ջան
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [d͡ʒɑn]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ ջան
վանկեր՝ ջան
ջան 1 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Բնիկ հնդեվրոպական *ye-ni` *iā «հուզված լինել» արմատից. հմմտ. հունարեն ξήλος՝ «ջանք, նախանձ», ավեստերեն yah- «եռալ»։
Գոյական
- տե՛ս ջանք
Հոմանիշներ խմբագրել
- տե՛ս ջանք (1)
Արտահայտություններ խմբագրել
- ջան անել՝ գործադրել՝ թափել - ջանք թափել, ջանալ
| Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ խմբագրել
Թարգմանություն
ջան 2 խմբագրել
Ստուգաբանություն խմբագրել
Փոխառություն` պարսկերեն «جان» (ջաան)-ից։
Գոյական
- (խսկց․) մարմին
- կյանք, կենդանություն
- հոգի, շունչ
- առույգություն, մարմնական՝ ֆիզիկական կարողություն՝ ուժ
- հոգյակ, սիրելիս
- գործածվում է որպես փաղաքշական բառ, որ դրվում է անվան վրա՝ սիրելիս, հարազատս նշանակությամբ ◆ Բաց չե՝մ թողնի, Լևոն ջա՜ն, ազիզ ջա՜ն: (Նաիրի Զարյան)
Ձայնարկություն
- ուրախության՝ երանության՝ բավականության բացականչություն ◆ Ես հարուստ եմ ջա՜ն, ես հարուստ։ Հովհաննես Թումանյան
- իբրև պատասխանական բառ մեկի կանչին սիրալիր քնքշանքով պատասխանելու համար ◆ -Մայրիկ։ -Ջա՜ն, ի՞նչ ես ուզում։
Հոմանիշներ խմբագրել
- տե՛ս մարմին
- տե՛ս կյանք, կենդանություն
- տե՛ս հոգի, շունչ
- տե՛ս սիրելի
Արտահայտություններ խմբագրել
- ջան ասել, ջան լսել -իրար հետ շատ սիրով լինել
- ջան գյուլում - տե՝ս Ջանգյուլում
- ջանը գալ - ի վիճակի լինել, աշխատել կարողանալ
- ջանը դող ընկնել - սաստիկ վախենալ, ահից սարսափից դողալ
- ջանը կրակ ընկնել
- որևէ բանից անհանգստանալ, մտատանջվել
- հանգիստը կորցնել, տանջվել մի բանի համար , տառապել
- ջանը սաղ լինել - առողջ լինել
- ջանը քոր գալ - ծեծվելու ցանկություն ունենալ, այնպիսի բան անել, որի համար ծեծով են պատժում
- ջանին ղուրբան - գործածվում է որպես բարեմաղթական՝ գովասանական արտահայտություն՝ նրա հոգուն մեռնեմ նշանակությամբ
- ջան ասել, ջան լսել Ղարաբաղ՝
- Քաղցր ու մտերմիկ զրուցել, իրար փաղաքշական խոսքեր ասել, իրար գուրգուրել, սիրաբանել ◆ Ուստեն տանը չելած վախտը, քրկսով էթում ին բաղումը, նստում, ասում, խոսում ... ջան ասում, ջան լսում, սեր անում։ Հժհք ◆ Ընդուց հետո ցերեկն էլ եմ նշանածիս հետ սհաթներով գոմումը ջան ասում, ջան լսում։ (Պերճ Պռոշյան)
- մտերիմ լինել, սրտակից բարեկամներ լինել ◆ Հունոն ու Մելիք-Մրտոյի տղա զաքոն իրարու ջան էին ասում, ջան էին լսում։ (Պերճ Պռոշյան)
- ջան գալ, տե՛ս ջանի գալ
- ջան չի անում Ուրմիա՝ նեղություն չի քաշում, իրեն մի քիչ նեղությւոն չի տալիս ◆ Զիհն էլ քնքան թամբալ, որ ջան չի անելը պինչը սըրփը։ ՄԱս
- ջան չմնաց
- Էլ ուժ՝ կարողությւոն չմնաց, ուժերը(ս) հատան
- նյութական միջոցները շատ պակասել, նյութապես վատ վիճակի հասնել, հոգին դուրս գալ ◆ -Գլխիդ մեռնիմ, էլ բերան մի բաց անիլ, աստված, երկինք, գետինք, ծով, ցամաք, խալխումը ջան չմնաց։ (Պերճ Պռոշյան)
- ջան չունի, շատ նիհար, շատ հյուծված ◆ զառի աքիր, շատ ես կթել, հեյվանը մեղք ա, ջան չունի։ (Ակսել Բակունց)
- ջան տալ
- հոգին տալ, շատ սիրել ◆ Քեզ ջան եմ տալիս Չես հասկանում Անգութ հոգեհան։ (Շերամ)
- տանջվել, չարչարվել, հոգին դուրս գալ ◆ Էլ ի՞նչ օգուտ ջան տու, կինքըտ հա մաշի։ (Սայաթ-Նովա)
- Մի գործի վրա մեծ եռանդով աշխատել, ջանադիր լինել, ջանը՝ ուժը չխնայել, լավ աշխատել ◆ Բաս որդիք, տեսում եք՝ սրանց ոնց որ ջան տաք օրանց բանին։ (Պերճ Պռոշյան)
| Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ խմբագրել
Թարգմանություն
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։