Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ակն

վանկեր՝ ա•կ(ը)ն 

ակն1 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Բնիկ հնդեվրոպական՝ * oku-n->ակն, * oku-ī- (երկակի թիվ) > աչ, -n-ով հիմքի համար հմմտ. հին հնդկերեն սեռական aksnak (áksi-ի սեռականը), համագերմաներեն augō(n), թերևս նաև պրուսերեն agins. երկակի ձևի -kuī > չ անցման համար հմմտ. սլավոներեն oči (ռուսերեն очи):

Գոյական խմբագրել

  1. (հին) աչք

Հոմանիշներ խմբագրել

  1. աչք, ակ, տեսողություն, տեսանելիք, (արևմտհ․)՝ լուսարան, աչվի, աչ(եր), (հին)՝ ականող, ականողիք, արտասուքի անոթ (բնստ․)

Արտահայտություններ խմբագրել

  1. ակն տալ - տե՛ս ակ տալ
  2. ական անել - ստուգելու համար նայել, հաշվելով ստուգել ◆ Մեկ ական արա հավերին, տես բոլորը կա՞ն, տե՞ղն են։ (Հրաչյա Աճառյան)
  3. ակն ընդ ական, ակն ընդ ական, ատամն ընդ ատաման - աչքի տեղ աչքը հանել՝ վնասի դիմաց վնաս պատճառել, վատության դիմաց վատություն անել ◆ Ակն ընդ ական, ատամն ընդ ատաման… Նա ինձ ատում է, ես չեմ կարող նրան սիրել ու հարգել։ (Շիրվանզադե)
  4. ակն տալ, ակը տալ -
    1. նայել, ստուգել, հսկել ◆ Ակն է տալիս ծխնելույզին, տեսնում է էնտեղ էլ քսակը չկա։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Մի քանի գլուխ տավար ու ոչխար ունինք սարումը, նա գնացել ա ակը տալու։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Ա Ալեքսան, քը մատաղ, գնա ծիանը ակը տու, մի տես աղաքը դարման կա՞ թե ոչ։ (Խաթաբալա)
    2. հիվանդատես գնալ, այցելել, այցելության գնալ, տեղեկանալ ◆ Ընչիցն ա հիվանդացել… գնամ ակը տամ։ (Պերճ Պռոշյան)
  5. Սեբաստիա՝ ակը կուր - կույր
  6. Հավարիկ՝ ակը հուլոր տալ - մեկին սաստելու համար աչքերը ոլորել
  7. Հավարիկ՝ ակը շոր - չարակն
  8. Հավարիկ՝ ակը վերակը պահել - աչալրջորեն հսկել
  9. Խոտուրջուր՝ ակն անցնել - մեկ կողմ քաշվել՝ անցնել ◆ Ծառեն որ ակն անցնի, վայ նստի չի բանի։ (Մ․Հաճյան)
  10. Հավարիկ՝ ակըտ ժուկըս - այսպես են ասում չար մարդու նկատողությանն ի պատասխան
  11. ակնան վեր ածել - լուռ լաց լինել, աչքերից արցունք թափել

ակն2 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Գոյական խմբագրել

  1. այն տեղը որտեղ սկիզբ է առնում ջուրը, ակունք, աղբյուր ◆ Ու՞ր են ակները էն պարզ ջրերի, Ուր մեր ծարավը կոտրել կարենանք։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Կարծես աչքերի հետ ցամաքել էին արցունքի ակները: (Ակսել Բակունց)

Հոմանիշներ խմբագրել

  1. ակնաղբյուր, աղբերակ, ակունք, ակ, բունակն (հզվդ․)

Արտահայտություններ խմբագրել

  1. ակն արեգակ, ակն արև - արև, լույսի աղբյուր
  2. ակն երջանկության - երջանկության աղբյուր
  3. ակն ու աղբյուր - ակնաղբյուր

ակն3 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Գոյական խմբագրել

  1. մատանու վրա ագուցված կամ զանազան իրերի՝ զարդերի և այլնի վրա ամրացված քար ◆ Ճարմանդների յուրաքանչյուրի վրա փայլում էի մի խոշոր ակն: (Րաֆֆի)
  2. թանկագին քար

Հոմանիշներ խմբագրել

  1. ադամանդ, ակնաքար, գոհար, ջավահիր, վարդենիկ, շողակն, ալմաստ, անգին քար, քար (խսկց․)

Արտահայտություններ խմբագրել

ակն4 խմբագրել

Ստուգաբանություն խմբագրել

Գոյական խմբագրել

  1. բողբոջ, պտուկ, աչք

Հոմանիշներ խմբագրել

  1. բողբոջ, ծիլ, ընձյուղ, ակ(ն), կոճակ, պտուկ, աչք, ակնուռ, բուխ, պլպլուկ, խավրծի

Արտահայտություններ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել