կարգ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [kɑɾɡ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ կարգ
վանկեր՝ կարգ
Ստուգաբանություն
խմբագրել/<լատ. classis - կարգ, դաս Ծագումն անհայտ է։ Ըստ Հ. Բեյլիի՝ վրացերեն kargi «լավ» բառի հետ (< *karg) (վերականգնում է խոտանասակերեն hamgalj «հավաքել» ձևի հիման վրա)։ Կասկածելի է։
Գոյական
- որևէ ամբողջություն կազմող մասերի կամ միավորների հաջորդականությունն ու ընդհանուր հորինվածությունը, դասավորություն ◆ Զորքերի մարտական կարգ:
- իրար կողքի դասավորված նստելու տեղերի՝ աթոռների կազմած շարքերից յուրաքանչյուրը ◆ Առաջին 10 կարգերի տոմսերն սպառված են։
- հերթականություն, հաջորդականություն, հերթ ◆ Կարգով գրավվեցին սահմանապահ բերդերը։
- կարգավորվածություն, բարեկարգության վիճակ, կարգ ու կանոն ◆ Այստեղ ամեն ինչի մեջ կարգ ու խնամք է տիրում։
- կարգապահություն ◆ Մի քանի աղմկարարներ փորձեցին խանգարել ժողովի կարգը:
- կազմակերպման՝ գործերը վարելու ընդունված ձև՝ հետևողականություն ◆ Նրա աշխատանքի մեջ ամեն ինչ իր հաստատուն կարգն ուներ։
- հասարակական կառուցվածքի ձև, իրավակարգ ◆ Նոր կարգերը հիմքից փոխել էին կյանքը։
- ընդունված՝ սահմանված եղանակ՝ օրենք որևէ բան կատարելու՝ իրականացնելու ◆ Ընտրությունների կարգ: Թեկնածուներ առաջադրելու կարգ:
- օրինաչափության՝ օրենքի ուժ ստացած սովորույթ՝ ծես՝ ադաթ ◆ Դու էլ գնա՛, նոր սեր արա՛, էսպես է կարգն աշխարհի։ Հովհաննես Թումանյան
- գիտական տերմինաբանության մեջ՝ առարկաների, երևույթների և այլնի դասակարգության ստորաբաժանում կամ նրանց առավել ընդհանուր՝ բնութագրող հատկանիշը, կատեգորիա ◆ Քերականական կարգ:
- (կենս․) կենդանիների և բույսերի դասակարգության ստորաբաժանում, որ միավորում է ցեղակից ընտանիքները ◆ Կրծողների կարգ:
- տարբեր աստիճանի հարմարավետությամբ կահավորված երկաթուղային վագոնների կամ նավասենյակների տիպը, որ վճարվում է որոշակի սակագնով ◆ Առաջին կարգի նավասենյակ։
- որակ, բնույթ, տեսակ ◆ Ինչ կարգի մարդ ասես, որ չկար այնտեղ։
- արժեթղթերի (դրամանիշ, պարտատոմս և այլն) և փաստաթղթերի (տոմս, անձնագիր և այլն) որոշ թվով համարներ ընդգրկող հաջորդական շարքերից յուրաքանչյուրը, սերիա ◆ Անձնագրի համարը և կարգը:
- որակավորման աստիճան (զբաղմունքի, կոչման, սպորտի և այլնի) ◆ Առաջին կարգի շախմատիստ։
- (մաթեմատիկա) թվերի գրավոր նշանակված շարքի մեջ թվանշանի գրաված հերթական տեղը՝ շարքը ◆ Առաջին կարգի թվանշան։
- (եկեղ․) եկեղեցական արարողություն՝ ծիսակատարություն
- (եկեղ․) եկեղեցականի պաշտոն՝ աստիճան
- (եկեղ․) կրոնական միաբանություն, ուխտ
- գործիական հոլով՝ Կարգով, գործածվում է՝
ա) կապական իմաստով՝ իբրև, որպես, եղանակով, ձևով ◆ Ես դա ասում եմ գգուշացման կարգով: բ) մակբայական իմաստով՝ ձևով, եղանակով, կերպով ◆ Խոսենք ընկերական կարգով: գ) մակբայական իմաստով՝ հաջորդաբար, հերթով, հերթականությամբ ◆ Շարվեցե՛ք կարգով:
- (պաշտանվ․) որևէ ամբողջություն կազմող մասերի կամ միավորների հաջորդականությունը և ընդհանուր հորինվածքը, դասավորություն
- կազմակերպման՝ գործերը վարելու ընդունված ձև՝ հետևողականություն
- հասարակական կառուցվածքի ձև, իրավակարգ
- որևէ բան կատարելու՝ իրականացնելու ընդունված՝ սահմանված եղանակ՝ օրենք
- գիտության մեջ սեռային հասկացություն, որն արտահայտում է առարկաների, հարաբերությունների տարակարգը կամ դրանց առավել ընդհանուր հատկանիշը
- (ճրտրպ․) (շին․) հենամիջային կառուցվածքի կարգ
Հոմանիշներ
խմբագրել- դասավորություն
- հերթ, հերթականություն, հաջորդականություն
- տե՛ս բարեկարգություն
- տե՛ս կանոն
- տե՛ս կարգապահություն
- տե՛ս վարչակարգ
- տե՛ս ծես
- տե՛ս ծիսակարգ
- աստիճան
- կատեգորիա
- տե՛ս շարք
Արտահայտություններ
խմբագրել- կարգ դնել - սահմանել՝ հաստատել որպես կարգ՝ օրենք
- կարգ մը (արևմտհ․) - որոշ, ինչ-որ, ինչ-ինչ, մի շարք
- կարգը գցել - դասել մի կարգում՝ որևէ շարքում
- կարգն անցկացնել - կարգը դասել
- կարգը դասել՝ դնել - համարել
- կարգը ընկնել - կարգը դասվել
- կարգը խանգարել
- անկարգություն անել
- կարգը խախտել
- կարգ(ը) պահպանել
- հսկել կարգի՝ կարգապահության վրա
- կարգը չխախտել
- կարգի բերել
- կանոնավորել, կանոնավոր դարձնել, բարեկարգել, հարդարել
- սարքի գցել, սարքին դարձնել
- կարգ սահմանել՝ հաստատել
- կարգի գալ - կանոնավոր՝ սարքին դառնալ, կարգը վերականգնվել
- կարգի գցել
- կանոնավորել, կանոնավոր դարձնել, բարեկարգել, հարդարել
- սարքի գցել, սարքին դարձնել
- կարգ սահմանել՝ հաստատել
- կարգի դնել
- կարգավորել, հարդարել, կոկել, ուղղել, շտկել
- բարեկարգել, բարելավել
- կարգի ընկնել - կարգավորվել, կանոնավոր՝ կարգին դառնալ, կանոնավորվել, հարթվել, բարելավվել, բարեհաջող ընթացք ստանալ
- կարգի հրավիրել
- կարգին ենթարկել տալ, նկատողությամբ կամ զգուշացմամբ պահանջել կարգին ենթարկվել
- խախտված կարգ ու կանոնը վերականգնել, կարգի բերել
- վարքով՝ արարքով ուղիղ ճանապարհից շեղվածին ուղղելու միջոցների դիմել
- կարգի ձգել
- կանոնավորել, կանոնավոր դարձնել, բարեկարգել, հարդարել
- սարքի գցել, սարքին դարձնել
- կարգ սահմանել՝ հաստատել
- կարգի մտնել (արևմտհ․) - կարգավորվել, կարգի ընկնել, հարթվել, շտկվել
- արտաքո կարգի - արտակարգ
- ըստ կարգի
- կարգով, շարքով, հերթով, հերթի համաձայն
- որևէ բանի կարգին վերաբերող, կարգի մասին
- ավելի բարձր կարգի-տե՛ս ավագ
- դարն ապրած կարգ-տե՛ս հին վարչակարգ
- երթային կարգ-իրենց ուժեղացման միջոցներով հանդերձ ստորաբաժանումների, զորամասերի, զորամիավորումների, նավերի շարումը երթարշավ կատարելու համար
- կարգի խանգարում
- մարտական կարգ-ուժեղացման միջոցներով հանդերձ զորամիավորումների, զորամասերի և ստորաբաժանումների դասավորումը՝ դիրքավորումը, մարտ վարելու համար
- պատվերի տեղաբաշխման կարգ-իրավանորմատիվային ամրագրում ստացած կանոնի, ընթացակարգի և պահանջի համախումբ, որոնք կարգավորում են գործողությունը տվյալ ոլորտում
- սահմանված կարգ
- վարչական ենթակայության կարգ
Թարգմանություններ | |
|
- Հ.Զ. Պետրոսյան, Ս.Ա. Գալստյան, Թ.Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիա», 1975 — 328 էջ։
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
- Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։
- Հարությունյան Լ․ Վ․, Թանգամյան Տ․Վ, Զավարյան Է․ Լ․ և ուրիշներ, Բուսաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բացատրական բառարան, Երևան, ««Հայբուսակ»», 2002 — 272 էջ։
Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Կարգ: |