կյանք

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [kjɑŋkʰ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ կեանք

վանկեր՝ կյանք 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *g^uei^u-nā-՝ *-n ածանցով. համարվում է հայկական կազմություն կեա-ից՝ -ան ածանցով, բայց հավանական է կեան- ձևի անմիջական հնդեվրոպական ծագումը։ Ցեղակից լեզուներում պահպանվել են բայական կազմություններ՝ հին հնդկերեն jinvati, լիտվերեն gyvenù:

Գոյական

1. նյութի՝ մատերիայի գոյության և զարգացման ձև, որ առաջանում է նրա զարգացման որոշակի աստիճանում
2. մարդու, կենդանու և բույսի վիճակը ծնունդից մինչև մահ
3. մարդու` կենդանու` բույսի գոյության ժամանակաշրջանը` տևողությունը
4. ապրելու` գոյության եղանակ, ապրելակերպ, կենցաղ
5. ապրելու` ապրուստի միջոցներ, ապրուստ
6. ապրելու մակարդակը, կենսամակարդակ
7. աշխատանքի` զբաղմունքի բնագավառ
8. կյանքի նկարագրություն, կենսագրություն, վարքագրություն
9. (փխբ․) որևէ բանի` որևէ երևույթի գոյության և զարգացման ընթացքն ու ժամանակաշրջանը
10. (փխբ․) կենդանություն, աշխուժություն, կայտառություն, ժրություն
11. (փխբ․) մեկի ձգտումների` զբաղմունքի և այլն կարևորագույն առարկան, մեկի գոյության նպատակը` էությունը

Հոմանիշներ

1. գոյություն, կենդանություն, կենս, կենսակ, կենսություն, գոյ, կենսագործունեություն, արև, օր ու արև
2. տե՛ս ապրուստ
3. տե՛ս ապրելաձև
4. տե՛ս կենցաղ
5. տե՛ս բնագավառ
6. տե՛ս վիճակ
7. տե՛ս կենսագրություն

Արտահայտություններ

1. կյանք անց կացնել - կյանքից հաճույք զգալ, կյանքը վայելել, կյանք քաշել
2. կյանք առնել
   1. կենդանություն առնել՝ ստանալ, կենդանանալ
   2. (փխբ․) աշխուժանալ, կենսախինդ դառնալ
3. կյանք բաշխել - կյանք տալ, կենդանացնել
4. կյանք բերել - կյանք՝ կենդանություն տալ
5. կյանք դնել - կյանքը նվիրել՝ զոհել
6. կյանք մտնել - աշխատել, գործել, ստեղծագործել
7. կյանք պարգևել- կյանք տալ, կենդանացնել
8. կյանք ստանալ
   1. կենդանություն առնել՝ ստանալ, կենդանանալ
   2. (փխբ․) աշխուժանալ, կենսախինդ դառնալ
9. կյանք վարել
   1. լավ ապրել, կյանքից հաճույք ստանալ, կյանք քաշել
   2. կենցաղավարել, ապրել
10. կյանք տալ - կենդանացնել, կենդանություն տալ
11. կյանք ունենալ - ապրել, կյանք վարել
12. կյանք քաշել - կյանք վարել, լավ ապրել, կյանքից հաճույք ստանալ
13. կյանքը ազատել - մահից՝ սպանությունից փրկվել
14. (մեկի) կյանքը բաշխել - կյանք նվիրել, չսպանել
15. կյանքը բաշխել մեկին - մեռնել
16. կյանքը բեռ դառնալ - կյանքից ձանձրանալ, կյանքից ազատվել ցանկանալ
17. կյանքը դառնացնել - տանջել, դժբախտացնել, կյանքը թունավորել
18. կյանքը դնել - զոհվել, կյանքը վեր դնել
19. կյանքը եռալ - աշխուժություն՝ աշխատանքային եռուզեռ տիրել
20. կյանքը ետևը գցել - ծերանալ
21. կյանքը ընծայել - կյանքը նվիրել
22. կյանքը թանկ ծախել՝ վաճառել - մինչև վերջին շունչը կռվել, արիաբար պաշտպանվելով մեռնել
23. կյանքը թունավորել - դժբախտացնել, տանջել, կյանքը դառնացնել
24. կյանքը խավարել - մահանալ
25. կյանքը խզել - սպանել
26. կյանքը խնայել - չսպանել, կյանքը բաշխել
27. կյանքը կապել
    1. ամուսնանալ, կենակցել
    2. նվիրվել, կյանքը նվիրել
28. կյանքը կարճել
    1. սպանել, մեռցնել
    2. ինքնասպան լինել, ինքնասպանություն գործել
29. կյանքը կես լինել - տանջվել, տառապել
30. կյանքը հետ դնել - նվիրվել, հրաժարվել կյանքի հաճույքներից
31. կյանքը մազից կախված լինել - կյանքին մեծ վտանգ սպառնալ
32. կյանքը մաշել
    1. չարչարվել, տանջվել, տառապել
    2. ցոփ կյանք վարել
33. կյանքը նվիրել
    1. նվիրվել
    2. զոհվել, կյանքը տալ
34. կյանքը սևացնել - դժբախտացնել, զոհել, սպանել, մահացնել
35. կյանքը տալ - կյանքը չխնայել, զոհվել
36. կյանքը ուտել - խիստ տանջել, չարչարել
37. կյանքի ամառ - մարդու կյանքի առույգ՝ ուժերի լիակատար հասունության շրջան
38. կյանքի աշուն - մարդու կյանքի ծանրակշիռ և բեղուն շրջան
39. կյանքի արև - կյանքը տվող՝ պարգևող, ապրեցնող
40. կյանքի արևամուտ` արևամուտք - մարդու կյանքի վերջին շրջանը, ծերություն
41. կյանքի արշալույս - մարդու կյանքի սկզբնական շրջան, մանկություն
42. կյանքի բաժակը քամել - կյանքը ամբողջությամբ վայելել
43. կյանքի բերել - վերակենդանացնել, կյանքի կոչել
44. կյանքի գալ - կենդանանալ աշխուժանալ
45. կյանքի գարուն - մարդու կյանքի երիտասարդական շրջան, երիտասարդություն
46. կյանքի և մահվան խնդիր - մարդու գոյության համար ճակատագրական նշանակություն ունեցող հարց
47. կյանքի դպրոց - կյանքը՝ մարդկանց հետ շփվելն ու գործելն որպես փորձառություն՝ կեսափորձի աղբյուր
48. կյանքի թելը խզել` կտրել - սպանել
49. կյանքի թելը կտրվել - մահանալ
50. կյանքի ծառ - կենաց ծառ
51. կյանքի կոչել - կենդանացնել, կյանք տալ
52. կյանքի կցորդ - ամուսին, կողակից, կյանքի ընկեր
53. կյանքի հետ խաղալ - կյանքը վտանգի ենթարկել
54. կյանքի հետ հաշիվները փակել - մեռնել
55. կյանքի ձմեռ` մայրամուտ - մարդու կյանքի վերջին շրջանը, ծերություն
56. կյանքին մնաս բարով ասել -մեռնել
57. կյանքի նշան ցույց չտալ
    1. մեռած թվալ, մեռածի տպավորություն թողնել
    2. (փխբ․) չգործել
58. կյանքի վարձագիր - կենդանություն, կենսական ուժ
59. կյանքին վերջ դնել` վերջ տալ
    1. սպանել, մեռցնել
    2. ինքնասպան լինել, ինքնասպանություն գործել
60. կյանքի վերջալույս - մարդու կյանքի վերջին շրջանը, ծերություն
61. կյանքի վրա դողալ - մեկին գուրգուրանքով պահել՝ խնամել՝ պահպանել
62. կյանքը սիրել - մեկին ակնածել՝ հարգել
63. կյանքից զրկել - սպանել
64. կյանքից զրկվել - սպանվել, մեռնել
65. կյանքից ձեռք քաշել - փորձության դիմել՝ նկատի ունենալով մահը, գլխից ձեռք վերցնել
66. կյանքի ուղեգիր - գիտելիքներ, ունակություն և այլն, որոնք հնարավորություն են ընձեռնում վարելու օգտակար աշխատանքյին գործունեություն
67. կյանքով լցվել - կենդանություն՝ աշխուժություն ստանալ

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ life գերմաներեն՝ leben դանիերեն՝ liv թուրքերեն՝ hayat իսպաներեն՝ vida իտալերեն՝ vita հոլանդերեն՝ vita հունարեն՝ ζωή շվեդերեն՝ liv պորտուգալերեն՝ vida ռուսերեն՝ жизнь (ru) ‎(žiznʹ) վրացերեն՝ ცხოვრება ֆրանսերեն՝ vie

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Մ․Մ․ Ռոզենտալի, Փիլիսոփայական բառարան (Հայաստան), Երևան, 1975 — 468 էջ։