կետ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [kɛt]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ կէտ
վանկեր՝ կետ
կետ 1
խմբագրելՍտուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ *geid «կծել, խայթել, խուտուտ ածել» արմատից. հմմտ. հին իսլանդերեն kitla, հին անգլերեն citelian, հին սաքսոներեն citilōn, այլև՝ հայերեն կծել (-կիծ) (հայ-գերմանական զուգաբանություն)։
Գոյական
- (աշխգր․) ծովային կաթնասուն խոշոր կենդանիների կարգ
- մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի և մեխանիկայի մեջ՝ չափում չունեցող տարածական հատված, գծի՝ հատվածի սահման
- որևէ սուր բանով ծակելուց՝ հպելուց և այլնից մնացած փոքրիկ հետք, փոքրիկ կլոր բիծ՝ իբրև մի բանի նշան՝ հետք և այլն
- որևէ բան նշանակող պայմանական նշան, որ գործածվում է հանրահաշվի, նոտագրության, այբուբենների և հեռագրի մեջ, ինչպես նաև աշխարհագրական քարտեզներում, նախագծերի մեջ և այլն ◆ Որոտանի աջ ափին, լեռների մեջ մի սև կետով նշված էր նաև իրենց գյուղը։ Սերո Խանզադյան
- տարածության մեջ կամ մակերևույթի վրա տեղ՝ վայր, որտեղ մի բան է տեղավորված կամ մի բանի տեղ է ունենում ◆ Երկնակամարի մեջ, զանազան կետերում, սկսան աստղերը նշմարվել։ (Մուրացան)
- սահման, որից սկսվում կամ որին հանգնում է որևէ գործողություն ◆ Հենց այդ օրից էլ գլխին կարմիր շոր կապատ աղջիկը բոլորից ջոկվեց և իմ աչքերում դարձավ այն կետը, որի շուրջը պտտվում էր իմ ներքին աշխարհը։ (Ակսել Բակունց)
- որևէ բանի համար օգտագործվող՝ որևէ գործողության կամ իրադարձության հետ կապված որոշակի հատկանիշներով բնորոշվող տեղ՝ տարածության մեջ ◆ ստրատեգյական կետ: ◆ Քաղաքի կարևոր կետերը բռնելուց ետ, սպարապետի առաջին գործն եղավ տեղեկանալ, թե որտեղ է գտնվում Սյունաց իշխան Սահակ իշխանը։ (Մուրացան)
- մի վայրում կենտրոնացված մարդկային և նյութական ուժեր (ռազմ․)◆ Պետք է սողալ դեպի հակառակորդի կրակային կետը և ոչնչացնել այն։ Սերո Խանզադյան
- զանազան նպատակների հատկացված և համապատասխանորեն հարմարացված տեղ՝ շենք ◆ Սակրավորնները հրամանատարական կետ էին կառուցում։ Սերո Խանզադյան ◆ Թաղամասերը ունենալու են իրենց առևտրական կետերը և կոմունալ բոլոր հարմարությունները։
- փաստաթղթի (հրաման, հրահանգ, կանոնադրություն և այլն) կամ որևէ տեքստի թվահամարով կամ տառով նշված մաս՝ հատված ◆ Դառնանք հիմա աղերսագրի այն կետերին, թե որքան իրավացի կամ անիրավ էր ազգային հոգաբարձության խնդիրը։ (Րաֆֆի) ◆ Յուրաքանչյուր կետ հաստատված է եկեղեցական և արքունի օրենքների ճշգրիտ հիշատակությամբ։ (Ակսել Բակունց)
- որևէ բանի զարգացման առանձին մոմենտ՝ հատված
- դիրք, դիրքավորում, դիրքորոշում, տեսանկյուն (փխբ․) ◆ Այս եսական կետերից էր նայում նա որդու վրա։ (Րաֆֆի)
- հանգամանք, երևույթ (փխբ․) ◆ Սուրհանդակի պատմության մեջ մի կետ ավելի գրավեց Սամվելի ուշադրությունը։ (Րաֆֆի)
- խնդիր, հարց (փխբ․) ◆ Այդ կետում դու անարդար ես, իշխան։ (Մուրացան) ◆ Խոսակցությունը այդ կետին հասներ թե չէ, տեր նորընծան շոյում էր ծալ-ծալ մորուքը։ (Ակսել Բակունց)
- հազիվ տեսանելի՝ շատ փոքր՝ աննշան բան (փխբ․) ◆ Ձյունի սպիտակության վրա վերևից ես նշմարեցի փոքրիկ սև կետեր:(Ակսել Բակունց)
- հաշիվ (սպորտ.), (արևմտհ․) ◆ 2:1 կետով «Արարատը» հաղթեց Ճապոնիայի ֆուտբոլի հավաքական թիմին։
- ջերմաստիճանի սահման, որի ժամանակ նյութը մի վիճակից փոխարկվում է մեկ մի այլ վիճակի (ֆիզ․)◆ Հալման կետ: Եռման կետ:
- տնտեսական, մշակութային-կրթական, պաշտպանական և այլ նշանակություն ունեցող հաստատություն՝ շինարարություն՝ տեղամաս և այլն, իբրև առանձին միավոր, օբյեկտ
- տե՛ս կետք
- ֆիզիկայում, մաթեմատիկայում և այլն չափում չունեցող տարածական հատված, գծի հատվածի սահման
- տարածության մեջ կամ մակերևույթի վրա տեղ՝ վայր, որտեղ որևէ բան է տեղավորված կամ որևէ բան է տեղի ունենում
- մարդկային կամ նյութական ռեսուրսների՝ ուժի կենտրոնացման տեղ՝ վայր
- զանազան նպատակների հատկացված և համապատասխանորեն համարեցված տեղ՝ շենք
- փաստաթղթի կամ որևէ տեքստի թվահամարով կամ տառով նշված մաս՝ հատված
- մորզեի այբուբենի հիմնական նշաններից մեկը
- որևէ բանի համար օգտագործվող՝ որևէ գործողության կամ իրադարձության հետ կապված որոշակի հատկանիշներով բնորոշվող տեղ՝ տարածության մեջ
- (երաժշտ․) տևողության հավելյալ նշան, որի տևողությունը հավասար է այն նոտայի կամ պաուզայի տևողության կեսին, որից հետո դրված է կ.
- տես միջակետ
Հոմանիշներ
խմբագրել- բիծ, նիշ, նշան, նշանակետ
- նպատակակետ, նպատակ, ըղձակետ
- տե՛ս սահման
- տե՛ս հենակետ
- տե՛ս մեկնակետ
- տե՛ս աստիճան
- տե՛ս հանգամանք
- տե՛ս հոդված
- տե՛ս թիվ
- տե՛ս միավոր
- տե՛ս դիրքորոշում, տեսանկյուն
- տե՛ս հարց
- տե՛ս տեղամաս
Արտահայտություններ
խմբագրել- ակտիվազերծման կետ - շինություն, որտեղ կատարվում են քիմիական, կենսաբանական կամ ռադիոակտիվ աղտոտվածությունից մարդկանց, ինչպես նաև նյութերի մաքրում
- անվերադարձության կետ - տե՛ս կետ, կրիտիակակն կետ
- կետը կետին - ճիշտ ու ճիշտ, ճշգրտորեն, ճշտորեն
- առաջադիր հրամանատարական կետ
- ավիակարգավարման կետ
- ավիաօդերևութաբանական դիտման կետ
- բաժնետրման կետ
- բերման կետ
- բուժսանիտարական տարահանումային կետ
- բուժտարահանման կետ
- դիտման կետ - հատուկ սարքավորված տեղ, որից կատարվում է յուրին զորքի ու հակառակորդի գործողությունների և տեղանքի մշտական դիտում
- զրոյական կետ
- «թեժ կետ»
- թեքման կետ
- թիկունքային ապահովման կետ
- թույլ կետ
- կալանավորների ձևակերպման և վերբաշխման կետ
- կառավարման թիկունքային կետ - կառավարման կետ, որից օպերացիայի նախապատրաստման ու վարման ժամանակ կատարվում է թիկունքի զորամասերի ու տեխնիկական ապահովման կառավարում
- կառավարման օժանդակ կետ - ԶՈՒ-ի խմբավորումների կառավարման կետ, երբ դրանց կառավարումը հրամանատարական կամ պահեստային հրամանատարական կետերից հնարավոր չէ
- կարգավարական կետ
- կողմնորոշիչ կետ - տե՛ս կետ, ստուգիչ կետ
- կողմնորոշումային կետ
- կտրուկ վերընթացի կետ - այն կետը, որտեղից ինքնաթիռը պետք է սկսի վերթիռ՝ գրոհելու կամ վերդառնալու համար, վերթռիչքի անցման կետ
- կրիտիկական կետ - աշխարհագրական վայր, որոշակի առանցքային դեպք, կարևոր գործոն կամ գործառույթ, որը գործարկման դեպքում հրամանատարներին հնարավորություն է տալիս հակառակորդի նկատմամբ հասնելու շոշափելի գերհաջողության կամ էապես նպաստելու հաջողության ձեռքբերմանը
- ժամանակի, տարածության կամ տեղեկույթի դաշտի կետ, որտեղից կարող է վտանգի ենթարկվել յուրային կամ հակառակորդի ծանրության կենտրոնը
- ինքնաթիռի հետագծի կետ, որոնց այն կողմ նրա ունեցած վառելիքի պաշարը հնարավորություն չի տալիս վերադառնալու իր կամ որևէ այլ համապատասխան թռիչքարան՝ վառելիքի պաշարը լրացնելու համար
- հատման կետ
- հատուկ կետ - տե՛ս կետ, կրիտիկական կետ
- հատուկ մշակաման կետ
- հարվածի կետ - տե՛ս հանդիպման կետ
- հատուկ մշակման վերաենթարկման կետ - ճանապարհային երթևեկության ասպարեզում. երթուղու սահմանված կետ, որում շարասյուն կազմող ստորաբաժանումները (տարրերը), կրկին անցնելով իրենց հրամանատարների ենթակայության տակ, շարունակում են շարժվել՝ յուրաքանչյուրն իր ուղղությամբ
- օդային փոխադրումների ասպարեզում. գետնի վրա այն կետը, որի վերևում կատարվում է զորէջք
- հիմնական հրամանատարական կետ
- հսկիչ-անցագրային կետ - զինվորական ավանի, զորամասի, հիմնարկի և այլն տարածքում հատուկ սարքավորված տեղ (սենք), որը նախատեսված է ժամանող (մեկնող) անձանց, ինչպես նաև որևէ գույքի ներկրման (արտահանման) ճշտության ապահովման համար
- առանձին զորամաս (ստորաբաժանու), որը կատարում է ելք ու մուտք գործող հետիոտների և/կամ ավտոմեքենաների երթևեկության ստուգում (կարգավորում), ինչպես նաև այդ զորամասի (ստորաբաժանման) խնդրի կատարման վայրը (սովորաբար՝ պետության սահմանագծում)
- հրամանատարադիտային կետ - մարտում ստորաբաժանման կառավարման կետ
- հրամանատարադիտային կետ - մարտում ստորաբաժանման կառավարման կետհրամանակարգավարակա կետ - թռիչքարանում հատուկ սարքավորված տեղ՝ սենք, որտեղից կատարվում է թռիչքների կառավարում
- մարտալրակազմի ու վառելիքի լրացման առաջադիր կետ - մարտական գործողությունների վայրին մոտ գտնվո՝ ինքնաթիռներից լիցքավորման կայան
- մարտական սնուցման կետ - գումարտակում մարտական գործողությունների շրջանում՝ զենքն ընդունելու, զինամթերքի պաշարներ պահելու, դրանք մասնակիորեն կիրառմանը նախապատրաստելու և դրանցով ստորաբաժանումներն ապահովվելու համար կազմակերպվող կետ
- մարտավարական ավիացիոն աջակցության կառավարման կետ
- մեռյալ կետ - գլանում մխոցի երկու ծայրահեղ դիրքերից մեկը, որից մխոցւ դուրս բերելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ արտաքին ճիգ
- օրգանիզմի վիճակ ֆիզիկական աշխատանքի ինտենսիվ կատարման սկզբնական փուլում, երբ սիրտ-անոթային համակարգը դեռ չի հասել գործողության որոշակի մակարդակի և չի հասցնում թթվածնով բավարարել աշխատող մկանները
- արտադրության մակարդակ, որին հասնելու դեպքում ձեռնարկությունն աշխատում է օգուտով
- (փխբ․) վիճակ, երբ բոլոր ազդող ուժերի հանրահաշվական գումարը հավասրա է զրոյի, և այդ վիճակից դուրս գալու համար անհրաժեշտ են լրացուցիչ ջանքեր
- միջակա կետ
- միջանկյալ կետ
- նշանակման կետ - տե՛ս վայր, նշանակման վայր
- շարժական հրամանատարական կետ
- շրջանային կարգավորական կետ
- պահեստային հրամանատարական կետ
- պատասխանատու կետ
- ՊՀԿ - տե՛ս կետ, պահեստային հրամանատարական կետ
- ջրամատակարարման կետ
- ռադիոկապի հաստատման կետ
- ռազմավարորեն կարևոր կետ
- սանիտարական մշակման կետ - տե՛ս կետ, ակտիվազերծման կետ
- սանիտարավերահսկողական կետ
- ստուգիչ-անցագրային կետ
- ստուգիչ կետ
- ստուգիչ-կողմնորոշիչ կետ - որոշված կորդինատներով (երկարություն, լայնություն) վայր, լողան, նավակ, սարք, ապարատ, ռադիոէլեկտրոնային սարք, նկատելի վրագետնյա կամ որևէ այլ հեշտությամբ որոշարկվող օբյեկտ, որին տրված են համար և անվանում, և որը ծառայում է որպես նավերի, թռչող ապարատնեի և այլն համար ուղեվարական ու կառավարային օժանդակ միջոց
- ստուգողական կետ - տե՛ս կետ, պատասխանատու կետ
- վայրնետման հաշվարկային կետ - օդային տարածության կետ, որում պետք է նետել պարաշյուտով բեռը, որպեսզի այն զգետնվի նախանշված կետում
- ցողի կետ - ջերմաստիճան, որի դեպքում օդում պարունակող գոլորշին կենդենսացվում է՝ վերածվելով ցողի
- ուղղորդման առաջանցիկ կետ - օդային կալման տերմին. օդային տարծության կետ, որը գտնվում է նշանակետի շարժման ուղեգծի վրա՝ նրա ներկայիս դիքից առաջ, և որին պետք է ուղղվի կալիչ տարրը (կործանիճ, հրթիռ, արկ և այլն), որպեսզի այդտեղ կատարի շրջադարձ՝ թիրախի վրա գրոհելու համար
- փոխաբեռնման կետ - տեղ՝ կետ՝ վայր, որտեղ կատարվում է փոխադրվող բեռի տեղափոխում մեկ տրանսպորտային միջոցից մեկ ուրիշի
- փոխադրամիջոցների ստուգիչ-անցագրային կետ
- փոխպայմանավորված կետ
- օդադիտման կետ
- օդալուսանկարման կետ - օդային կամ տիեզերական տարածություն կետ, որում գտնվում է տեսախցիկի օբյեկտիվը լուսանկարման պահին
- օդային հրամանատվական կետ - տե՛ս կառավարում, կառավարման օդային կետ
- օդային շարժման կառավարման հատվածի կարգավարական կետ
- օդերևութաբանական դիտման կետ
| Հոլովում |
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
|---|---|---|
| Ուղղ. | կետ(ը) | կետեր(ը) |
| Սեռ. | կետի | կետերի |
| Տր. | կետի(ն) | կետերի(ն) |
| Հայց. | կետ(ը) | կետեր(ը) |
| Բաց. | կետից | կոետերից |
| Գործ. | կետով | կետերով |
| Ներգ. | կետում | կետերում |
| Թարգմանություններ | |
| |
կետ 2
խմբագրելՍտուգաբանություն
խմբագրելՓոխառություն՝ հունարեն κήτος:
Գոյական
- ձկան նմանվող ծովային կաթնասուն խոշոր կենդանի (կենդբ․) ◆ Նորածին կետի քաշը լինում է 1-ից 2 տոննա և կրկնապատկվում է ծնվելուց հինգ օր հետո։ (մամուլ)
- մի համաստեղության անուն (աստղգ․)
Հոմանիշներ
խմբագրել- (կենդբ․) վիշապաձուկ, վիթխարաձուկ
- կետաձուկ
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
կետ 3
խմբագրելՍտուգաբանություն
խմբագրելԲնիկ հնդեվրոպական՝ *geid «կծել, խայթել, խուտուտ ածել» արմատից. հմմտ. հին իսլանդերեն kitla, հին անգլերեն citelian, հին սաքսոներեն kitilōn, հին վերին գերմաներեն kizzilōn «խուտուտ ածել»։
Գոյական
- մեղվի մեծությամբ ճանճ (գվռ․) (կենդբ․)
Հոմանիշներ
խմբագրել- տե՛ս բոռ
Արտահայտություններ
խմբագրել- կետ անել - հանկարծ փախուստի դիմել, փախչել
Թարգմանություններ
խմբագրելԹարգմանություն
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Գրգեարյան Հ․Ղ․, Հարությունյան Ն․Մ․, Տնտեսական աշխարհագրության տեղեկատու բառարան (խմբ. Ավագյան Գ․Ե․), Երևան, ««Լույս» հրատարակչություն», 1982 — 408 էջ։
- Կ․Ե․ Մելիք-Վրթանեսյան, Մ․ Ա․ Տոնյան, Երաժշտական բացատրական բառարան, Երևան, «Խորհրդային գրող», 1989 — 270 էջ։