել
    3. կարգ սահմանել՝ հաստատել
  16. կարգի մտնել (արևմտհ․) - կարգավորվել, կարգի ընկնել, հարթվել, շտկվել
  17. արտաքո կարգի - արտակարգ
  18. ըստ կարգի
    1. կարգով, շարքով, հերթով, հերթի համաձայն
    2. որևէ բանի կարգին վերաբերող, կարգի մասին
  19. ավելի բարձր կարգի-տե՛ս ավագ
  20. դարն ապրած կարգ-տե՛ս հին վարչակարգ
  21. երթային կարգ-իրենց ուժեղացման միջոցներով հանդերձ ստորաբաժանումների, զորամասերի, զորամիավորումների, նավերի շարումը երթարշավ կատարելու համար
  22. կարգի խանգարում
  23. մարտական կարգ-ուժեղացման միջոցներով հանդերձ զորամիավորումների, զորամասերի և ստորաբաժանումների դասավորումը՝ դիրքավորումը, մարտ վարելու համար
  24. պատվերի տեղաբաշխման կարգ-իրավանորմատիվային ամրագրում ստացած կանոնի, ընթացակարգի և պահանջի համախումբ, որոնք կարգավորում են գործողությունը տվյալ ոլորտում
  25. սահմանված կարգ
  26. վարչական ենթակայության կարգ


  • Հ.Զ. Պետրոսյան, Ս.Ա. Գալստյան, Թ.Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիա», 1975 — 328 էջ։

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
  • Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։
  • Հարությունյան Լ․ Վ․, Թանգամյան Տ․Վ, Զավարյան Է․ Լ․ և ուրիշներ, Բուսաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բացատրական բառարան, Երևան, ««Հայբուսակ»», 2002 — 272 էջ։
 
Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Կարգ: