խառն
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [χɑrn]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ խառն
վանկեր՝ խա•ռ(ը)ն
Ստուգաբանություն խմբագրել
Թերևս փոխառություն՝ խեթերեն harna «շարժել, խառնել, խռովել, գրգռել» բառից։
Ածական
- ոչ պարզ, ոչ միատարր, տարբեր նյութերից՝ տարրերից՝ տեսակներից բաղադրված՝ կազմված ◆ Խառն կանաչի՝ նյութեր՝ հեղուկներ։ ◆ Խառն ազգաբնակչություն։ ◆ Խառն ազգաբնակչությունը լցվել էր փողոցներն ու հրապարակները։
- իր մեջ այլ տարրեր՝ մարմիններ՝ նյութեր պարունակող, հետը ուրիշ բաներ խառնված, ոչ զուտ, ոչ մաքուր ◆ Խառն մետաղ։ ◆ Թեփի հետ խառն ալյուր։ ◆ Սերմերով խառը ցորենից ստացվում է վատորակ հաց։ (Մամուլ)
- տարբեր կազմակերպությունների՝ ընկերությունների՝ մարմինների ևն միավորումով կազմված, միացյալ ◆ Խառն նիստ՝ ժողով։
- շփոթ վիճակ ներկայացնող, ոչ ներդաշնակ, խառնաշփոթ ◆ Խառն աղմուկ։ ◆ Խառն մտքեր։
- փոփոխական (եղանակի մասին) {{օրն եղանակ, խառն օր։|}}
- կարգը խախտված, անկարգ, անկանոն ◆ Խառն շարքեր։ ◆ Տունը խառը վիճակում թողել եկել եմ։ ◆ Դեռ գտնվում են իրանց գոյության խառն, երերյալ և տկար վիճակի մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Երկրի դրությունը դեռ խառն է:
- անորոշ, անպարզ ◆ Խառն դրություն ◆ Հասարակ ստորագրությունը ավելի դժվար է կեղծել, քան խառը ստորագրությունները։ (Նաիրի Զարյան) ◆ Արշարունին տարուբերվում էր խառն մտածությունների մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Մի խառն երազ էր։ Հովհաննես Թումանյան
- անկարգ, չհարդարված, կարգի չբերված ◆ Խառն մազեր։ ◆ Խառը շարքեր։ Հովհաննես Թումանյան
- խռովության վիճակ ներկայացնող, ոչ խաղաղ ◆ Երգը զենքի պես զգույշ գործածիր, երբ խառն է դարը Գուրգեն Մահարի ◆ Խառը տարի։ (Ակսել Բակունց) ◆ Խառը ժամանակներ ապրեցինք։
- (հնց․) իրար կից, իրար միացած ◆ Խառն սահման։ ◆ Մեր հողերը իրար խառն են: ◆ Որոշվեց հյուսիսային խառն ընկերության գործում շահագրգռել պետական մի շարք բարձր պաշտոնյաների։ (Գարեգին Սևունց)
- (հնց․) ոչ ողջախոհ, պղծված ◆ Խառն անկողին։
- մասնակից ◆ Իրենք այդ գործում խառը չեն։ (Ակսել Բակունց) ◆ Հիշյալ հափշտակությունների մեջ խառն են բեկերը։ (Րաֆֆի) ◆ Նա չի կարող խառը չլինել այդ գործին։
- տարբեր գործերով զբաղված ◆ Այս օրերս շատ խառը վիճակի մեջ եմ։ ◆ Այս օրերս նա շատ խառն է։ ◆ Գլուխն էլ խիստ խառն է գործերով։ (Գարեգին Սևունց)
Մակբայ
բացի նախորդ իմաստների մակբայական կիրառություններից նշանակում է նաև՝
- միասին, իրար հետ ◆ Աշակերտները և ուսուցիչները խառը գնացին։
- անխտիր, առանց ընտրության, առանց ջոկելու ◆ Մեծ ու փոքր խառը կշռեց։ ◆ Մեղավոր-անմեղ, խառը պատժեցին։ ◆ Խառն ամուսնություն։ ◆ Խառը զուգավորում։ ◆ Խառն ամուսնությունից ծնված երեխան կոչվում է խառնածին։ ◆ Աղջիկ ու տղա խառն են սովորում։
- առանց որոշակի կարգի ◆ Աղջիկ ու տղա խառը նստած էին։ ◆ Շարքերը քանդած խառը գնում էին։
- ոչխարների զուգավորում ◆ Խառնն է, խառնը մոտենում է։ ◆ Խառնի ժամանակ։
- խառնիխուռն ◆ Խառն ի խուռն …խոսելով եկան գյուղացիք։ Հովհաննես Թումանյան
- խառը թիվ ◆ Երկու տարի վեց ամիս յոթը օր կապակցության թվերը խառը թվեր են։
Հոմանիշներ խմբագրել
- խառնակ, անզուտ, անմիատարր
- միացյալ
- տե՛ս խառնաշփոթ, խառնիճաղանջ
- փոփոխական (եղանակ)
- տե՛ս անորոշ
- տե՛ս անկարգ
- տե՛ս անխտիր
Արտահայտություններ խմբագրել
- խառն ամուսնություն (հնց․) - տարբեր ազգությունների պատկանող տղամարդու և կնոջ ամուսնություն
- խառն անտառ - սաղարթավոր և փշատերև խառերի անտառ
- խառը թիվ - տարբեր միավորներից ցույց տվող թվերից կազմված (օր. 2 տարի, 4 ամիս, 5 օր)
- խառը լինել - մասնակից լինել մի բանի
- խառը կոտարակ - կոտորակ, որ ունի նաև ամբողջ թիվ( օր 4 1/5)
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ խմբագրել
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։